ارتباط اختلالات مربوط به سلامت روان با مصرف مواد مخدر

همواره میان بسیاری از امراض جسمی و روانی ارتباطات مستقیم و غیرمستقیمی وجود دارد. انسان هایی که در مسیر زندگی شکست خورده اند، به اهدافشان نرسیده‌اند، مورد سرکوب و سرزنش جامعه و خانواده قرار گرفته‌اند و… . در این میان ممکن است این افراد درمانده و شکست خورده به مواد مخدر، الکل یا قرص‌های روان گردان متوسل شوند و همین امر سبب ایجاد دو اختلال به شکل هم زمان در این افراد بیمار شود.

اعداد دروغ نمی‌گویند. به گزارش سایت تخصصی «Verywell Mind[1]» بیماری های روانی و اعتیاد اغلب بایکدیگر هم‌پوشانی دارند. به گزارش اداره سو مصرف مواد مخدر و خدمات بهداشت روان، حدود 9 میلیون نفر به شکل هم زمان دچار این دو اختلال هستند؛ با این حال تنها 7 درصد این افراد تحت درمان قرار می‌گیرند و بیش از 60 درصد آنها هیچ خدمات درمانی دریافت نمی‌کنند.

فهم وجود هم زمان دو بیماری

وجود هم زمان دو بیماری مانند اختلال در سلامت روان و اعتیاد به مصرف مواد مخدر می‌تواند به شکل هم زمان در یک فرد وجود داشته باشد. این مسئله بدین معنا است که در بسیاری از افراد که دچار بیماری اعتیاد هستند به احتمال زیاد اختلالاتی مربوط به حوزه سلامت روان نیز وجود دارد؛ در حالی که هیچ کدام از این اختلالات به دیگری وابسته نیست، اما اغلب با هم خود را بروز می‌دهند. علاوه بر این یکی از این اختلالات می‌تواند دیگری را تشدید کند.

برای درک بهتر این موضوع تشخیص این نکته که هر دو اختلال نوعی اختلال مزمن مغزی هستند؛ به فرد کمک بسیار شایانی در مسیر درمان می‌کند. به عبارت دیگر وقتی کسی با بیماری اعتیاد دست و پنجه نرم می‌کند، مغز وی به شکل دائمی توسط ماده‌ای که استعمال کرده باز تنظیم می‌شود. این اتفاق سبب عملکرد متفاوت مغز نسبت به دوران پیش از مصرف مواد می‌شود؛ دقیقا مانند زمانی که فرد دچار دیابت یا بیماری قلبی شده است، فرد معتاد نیز باید بر روی  وضعیت عمومی خود تا پایان عمر نظارت داشته باشد. البته این کار به راحتی ترک مصرف مواد مخدر یا الکل نیست. بسیاری از اوقات این اتفاق به سادگی امکان پذیر نیست.

بر همین اساس سومصرف مواد مخدر سبب تغییراتی در ذهن فرد می‌شود. در همان حال ممکن است فرد دچار اختلالاتی هم چون افسردگی[2]، اضطراب[3]، اسکیزوفرنی[4]، دوقطبی[5] و… باشد. در نتیجه جای تعجب ندارد که ارتباط زیادی میان اعتیاد و سایر بیماری های روانی وجود داشته باشد. درحالی که فهم ارتباط میان این دو اختلال بسیار پیچیده است، برخی از مسائل مربوط به حوزه‌ی سلامت روان و برخی نشانه‌های خطرناک مربوط به مصرف بیش از اندازه مواد مخدر را در این گونه افراد افزایش دهد. برخی افراد مبتلا به بیماری های روانی برای تحمل دردهای ناشی از مشکلات خود به مصرف الکل یا مواد مخدر روی می‌آورند.

چرا اعتیاد و اختلالات روانی به شکل هم زمان ظهور پیدا می‌کنند؟

حتی اگر نمونه های بسیار زیادی از در کنار هم قرار گرفتن بیماری اعتیاد و مشکلات روانی وجود داشته باشد، این مسئله بدان معنا نیست که یکی از آنها سبب خلق دیگری شده است، حتی اگر یکی از آنها زودتر ظاهر شده باشد. به گفته موسسه ملی مبارزه با مواد مخدر، هنوز برخی از متغییرها وجود دارند که باید مورد توجه قرار بگیرند، برای مثال:

1. سو مصرف مواد مخدر سبب این مشکل می‌گردد که افراد یک یا چند نشانه از دیگر اختلالات روانی را تجربه کنند. به عنوان مثال، در برخی نصرف کننده‌های ماری جوانا احتمال ابتلا به روان پرشی افزایش پیدا می‌کند. 2. اختلالات روانی می تواند منجر به مصرف سو مواد مخدر از سوی برخی از افراد شود. زیرا برخی از آنها برای خود درمانی از این گونه مواد استفاده می‌کنند. به عنوان نمونه نیکوتین موجود در محصولات دارای تنباکو گاهی برخی نشانه های افراد دارای اسکیزوفرنی را کاهش می‌دهد و ممکن است باعث بهبود عملکرد قوه شناختی آنها شود.

