سبک زندگی اسلامی و پیشگیری از اعتیاد
سبک زندگی به مجموعه‌ای از رفتارها گفته می‌شود که فرد آنها را به کار می‌گیرد تا نه تنها نیازهای جاری او برآورده شود، بلکه روایت خاصی را که افراد برای هویت شخصی خود انتخاب می‌کنند را در برابر دیگران مجسم کند. در این معنا سبک زندگی مجموعه‌ای از ابعاد فردی و اجتماعی، مادی و معنوی، مجموعه باورها، گرایش‌ها و ارزش‌ها و تمایلات و ترجیحات است که یک قالب کلی و روش خاصی از زندگی را برای فرد مشخص می‌کند. مبنای مهم در سبک زندگی، جهان‌بینی و فلسفه‌ای است که فرد برای خود تعربف کرده است؛ و از طرف دیگر جامعه و اجتماعی که افراد در آن زندگی می‌کنند، جهان‌بینی و ایدئولوژی خاصی را تعریف نموده که افراد بر اساس آن زندگی می‌کنند.
هر نظام و مکتبی با توجه به مبانی بینشی و ارزشی ویژه‌ای پایه‌گذاری می‌شَود و سازوکارها و سامانه‌های آن با توجه به اهداف، مبانی ارزشی و بینشی شکل می‌گیرد. انسان نیز تحت این آموزه‌ها به انجام رفتارها و کنش‌هایی دست میزند که عملکرد زندگی او را شکل می‌دهد. اسلام مکتبی انسان ساز است، لذا تمامی ابعاد انسان را جهت رشد و تعالی مد نظر قرار می‌دهد و با ارائه دستورهایی کامل و همه جانبه سعی در رشد تمامی پتانسیل‌ها و امکانات انسانی دارد؛ ابعاد انسانی که هم در زندگی دنیایی فرد مهم است و هم در زندگی اخروی او و هر دو کمال دنیوی و اخروی از این دیگاه اهمیت دارد. منابع علمی و معرفتی دستیابی به سبک زندگی اسلامی، قرآن کریم، سنت و سیره معصومین، عقل بشر و تجربه می‌باشند، چهار منبعی که به توصیه‌ی اسلام در هر زمینه‌ای از جمله سبک زندگی به آنها نیاز داریم. بنابراین تفاوت زیادی بین سبک زندگی از منظر اسلام با غرب وجود دارد و تفاوت این است که در غرب وحی الهی و معارف وحیانی را کنار گذاشته‌اند ولی از جهت بهاء دادن به عقل و تجربه دستاوردهای ارزشمندی داشته‌اند. نگاه جامع اسلامی تقریباً به همان اندازه که با کنار گذاشتن عقل و تجربه نیز مخالف است، عقل و تجربه در کنار وحی و معارف وحیانی برای انسان را معرفت‌آفرین می‌داند. بنابراین رسیدن به دانشی جامع نیاز به استفاده از همه این منابع است تا بتوان سبکی از زندگی را متناسب با ارزش‌ها و باورها و اعتقادت ایجاد کرد.
سبک زندگی از دیدگاه اسلام به مجموعه‌ای از موضوعات مورد قبول اسلام در عرصه زندگی اشاره دارد که بر اساس آن معیار رفتار ما باید مبتنی بر اسلام و آموزه‌های اسلامی باشد. خدامحوری و حاکمیت ارزش‌های اسلامی در زندگی از مهمترین معیارهای سبک زندگی مورد تایید در اسلام است. در این سبک زندگی، زندگی فردی و اجتماعی افراد باید مبتنی بر اسلام و رهنمودهای قرآنی باشد. اسلام با احکام جاودانه خود سبکی آرمانی و در عین حال واقع‌گرایانه را پیشنهاد نموده است که مبتنی بر نگرشی متعالی به هستی اسان است و در مقابل انسان را موجودی مسئول و مختار می‌داند که سرنوشت او به دست خودش رقم می‌خورد. در این سبک زندگی غایت آموزه‌های دینی رهایی از سبک زندگی غیر اسلامی که ایمان و عمل صالح، ملاک و معیار اساسی آن است. به عنوان مثال بر اساس مطالعات انجام شده فردی که مبتلاء به اعتیاد انواع مواد است، دچار نوعی نقص در اراده خود می‌باشد. نه اینکه آن فرد را بدون اراده بدانیم، بلکه محیط خانوادگی و اجتماعی فرد کمک کرده تا او دچار نقص در اراده در برابر مصرف مواد شود. به همین دلیل امروزه در درمان افراد دچار به سوء مصرف مواد تاکید بر بهبود نقص اراده و رفتارهای اعتیادگونه آنها می‌شَود و یکی از مهمترین ابزارهای دستیابی به این هدف بازآفرینی دوباره باورها و ارزش‌های مذهبی در آنها عنوان شده است.
