بحران شیوع کشنده ترین مخدر جهان

اوپیوئیدها که شامل اوپی‌یت‌ها (هروئین و تریاک) و اوپیوئیدهای دارویی و سایر اوپیوئیدهای مصنوعی هستند، به دلیل پیامدهای شدید مصرف‌شان برای سلامت افراد در بسیاری از کشورها یک نگرانی عمده به حساب می‌آیند. مثلاً در سال 2017 مصرف اوپیوئیدها تقریباً عامل 80 درصد از 42 میلیون سال زندگی «سالم» از دست رفته در نتیجه ناتوانی و مرگ زودرس (سال‌های از دست رفته زندگی با ناتوانی) بود و 66 درصد از حدود 167000 مرگ نسبت داده شده به اختلالات مصرف مواد مخدر را به خود اختصاص می‌داد.
بر اساس ارقام سال 2018، 57.8 میلیون نفر در سراسر جهان در سال پیش از آن اوپیوئید مصرف کرده‌ بودند؛ این رقم شامل مصرف‌کنندگان اوپی‌یت‌ها (30.4 میلیون نفر) و نیز کسانی بود که اوپیوئیدهای دارویی را به صورت نادرست مصرف کرده بودند. این عدد معادل شیوع 2/1 درصدی مصرف سال گذشته اوپیوئیدها در میان جمعیت 15 تا 64 ساله جهان است. مصرف اوپیوئیدها در آمریکای شمالی (3.6 درصد)، استرالیا و نیوزیلند (3.3 درصد)، خاور نزدیک، خاورمیانه و آسیای جنوب غربی (2.6 درصد) و جنوب آسیا (2.0 درصد) و بالاتر از میانگین جهانی است. جمعیت جنوب آسیا تقریباً 20 درصد از جمعیت جهانی افراد 15 64 ساله را تشکیل می‌دهد و بیش از یک سوم تعداد برآورد شده مصرف‌کنندگان مواد مخدر سراسر جهان در این ناحیه زندگی می‌کنند.
شیوع مصرف سال گذشته اوپیوئیدها در خاور نزدیک، خاورمیانه و آسیای جنوب غربی 0.6 درصد و در جنوب آسیا 1.1 درصد و بالاتر از میانگین جهانی است؛ این دو ناحیه در مجموع تقریباً 60 درصد از تعداد برآورده شده مصرف‌کنندگان اوپیوئیدها در سراسر جهان را تشکیل می‌دهند.
اگرچه برآوردهای جهانی در این زمینه در دسترس نیست ولی مصرف غیر پزشکی اوپیوئیدهای دارویی در بسیاری از کشورها به ویژه در کشورهای غرب و شمال آفریقا و خاور نزدیک و خاورمیانه (ترامادول) و آمریکای شمالی (هیدروکدون، اکسی کدون، کدئین، ترامادول و فنتانیل) گزارش شده است.
به استثنای نیجریه که بر اساس برآوردها در سال 2017 4.6 میلیون نفر در آن اوپیوئید (عمدتاً ترامادول) مصرف کرده‌اند، برآوردهای شیوع مصرف اوپیوئیدها در سطح جمعیت برای کشورهای غرب، مرکز و شمال آفریقا در دسترس نیست. با این حال بسیاری از کشورهای واقع در این ناحیه‌ها مقادیر بالایی از مصرف غیر پزشکی ترامادول را گزارش می‌دهند. مثلاً در مصر، 2.5 درصد دانش‌آموزان پسر و 1.4 درصد دانش‌آموزان دختر 15 تا 17 ساله تجربه مصرف نادرست ترامادول را در سال پیش از پیمایش داشتند. دانش‌آموزان این کشور همچنین مصرف هروئین یا تریاک / مرفین در سال 2016 را البته به میزانی کمتر گزارش کردند. علاوه بر این، داده‌های مربوط به ارائه درمان نشان می‌دهد که شیوع مصرف غیر پزشکی اوپیوئیدها در مصر بسیار بالا است. بر اساس گزارش‌ها مقصد قرص ترامادول موجود در برخی بخش‌های آفریقا بازار غیرقانونی است و ممکن است دوز مصرفی آن بالاتر از مقداری باشد که معمولاً برای اهداف پزشکی تجویز می‌شود»
بحران اوپیوئیدها در آمریکای شمالی همچنان ادامه دارد، و تعداد مرگ و میر ناشی از بیش‌‌مصرفی این مواد که به مصرف فنتانیل و آنالوگ‌های آن نسبت داده می‌شود رکورد جدیدی ثبت کرده است. این مواد به عنوان ترکیبات تقلبی به هروئین و سایر مواد مخدر اضافه می‌شوند و همچنین به عنوان اوپیوئیدهای تجویزی تقلبی مانند اكسی كدون یا هیدروكدون و حتی به عنوان بنزودیازپین‌های تقلبی به تعداد زیادی از مصرف‌کنندگان ناآگاه اوپیوئیدها و سایر مواد مخدر فروخته می‌شوند. در سال 2018 نشان داده شد که 10.3 میلیون نفر یا 3.7 درصد از جمعیت 12 ساله و بالاتر در ایالات متحده تجربه مصرف نادرست اوپیوئیدها را در سال پیش داشته‌اند. از میان این افراد، 9.9 میلیون نفر (3.6 درصد از جمعیت) مصرف غیر پزشکی اوپیوئیدهای تجویز شده را گزارش کردند در حالی که نزدیک به 800000 نفر از مصرف هروئین در سال پیش خبر دادند.
تعداد مرگ و میر ناشی از بیش‌مصرفی در ایالات متحده در سال 2017 با 70237 مورد مرگ به اوج خود رسید (21.7 مورد مرگ در هر 100000 نفر جمعیت)، که از این تعداد 47600 مورد (68 درصد: 14.9 مرگ در هر 100000 نفر جمعیت) به اوپیوئیدها نسبت داده شده است. در سال 2018، برای اولین بار پس از سال 1999، تعداد مرگ‌های ناشی از بیش‌مصرفی سال گذشته با 4 درصد کاهش به 67 هزار و 367 مرگ رسید (20.7 مرگ در هر 100000 نفر جمعیت). اوپیوئیدها مسئول بیشترین تعداد این مرگ‌ها بودند و در کل 46802 مورد را در سال 2018 به خود اختصاص می‌دادند (14.6 مرگ در هر 100000 نفر جمعیت) که 67 درصد آنها به فنتانیل نسبت داده شده است.
به همین ترتیب، مرگ‌های ناشی از بیش‌مصرفی اوپیوئیدها در کانادا طی دو سال 50 درصد افزایش یافت و از 3.023 مرگ در سال 2016 (8.4 مرگ در هر 100000 نفر جمعیت) به 4398 مرگ در سال 2018 (11.9 مرگ در هر 100000 نفر جمعیت) رسید که فنتانیل‌ها در بیشتر آنها (80 درصد) دخیل بودند.
همچنین نشانه‌هایی از افزایش مصرف غیر پزشکی اوپیوئیدهای دارویی در غرب و مرکز اروپا وجود دارد که در افزایش نسبت پذیرش و بستری به منظور درمان مصرف این مواد در سال‌های اخیر منعکس شده است. در سال 2017 مصرف‌کنندگان اوپیوئیدهای دارویی از جمله متادون، بوپرنوروفین، فنتانیل، کدئین، مرفین، ترامادول و اکسی کدون 22 درصد از کل مراجعانی را تشکیل می‌دادند که در این ناحیه به برنامه درمان اختلالات مصرف اوپیوئیدها (به عنوان ماده مخدر اصلی خود) وارد شده بودند.