تحولات سیاست مخدری روسیه

اگرچه رکوردهای موجود درباره مصرف انواع مواد در روسیه به پیش از سده بیستم میلادی بازمی‌گردد، اما تصویب نخستین قانون مبارزه با مواد مخدر در این کشور به سال ۱۹۱۵ بازمی‌گردد؛ در نتیجه جنگ جهانی اول مصرف مواد مخدر و به‌ویژه کوکائین در روسیه رو به فزونی نهاده بود و این امر حکومت تزار را به واکنش وا داشت. همچنین یک‌سال بعد نخستین کلینیک‌های ترک اعتیاد با حمایت دولت گشایش یافتند و از سال ۱۹۱۷ ارگان‌های انتظامی وقت روسیه موظف به حل و فصل معضل قاچاق مواد مخدر شدند.

با ورود روسیه به عصر بی‌ثباتی و اعتراضات بنیان برانداز سال‌های ۱۹۱۷ – ۱۹۱۸ که به سقوط حکومت تزار و به قدرت رسیدن بلشویک‌ها انجامید، دیگر بار امکان نظارت بر این دست مسائل از میان رفت. اما حکومت انقلابی روسیه نخستین ماده قانونی مرتبط با مقابله با مواد مخدر را در نظام‌نامه مجازات‌های جمهوری فدراتیو سوسیالیستی روسیه شوروی مصوب ۱۹۲۲ گنجاند.[۱] این قانون تولید، قاچاق و حمل مواد با هدف ترانزیت را جرم‌انگاری کرده است.  در سال ۱۹۲۴ قانون اساسی شوروی شمول این قانون را به سراسر خاک اتحاد شوروی گسترش داد.[۲]  همچنین نظام‌نامه مجازات سال ۱۹۲۶ نیز حبس و کار تأدیبی[۳] برای مدت یک تا سه سال را برای این دست جرایم بسته به مقیاس آن درنظر گرفته است. تا این دوره همچنان حمل یا در اختیار داشتن مواد بدون قصد ترانزیت و یا برای مصرف شخصی جرم‌انگاری نشده بود.

سیاست مذکور در اتحاد شوروی تا سال ۱۹۷۴ ادامه یافت. در این سال «شورای عالی اتحاد شوروی» با صدور فرمانی خواهان «تقویت مبارزه با اعتیاد به مواد شد». بدین ترتیب اصل ۲۲۴ به نظام‌نامه مجازات‌ها بازگشت و نه تنها مجازات ارتکاب به جرایم مربوط به مواد به ۱۰ تا ۱۵ سال حبس افزایش یافت بلکه برای نخستین بار مالکیت مواد حتی بدون نیت ترانزیت نیز جرم‌انگاری شد و تا سه سال زندان برای آن تعیین شد. همچنین برای جرایم دیگری نظیر «اغوای دیگری برای مصرف مواد» نیز تا ۵ سال حبس درنظر گرفته شد. برای دزدی مواد نیز بین ۵ تا ۱۵ سال حبس مجازات تعیین شد.  فرمان دیگری نیز در سال ۱۹۸۷ صادر شد که برای همه جرایم فوق در صورت تکرار در طول یک سال تا دو سال حبس یا کار تأدیبی درنظر گرفت.

در نتیجه، بحران‌های درهم‌تنیده اقتصادی، سیاسی و اجتماعی روسیه در دهه ۱۹۹۰ بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی با اشکال جدیدی از آزادی و گشایش‌های بین مرزی در حوزه تجارت و رفت و آمد به انفجاری در زمینه قاچاق و شیوع موادمخدر منجر شد که تنها در فاصله ۱۸ سال بعد از فروپاشی، تعداد مصرف کنندگان موادمخدر در این کشور تقریبا ۱۸ برابر شد.[۴] این وضعیت در کنار بحران‌های سلامتی با مشکلات دموگرافیک ترکیب و باعث موجی از گسترش هپاتیت، سل مقاوم در برابر دارو و ایدز شد. نرخ سرایت ایدز در فاصله شش ماه تا یک‌سال تقریبا از ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۱ دو برابر شد.[۵] به موازات با ثبات شدن کشور در اواخر دهه ۱۹۹۰، مسئله موادمخدر ابعاد گسترده و پیچیده‌ای پیدا کرد. در اوایل ۲۰۱۴ برآورد می‌شد، نزدیک به ۱٫۳ میلیون نفر مبتلا به اچ.آی.وی. هستند که تعداد زیادی از آنها از طریق سرنگ آلوده مبتلا شده‌اند.[۶]

اکنون، ارائه آماری دقیق از میزان مصرف مواد و نوع مواد مصرفی در روسیه به دلیل وجود اخبار ضد و نقیض و تناقضات آماری از سوی کشور روسیه و مجامع بین‌المللی کاری سخت است، اما تحلیل آمارهای موجود نشان از حاد بودن وضعیت اعتیاد در این کشور دارد. بر اساس داده‌های سازمان ملل متحد، بازار مواد در روسیه ۲۰ درصد از بازار جهانی مواد را شامل می‌شود. طبق آخرین آمار مربوط به سال ۲۰۱۴ تقریبا ۶ درصد از کل جمعیت روسیه، در حدود ۸٫۵ میلیون نفر به طور منظم و یا نامنظم از انواع مواد استفاده می‌کنند که از آنها ۱٫۵ میلیون نفر به مصرف هروئین وابسته هستند و بر اساس گزارش سرویس فدرال کنترل مواد مخدر، روسیه مصرف‌کننده شماره یک هروئین افغانستان است که از طریق کشورهای آسیای مرکزی به این کشور راه پیدا می‌کند. از هر ۱۲ نفر در روسیه، یک نفر تجربه استعمال مواد مخدر را دارد و از هر ۳۰ نفر یک نفر مصرف‌کننده دائمی انواع مواد است. سالانه در روسیه بیش از ۷۰ هزار مصرف‌کننده‌ی مواد جان خود را از دست می‌دهند. علاوه بر این، هر ساله در روسیه اعتیاد بیش از ۲۰ هزار نفر به مواد، برای اولین بار تشخیص داده می‌شود.[۷]

پی‌نوشت‌ها

برگرفته از اطلس مخدری روسیه تولید شده توسط موسسه کادراس- تیرماه ۱۳۹۹

[۱] . “Criminal Code of the RSFSR (1934), Table of Contents”. Cyberussr.com. 1934-10-01. Retrieved 2011-04-20.

[۲] . http://constitution.garant.ru/history/ussr-rsfsr/1924/

[۳] . Corrective Labour

[۴]. U.S. Department of State, 2013 International Narcotics Control Strategy Report (Washington, DC: U.S. Department of State, 2013), http://www.state.gov/j/inl/rls/nrcrpt/2013/index.htm.

[۵]. Rehabilitation Required: Russia’s Human Rights Obligation to Provide Evidence-Based Drug Dependence Treatment (New York: Human Rights Watch, 2007), 12, http://www.hrw.org/sites/default/files/reports/russia1107webwcover.pdf.

[۶]. “Russian HIV Surge Shows Scourge Sochi Swagger Can’t Mask,” Bloomberg News, January 13, 2014, http://www.bloomberg.com/news/2014-01-13/russian-hiv-surge-shows-scourge-sochi-games-swagger-can-t-mask.html.

[۷]. https://www.interfax.ru/russia/357377

بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع «کادراس» بلامانع است