تریاک، تروریسم و جرائم سازمان یافته در افغانستان

بنابر گزارش ها در سال های اخیر، طالبان در افغانستان در آغاز شکلگیری بدلیل وجوه منع کننده ایدئولوژی اسلامی، مخالف جدی کشت خشخاش بوده اند؛ این در حالی است که بتدریج با استقرار ولایت های محلی و تسخیر مناطقی از افغانستان و نیاز به منابع مالی برای اداره این مناطق و بوروکراسی خود از شعارهای خود دست کشیده و نه تنها مخالفتی با کشت نداشته اند بلکه به این موضوع از طریق کشت و قاچاق و چانه زنی با افراد ذینفوذ دامن زده اند. این موضوع را می توان ذیل این اصل قرار داد که جنبش ها در گذار به دولت عملگرا می شوند. لذا طالبان نیز از درآمدهای صنعت تریاک برخوردار می شوند و معتقدند که باید از دست اندرکاران مراحل مختلف این زنجیره ارزشی^[1] مبالغ مختلفی را دریافت کنند. در حالی که اجماع عامی در این رابطه وجود دارد که طالبان عواید هنگفتی از تجارت مواد دارد، درباره میزان سهم طالبان برآوردهای متفاوتی ارائه شده است. در یکی از گزارش های شورای امنیت سازمان ملل، کمیته نظارت بر تحریم های طالبان تصریح می کند، دولت افغانستان عواید سالانه طالبان از تجارت مواد مخدر را 100 میلیون دلار، یعنی 25 درصد درآمد 400 میلیون دلاری خود بین 2011 و 2012 تخمین زده است. این گزارش سازمان ملل همچنین اشاره می کند «این بردشت عمومی که اقتصاد تریاک در افغانستان ستون اصلی درآمد طالبان را تشکیل می دهد، به واقع شایستگی بررسی عالمانه را دارد.» در سال 2016 ژنرال «جان نیکولسون»، فرمانده عملیات کمک، تعلیمات و مشورت ناتو و نیروهای آمریکایی مستقر در افغانستان گفت تجارت مواد مخدر در استان هلمند نزدیک به 60 درصد منابع مالی طالبان را تشکیل می دهد[2].

از سوی دیگر منافع ناشی از تجارت تریاک به شکل گیری ائتلافی میان مقامات فاسد، قاچاقچیان مواد مخدر و شورشیان انجامیده است. امروز تریاک در افغانستان نقطه اتصال طالبان، برخی از مقامات سیاسی و قاچاقچیان بشمار می رود.

از آنجا که تولید و تجارت تریاک طبیعتی نسبتاً غیرقانونی دارد، گردآوری اطلاعات درباره بهای تریاک امر دشواری است. اطلاعات این حوزه عموماً توسط UNODC و آن هم از رهگذر بررسی های محدود و گردآوری اطلاعات به دست آمده و کیفیت این اطلاعات بسیار متفاوت است. اگرچه اطلاعات موجود از قیمت مواد مخدر نسبتاً کیفیت ضعیفی دارد، اما می توان با استفاده از همین اطلاعات تصویری از ساختار قیمت و ضریب تغییرات آن در زنجیره ارزشی ارائه داد. بدین ترتیب می­توان گفت: قیمت تریاک در زمره­ی اطلاعات ذی­قیمت قرار دارد[3].

[1] . زنجیره ارزش معمولا به عنوان “طیف وسیعی از کالاها و خدمات که در زمینه کشاورزی به انتقال محصول از مزرعه به مشتری یا مشتری نهایی منتقل می گردد تعریف می­شود. این زنجیره شامل تهیه مواد ورودی، تولید واقعی در مزرعه، ذخیره سازی و پردازش پس از برداشت، بازاریابی، حمل و نقل و عمده فروشی و فروش خرده فروشی است.”

[2] مقابله با مواد مخدر: درس­هایی از تجربیات آمریکا در افغانستان، گزارش اداره سرمفتش ویژه برای بازسازی افغانستان، 2018.

[3] همان