هم چنین برخی شواهد نشان می‌دهد که اعتیاد و اختلالات روانی می‌تواند ناشی از نارسایی‌های مغزی، تاثیر ژنتیکی یا در معرض ضربه قرار گرفتن مغز فرد در اوایل زندگی باشد. به عنوان نمونه تخمین زده می‌شود که حدود 40 الی 60 درصد آسیب پذیری فرد در برابر اعتیاد را می توان به مسائل ژنتیکی نسبت داد. هم چنین چندین بخش از ژنوم انسانی وجو دارد که با سومصرف مواد و بیماری های روانی ارتباط دارد.

دیگر نقطه اشتراک میان پدیده اعتیاد و اختلالات روانی، دوره های سنی است که این علائم در آن ها ظهور می کنند. در طول سالهای نوجوانی تغییرات قابل توجهی در ذهن فرد رخ می دهد. به عنوان مثال نوجوانان بیش از دیگر گروه های سنی در خطر و اقدمات عجولانه هستند. این گونه رفتارها اگر چه میان نوجوانان رایج است اما می تواند سبب اعتیاد و اختلالات روانی در ایشان شود.

سرانجام افرادی که از نظر جسمی و روحی آسیب دیده اند، بیش از دیگران مستعد ابتلا به بیماری روانی هستند. این مسئله را می توان در افرادی که از جنگ عراق و افغانستان بازگشته اند نیز مشاهده کرد. در واقع از هر 6 نظامی آمریکایی که از عراق و افغانستان بازگشتند؛ یک نفر دچار استرس پس از سانحه و نفری دیگر دچار افسردگی اساسی شده است.

چرا تشخیص هم زمان دو اختلال با یکدیگر دشوار است؟

گاهی اوقات تشخیص هر دو اختلال به شکل هم زمان دشوار است. دلیل نخست آن است که علائم آن ها بسیار شبیه هم هستند و هم پوشانی دارند. به عبارت دیگر هر دو اخلال روانی و اعتیاد دارای تشابهاتی در سه حوزه اجتماعی، بیولوژیکی و روان شناختی است. دیگر دلیل عدم تشخیص هم زمان اختلالات را می توان آموزش ناکافی مردم و عدم غربال گری عنوان کرد. به هرترتیب عدم تشخیص این اختلالات به شکل همزمان سبب بی خانمانی، زندان، بیماری ، مشکلات پزشکی و حتی خودکشی شود.

درمان هم زمان اختلالات

آخرین تحقیقات نشان می‌دهد، اختلالاتی که به شکل هم زمان در بدن فرد وجود دارند باید به شکل هم زمان نیز درمان شوند. در حقیقت برای کسب بهترین نتیجه برای افرادی که دچار اعتیاد و بیماری روانی هستند، بهتر آن است که هر دو اختلال به شکل هم زمان درمان شوند. با درمان هم زمان و یکپارچه، پزشکان و مشاوران می‌توانند هر دو اختلال را با هم کنترل و درمان کنند. به نوبه خود این اختلال می‌تواند اغلب هزینه‌های درمان را کاهش داده و نتیجه بهتری را برای بیماران حاصل کند. علاوه بر این تشخیص و درمان به موقع هر دو بیماری می تواند کیفیت زندگی فرد را تا حد بسیار زیادی بهبود بخشد. با این حال توجه به این نکته بسیار حائز اهمیت است، افرادی که هم زمان دچار اعتیاد و اختلالات روانی هستند در مقایسه با بیمارانی که یکی از این اختلالات را به تنهایی دارند دارای علائم پایدارتر، شدیدتر و نسبت به درمان مقاوم تر هستند؛ به همین دلیل حفظ هوشیاری و وضعیت طبیعی آنها ممکن است بسیار دشوار باشد.

[1] https://www.verywellmind.com/co-occurring-disorders-mental-health-and-addiction-4158280

[2] depression

[3] anxiety

[4] schizophrenia

[5] Bipolar disorder