ایران و قاچاق مواد در منطقه خاورمیانه
منطقه خاورمیانه یکی از مناطق حساس در تجارت بین المللی مواد مخدر محسوب می‌شود. منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، با منازعات و مخاصمات گوناگونی عجین شده که نه تنها بر مسیرها، الگو‌های مصرف مواد مخدر در این منطقه تاثیر گذاشته، بلکه بر دیگر مناطق نیز موثر بوده است. در شرق ایران، افغانستان و پاکستان دو کشوری هستند که با ظهور گروه‌های تروریستی مواجه هستند. به ویژه حضور طالبان در جنوب افغانستان خصوصا استان هلمند و در شمال پاکستان سبب شده تا پاکستان به عنوان مسیری برای صدور هروئین تولید افغانستان بدل شود؛ از سوی دیگر حضور جنبش‌های جدایی طلب بلوچ در غرب پاکستان و گروه‌های شورشی بلوچ مانند جیش العدل در منطقه بلوچستان ایران سبب شده تا مسیرهای قاچاق مواد مخدر از افغانستان به ایران از گوناگونی بیشتری برخوردار شود. این تنوع در مسیرها سبب فعال‌تر شدن مسیر صدور هروئین افغانستان به ترکیه، سوریه، لبنان یا اردن و در نهایت کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس شده است.
وضعیت امنیتی عراق، که در سال‌های اخیر به دلیل فعالیت داعش در این کشور رو به وخامت گذاشته عملاً سبب شده است تا تمرکز مسئولین کشور متوجه مبارزه با گروه‌های تروریستی شوند، در نتیجه، عراق به یکی از مسیرها و مقاصد ترانزیت مواد مخدر بدل شده است. همانطور که اشاره شد، در مناطق تحت کنترل داعش ترانزیت مواد مخدر به راحتی انجام می‌شد. همچنین، با توجه به وجود گزارش‌هایی از کشت خشخاش در عراق از سال ۲۰۰۷ و تلاش داعش برای کشت مواد مخدر در مناطق تحت کنترل خود در عراق این کشور می‌تواند به از وضعیت ترانزیت و مصرف مواد به تولید کننده مواد نیز بدل شود.
در جنوب خلیج فارس نیز، با افزایش موارد کشف محموله‌های کوکائین از مبدا آمریکای جنوبی مواجه هستیم، که این امر نشان دهنده شکل گرفتن مسیرهای هوایی جدید برای ترانزیت کوکائین آمریکای جنوبی است. از سوی دیگر گزارش‌هایی از ایجاد مسیر جدیدی از آمریکای جنوبی به مقصد کشورهای عربی منطقه از طریق اروپا و اسرائیل یا بندر عقبه وجود دارد. معمولا کوکائین به اسرائیل یا لبنان وارد شده و سپس در کشورهای عربی همسایه آنها توزیع می‌شود.
در شمال شرقی کشور، ترکمنستان به عنوان یکی از مسیرهای ترانزیت هروئین تولید شده در افغانستان به ترکیه، روسیه و اروپاست. اگر چه در مورد ترکمنستان نمی‌توان به آمارهای دقیق در مورد میزان کشف و یا مصرف مواد دست یافت اما بر اساس آمار موجود، میزان کشف مواد در این کشور در سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ روندی نزولی را نشان داده‌است. با توجه به این که ترکمنستان مکرراً مرزهای مشترک خود را با ایران و افغانستان از مبادی اصلی ورود مواد مخدر به این کشور می‌داند و از سوی دیگر با توجه به فساد موجود در این کشور، به نظر می‌ر‌سد خط آهن اینچه برون-گرگان، جدای از این که می‌تواند به روابط اقتصادی دو کشور کمک کند، اما از سوی دیگر می‌تواند به مسیری برای ترانزیت مواد مخدر از ترکمنستان به ایران و بالعکس تبدیل شود.
ترکیه در شمال غربی ایران، یکی از مسیرهای ترانزیت انواع مواد مخدر و متامفتامین‌ها به اروپا و شرق آسیا است. گزارش‌های از ترانزیت آمفتامین‌های تولید شده در ایران به ترکیه و از آنجا به شرق آسیا وجود دارد.
آذربایجان به دلیل موقعیت استراتژیک خود در منطقه، همچنان به عنوان یکی از کشورهای ترانزیت مواد محسوب می‌شود. مواد از ایران،به مقصد ترکیه ابتدا به آذربایجان و از آنجا به گرجستان رفته و سپس به ترکیه ترانزیت می‌شوند.
پیشنهادها:
با توجه به مسائل مطرح شده در زمینه مسیرهای ترانزیت مواد مخدر در منطقه باید به نکات زیر توجه کرد:
- با توجه به بدل شدن کشورهای جنوب خلیج فارس به مسیر ترانزیت هوایی کوکائین آمریکای جنوبی و همچنین ایجاد مسیرهای ورود کوکائین به منطقه از طریق شرق آفریقا و اروپا به منطقه، با در نظر داشتن گسترش طبقه متوسط در کشورهای منطقه و ایران، باید سناریوهای لازم برای مبارزه با قاچاق این ماده و همچنین کاهش آسیب‌های ناشی از اعتیاد به این مواد را در نظر گرفت.
- در گسترش کریدورهای شمال-جنوب و شرق-غرب کشور باید مسائل مربوط به نظارت و کنترل قاچاق مواد مخدر در نظر گرفته شود.
- ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خود، باید جدای از سیاست‌های مبارزه با مواد مخدر، به سیاست‌های کنترل مصرف و لذا کاهش آسیب به شدت توجه نماید. و در عین حال با اولویت در طراحی و اجرای برنامه‌های پیشگیرانه از تجارب موفق جهانی در این حوزه استفاده و آمار شیوع اعتیاد و ظهور مواد صنعتی را کاهش دهد.
- با توجه به تولید مواد صنعتی مانند شیشه در افغانستان و کاهش قیمت آن، انتظار می‌رود همکاری‌های کشور افغانستان با دیگر کشور جهت قاچاق شیشه افزایش یابد، و در عین حال قوانین و سیاست‌های مبارزه با قاچاق و تولید مواد به ویژه صنعتی به روز شده تا جنبه بازدارندگی حقوقی و قانونی آن نیز افزایش یابد.
- با توجه به وضعیت امنیتی در شرق و غرب کشور، برای انسداد مرزها و کاهش امکان نفوذ شبکه‌های قاچاق مواد مخدر مهم‌ترین امر، بهبود روابط میان دولت و اقوام مرزنشین و بهبود شرایط اقتصادی این مناطق است. این سیاست از یک سو مانع جذب افراد در گروه‌های مختلف شورشی و قاچاقی شده و از سوی دیگر در میان جامعه نوعی واکنش منفی نسبت به این گروه‌ها را ایجاد می‌کند.
- با توجه به شکل‌گیری مسیرهای دریایی از آسیای جنوب غربی به سوی شرق آفریقا، و همچنین وجود مسیرهای دریایی فعال بین ایران و کشورهای جنوب خلیج فارس، نیاز به افزایش توانایی‌های دریایی برای جلوگیری از ورود این مواد به ایران از طریق مرزهای دریایی بسیار بیشتر از گذشته ضروری است.
بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع «کادراس» بلامانع است.
