تریاک افغانستان از مزرعه تا بازار

قرن‌ها خشخاش در منطقه‌ای که به نام هلال طلایی شناخته می­شود، رشد کرده­است، این منطقه متشکل از سه کشور ایران، افغانستان و پاکستان به حساب می‌آید. در طول سلطنت شاه محمد ظاهر شاه که از ۱۹۳۳ تا ۱۹۷۳ بوده است، خانواده‌ سلطنتی تجارت تریاک افغانستان را کنترل و میزان زیادی از آن را به ایران صادر می‌کرد. پس از اینکه ظاهر شاه در کودتای سال ۱۹۷۳ عزل شد، افغانستان به یک دوره ناآرامی و درگیری وارد شد که تا  امروز ادامه دارد.

اشغال شوروی ۱۹۸۹-۱۹۷۹ اقتصاد افغانستان را تضعیف و محیطی ایجاد کرد که فعالیت‌های غیرقانونی و شبکه‌های جنایی در آن شکوفا می‌شد. جنگ حومه‌های افغانستان را با از بین بردن زمین‌های پر آب و خفه کردن محصولات زراعتی ویران کرد. میلیون‌ها نفر از افغان‌ها از کشور فرار کردند، در حالی که بسیاری از آن‌هایی که باقی ماندند به کشت خشخاش پرداختند؛ زیرا خشخاش به آب کمی نیاز دارد و می‌تواند در شرایط نامناسب کشاورزی رشد کند. از ۱۹۸۴ تا ۱۹۸۵، تولید تریاک افغانستان به میزان بیش از دو برابر تخمین زده شد، از ۱۴۰ به ۴۰۰ تن، و در سال ۱۹۸۶ دوباره دو برابر شد. نیروهای شورشی مجاهدین که توسط ایالات متحده و پاکستان حمایت می‌شدند، بر درآمد حاصل از کشت خشخاش و تولید تریاک متکی بودند تا عملیات خود را علیه شوروی حمایت مالی کنند.

به دنبال خروج نیروهای شوروی در سال ۱۹۸۹، افغانستان از اشغال و شورش خارج و به جنگی کاملا داخلی وارد شد. در سال ۱۹۹۶، طالبان کنترل اکثر مناطق افغانستان را به دست گرفت. تولید تریاک تحت حاکمیت طالبان افزایش یافت، و بین سال ۱۹۹۶ و ۱۹۹۹ تقریبا دو برابر شد، از ۲۲۴۸ به ۴۵۶۵ تن رسید. تا سال ۱۹۹۹، افغانستان به بزرگترین تامین کننده تریاک غیرقانونی جهان تبدیل شد. با وجود افزایش کشت، طالبان مصرف مواد مخدر را ممنوع کرد و در ابتدا با کشت نیز مخالف بود.

در سال ۲۰۰۰، طالبان به طور موفقیت آمیز کشت خشخاش را ممنوع کرد که ۷۵ درصد کاهش در عرضه جهانی هروئین را باعث شد. این ممنوعیت کشاورزان افغان را بدهکار کرد و منجر به افزایش بیکاری و مهاجرت، و تشدید بحران‌های بشردوستانه در افغانستان شد. طالبان درآمد جایگزینی برای مقابله با تاثیر اقتصادی این ممنوعیت فراهم نکـرد، و در عوض کمک بیشتـر بـرای توسعه‌ی را از جامعه بین­المللی درخواست کرد. بدتر از همه، افغانستان در خشکسالی شدید . در حال بدتر شدن بود که باعث از بین رفتن دام و منجر به قحطی، مرگ، و مهاجرت دسته جمعی از منطقه شد.

انگیزه ممنوعیت خشخاش طالبان همچنان موضوع بحث است. یک توضیح این است که این ممنوعیت تلاش برای مشروعیت بخشیدن به رژیم منفور در چشم جوامع بین‌المللی پس از اعمال تحریم‌های سازمان ملل متحد بود. تئوری دیگر این است که طالبان به دنبال استفاده از یک ممنوعیت موقت برای افزایش چشمگیر قیمت جهانی بوده است تا پس از آن با سود بالاتری به فروش برساند. به هر دلیل، اجرای این ممنوعیت باعث ضرر شد: سقوط دولت طالبان همزمان با فصل کشت پاییز سال ۲۰۰۱ بود و کشاورزان ناامید افغان یک بار دیگر خشخاش کاشتند. بعد از سال ۲۰۰۱، در نهایت کشت خشخاش به سطوح بی­سابقه‌ای که در این گزارش توصیف شده افزایش یافت.