از این رو، آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد را می‌توان با انتخاب سبک زندگی متناسب با جامعه کنترل کرد. در این میان پیشگیری و کنترل اعتیاد به ویژه در میان نوجوانان امری ضروری است. نوجوانی که مرحله‌ای حساس شامل گروه سنی ۱۹- ۱۰ سال است با ابعاد زیست‌شناختی، روان‌شناختی، اجتماعی و عاطفی همراه است که نوجوان را در معرض استرس‌های فراوانی قرار می‌دهد. امروزه شیوع رفتارهای پرخطر به خصوص در نوجوانان و جوانان به یکی از مهمترین نگرانی‌های جوامع بشری تبدیل شده است. با وجود انجام برنامه‌های وسیع اما در سه دهه گذشته رفتارهای مخاطره‌آمیز در سطح جهان دارای رشد بالایی بوده است و در نتیجه هزینه پزشکی و مراقبتی آن رو به افزایش است. پیشگیری نیز موثرترین راه مقابله با اعتیاد امروزه در بسیاری از کشورهای جهان در حال اجرا است. رفتارهای پرخطر سنین نوجوانی و جوانی عمدتاً گرایش به سیگار، مصرف برخی مواد که با تبلیغاتی همچون اعتیادآور نبودن همراه بوده است مانند گل، اعتیاد و حتی سوء مصرف مواد است. شناخت این الگوهای رفتاری و اجتناب از انجام آنها منجر به فراهم شدن زندگی سالم و ارتقای سلامتی در نوجوانان و جوانان می‌شود.
به نظر می‌رسد سبک زندگی هر فردی نقشی مهم در گرایش یا عدم گرایش او به اعتیاد دارد. با توجه به نقش آموزه‌های الهی در پیشگیری از رفتارهای پرخطر، امروزه نظر بسیاری بدان جلب شده است. با طبقه‌بندی قوانین اسلام، می‌توان به اصولی دست یافت که در گستره وسیعی راه دستیابی به زندگی سالم را برای همگان امکان‌پذیر می‌کند. تجربه نشان می‌دهد، کسانی که ارتباط روحی خود را از راه عبادت با خدا حفظ کرده‌اند از عزت نفس و سلامت روحی و روانی بالاتری برخوردارند. بر اساس دیدگاه یادگیری اجتماعی، فرد رفتارهای نامطلوب را از خانواده، دوستان و محیط یاد می‌گیرد. اگر فردی که تشخیص وابستگی به مواد دارد، با فعالیت‌های مذهبی یا شبکه‌ای از دوستان که مواد مصرف نمی‌کنند و نگرش‌هایشان هم مصرف مواد را تحمل نمی‌کند، ارتباط برقرار کند، نگرش‌های ضد مواد را یاد می‌گیرد و این نگرش‌ها در او تقویت می‌شود. تجربیات نشان می‌دهند که در شکل‌گیری وابستگی به مواد مخدر شیوه زندگی، روابط اجتماعی، دلبستگی‌ها و عواطف و رفتارهایی که در طی رشد فرد شکل گرفته‌اند، نقش اساسی ایفا می‌کنند.
محیط زندگی فرد و روابط اجتماعی او در شکل‌گیری شخصیت وی نقش اساسی داشته و در بروز رفتارهای ناسالم و مخرب تاثیر اساسی دارد. اگر این محیط سالم باشد بی‌شَک فرد شخصیت سالمی در آینده خواهد داشت. همچنین محدوده روابط فرد با اطرافیان تعیین کننده رفتارهای درست و غلط وی در آینده خواهد بود. بر اساس تجربه افرادی بوده‌اند که در خانواده ناسازگاری پرورش یافته‌اند اما به دلیل همنشینی با دوستان سالم و مذهبی به فردی سالم در جامعه تبدیل شده و در مقابل فردی در خانواده سالم و مذهبی رشد یافته اما به دلیل مراوده با دوستان و اطرافیان ناباب با مشکل روبرو شده‌اند.
بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع «کادراس» بلامانع است.
