جستاری کوتاه در گزارش جهانی مواد مخدر 2023

دفتر مبارزه با جرم و مواد سازمان ملل متحد به مانند هر سال اقدام به انتشار گزارش سالانه خود در خصوص آخرین وضعیت تولید، کشت، مصرف، کشف و آخرین روندهای دولتی- غیردولتی مرتبط با انواع مواد مخدر، محرک و روان گردان کرده است. در گزارش امسال علاوه بر انتشار کتابچه‌های موضوعی، امکان جستجو بر خط مبتنی بر اطلاعات موجود در اینترنت تا سال 2021 پیش‌بینی شده است. این سند در حالی از سوی این سازمان بین‌المللی منتشر شده است که بسیاری از کارشناسان معتقدند روندهای نوظهور مخدی مانند قانونی سازی کانابییس، بحران فنتانیل در آمریکای شمالی، روی کارآمدن طالبان در افغانستان و کاهش احتمالی کشت خشخاش، تشدید بیش مصرفی انواع مت‌آمفتامین و بحران قاچاق کپتاگون در منطقه غرب آسیا از جمله چالش‌های پبش‌رو دولت‌ها و سازمان، موسسات و سمن‌های بین‌المللی در سراسر جهان است[i].

در کتابچه شماره 2 نویسندگان سند سعی دارند تا به ارائه نکات کلیدی و تحلیل‌های برآمده از بررسی آخری روندها و برآوردهای بخش آنلاین در مسائل مخدری معاصر پبردازند. چالش‌های جهانی مرتبط با مواد مخدر مانعی جدی بر سر توسعه همه‌جانبه و پایدار، از صلح و عدالت تا سلامت، حقوق بشر، محیط زیست و برابری می‌شود. همچنین سرمایه گذاری در حوزه سلامت عمومی باید متناسب با سرعت روندهای جدید در چهارچوب قوانین کنترل و مبارزه با مواد مخدر؛ به ویژه در زمینه مصرف پزشکی، با هدف تاثیرگذاری بر سیاست‌ گذاری‌ها دنبال شود. براساس برآوردهای گزارش امسال، پیشگیری و دسترسی به درمان ایدز و هپاتیت سی باید در دسترسی افراد آسیب پذیر قرار بگیرد؛ در غیر این صورت چالش‌های مرتبط با مواد مخدر افراد بیشتری را زمین‌گیر می‌کند. نوع اقدام مجریان قانون باید متناسب با مدل تجارت مجرمانه و گسترش انواع مواد مخدر مصنوعی که ارزان و سریع وارد بازار می‌شود؛ انعطاف و سرعت بیشتری پیدا کند[ii].

تا سال 2021 تعداد معتادان در جهان به رقم 296 میلیون نفر رسیده است که در روند 10 ساله افزایش 23 درصدی را نشان می‌دهد. از این تعداد 219 میلیون نفر کانابیس، 60 میلیون نفر اوپیوئیدها، 36 میلیون نفر آمفتامین‌ها، 22 میلیون نفر کوکائین و 20 میلیون نفر قرص‌های روان گردان اکستازی مصرف می‌کنند. در مدت مشابه میزان مصرف انواع مواد با تمرکز بر زنان عبارت اند است از؛ 47 درصد مصرف غیرپزشکی داروهای اوپیوئیدی، 45 درصد آمفتامین‌ها، 38 درصد اکستازی، 30 درصد کانابیس، 27 درصد کوکائین و 25 درصد اوپیوئیت‌ها. در سال 2021 قریب به 13.2 میلیون نفر از معتادان از طریق تزریق مواد اقدام به استعمال مواد می‌کردند. از این رقم 6.6 میلیون نفر مبتلا به هپاتیت C، 1.6 میلیون مبتلا به ایدز و 1.4 میلیون نفر هم‌زمان به بیماری‌های هپاتیت C و ایدز مبتلا شدند. همچنین 39.5 میلیون نفر دچار بیش مصرفی مواد هستند که این آمار افزایش 45 درصد را طی یک دهه اخیر نشان می‌دهد.

علاوه بر این در بخش درمان یا ترک مواد نیز اطلاعات قابل توجهی به ثبت رسیده است. براساس آمارهای منتشر شده از هر 5 معتاد 1 نفر در مرحله درمان قرار دارد. در سال 2021 افراد تحت درمان زیر 25 سال عمدتا از قاره‌های آمریکای جنوبی با 52 درصد، آمریکای مرکزی و حوزه کارائیب با 37 درصد، شرق و جنوب‌شرقی اروپا با 34 درصد، استرالیا و نیوزلند با 34 درصد، آفریقا با 27 درصد، آمریکای شمالی با 17 درصد، آسیا با 16 درصد و غرب- مرکز اروپا با 14 درصد را تشکیل می‌دهند. میزان زنانی که در مرحله درمان قرار دارند به تفکیک منطقه جغرافیای عبارت‌اند از؛ اقیانوسیه 37 درصد، 34 درصد آمریکا، 17 درصد اروپا، 9 درصد آفریقا و 3 درصد آسیا.

در حوزه بررسی «کشت جهانی[1]» سطح زیر کشت بوته کوکا[2] از سال 2020 الی 2021 رشد 35 درصدی را ثبت و رقم 315 هزار 200 کیلوگرم رسانده است. اما میزان کشت خشخاش[3] از سال 2021 الی 2022 رشد 28 درصدی را با عدد 315 هزار و 800 کیلوگرم نشان می‌دهد. در روندی 15 ساله میزان تولید کوکائین رشد 16 درصدی را با افزایش 3 هزار و 304 تن و کاهش 3 درصدی تولید تریاک به میزان 7 هزار و هشتصد تن نشان می‌دهد. میزان تریاک فرآوری شده برای تولید هروئین در سال 2022 بین 6077- 6384 تن بوده است. در نهایت میزان هروئین تولید شده در بازار بین 509 الی 739 تن ارزیابی می‌شود.

کشفیات انواع گیاه کانابیس 5 هزار 226 هزار تن، کانابیس رزین 2 هزار 14 تن، اوپیوم 892 تن، اوپیوئیدهای دارویی 356 تن، هروئین 112 تن، کوکائین 2 هزار 26 تن، اکستازی 10 تن، آمفتامین 114 تن و مت‌آمفتامین 393 تن در سال 2021 به ثبت رسیده است.

[1] Global cultivation

[2] coca bush

[3] opium poppy

[i] https://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/world-drug-report-2023.html

[ii] https://www.unodc.org/res/WDR-2023/Special_Points_WDR2023_web_DP.pdf