تجارت تریاک از مزرعه تا بازار

کشت و زرع

خشخاش تریاک محصول ورودی فشرده­ای است که به طور معمول نیاز به آب، کود و کار بیشتری نسبت به سایر محصولات کاشته­شده در پاییز، به ویژه گندم دارد. اکثریت محصول خشخاش تریاک در افغانستان بین اکتبر و دسامبر کاشته می شود؛ همچنین یک محصول بهاره که بین فوریه تا ژوئن در ارتفاعات بالاتر کاشته می­شود و شواهد یک محصول تابستانی در هلمند بین ماه­های ژوئیه و اوت، وجود دارد.

آبیاری

خشخاش کشت­شده در پاییز نیازمند آبیاری کم در طول ماه­های زمستان است. با این حال، هنگامی که گیاه به مرحله «کلم» برسد، کشاورزان باید هر چهار تا شش روز آن را آبیاری کنند. در مرحله برداشت، کشاورزان محصول را قبل از نهایی شدن آبیاری می­کنند. (به صفحه ۱۰ نگاه کنید.) در مناطق بیابانی سابق جنوب غربی، خشخاش تریاک با استفاده از چاه­های عمیق دیزلی و خورشیدی آبیاری می­شود.

در وجین کردن

فصل بهار، خشخاش نیاز به نیش زدن و سپس وجین کردن دارد. وجین کردن کاری پرزحمت است و می‌تواند کل یک خانواده را به کار گیرد، مخصوصاً پسرانی که در کنار تحصیل کار می‌کنند و همچنین در ازای دستمزد روزانه محصول مزارع دیگر را نیز وجین می‌کنند. در جنوب غربی افغانستان، طیف وسیعی از علف­کش‌های مختلف در محصولات تریاک برای کاهش تقاضای استخدام و کار خانوادگی مورد استفاده قرار می گیرد.

جوانه زنی

گیاهان خشخاش به طور معمول دو تا سه هفته پس از کاشتن دانه جوانه می‌زنند. گیاهان گلبرگ‌های گل خود را، در معرض کپسول‌های متعدد، در ۱۲ تا ۱۴ هفته می‌اندازند و در یک تا دو هفته می‌رسند.

انشعاب

هنگامی که کپسول‌های خشخاش رسیده باشند، منشعب می‌شوند که اجازه می‌دهد تا شیره تریاک خارج شود. هر کپسول را می­توان چندین بار در یک دوره دو هفته‌ای منشعب کرد. به دلیل اینکه کشت خشخاش بین ماه‌های اکتبر و دسامبر انجام می‌شود، فرآیند انشعاب معمولا بین ماه‌های آوریل و می اتفاق می‌افتد.

برداشت

برداشت کاری فشرده است و نیاز به کارگران نسبتا ماهر دارد که می‌توانند سریع کپسول‌هایی را انتخاب کنند که آن‌ها را منشعب کرده و برش دقیقی ایجاد کنند که جریان شیره را به حداکثر برساند. بیشتر کشاورزان به کارگرهای استخدامی نیاز دارند، اما برای کاهش هزینه‌های خود به استفاده از کار خانوادگی روی می‌آورند، که شامل بیرون آوردن فرزندانشان از مدرسه است، تا به برداشت کمک کنند.

برداشت و ذخیره‌سازی

شیره تریاک، یا تریاک خام،  به شکل نظام‌مند برداشت می‌شود. شیره تریاک با ابزار ساده ساخته­شده در منطقه از کپسول آن گرفته می‌شود و معمولا در صبح بعد از روزی که محصول منشعب می‌شود، انجام می‌گیرد.

وقتی تریاک خام برداشت شد، به روش‌های مختلفی ذخیره می‌شود. در شرق، محصول در برگ‌های خشخاش تریاک پیچیده می‌شود و به شکل کیک‌‌های بزرگ ۱-۲ گیلویی به نام چاکای درمی‌آید. در جنوب، تریاک مرطوب شده و در کیف‌های پلاستیکی که از ۴ و نیم تا ۹ کیلوگرم وزن دارد، ذخیره می‌شود. بعد از بسته بندی، تریاک فروخته می‌شود یا در خانه نگه‌داری می‌شود. علاوه بر این، پس از برداشت برخی از تریاک خشک خواهد شد، تا بتوان آن را ذخیره کرد و بعدتر، زمانی که قیمت ها افزایش می­یابد، به فروش رساند. پس از خشک شدن، تریاک می­تواند برای ۱۰ سال یا بیشتر ذخیره شود.

هیچ­کدام از محصولات خشخاش تریاک هدر نمی­رود. تعداد بسیار کمی از دانه­ها برای محصول سال آینده نگهداری می­شود؛ بقیه دانه­ها برای تهیه روغن پخت و پز استفاده می­شود یا به فروش می­رسد. کپسول و ساقه گیاهان خشک شده و به عنوان چوب استفاده می ­شود.

بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع «کادراس» بلامانع است