وضعیت قاچاق پیش سازها در روسیه

با توجه به حجم تولید جهانی مواد افیونی در افغانستان (۹۳ درصد عرضه جهانی)، قاچاق مواد مخدر عمدتاً از سه مسیر انجام می‌شود؛ مسیر جنوبی از طریق پاکستان، مسیر غربی از طریق ایران و مسیر شمالی از طریق آسیای میانه. همانطور که قبلاً نیز اشاره شد، بیش از ۹۰ درصد مواد افیونی که از آسیای میانه عبور می‌کند، از مبدأ افغانستان بوده و به مقصد بازارهای پرسود در اروپا، فدراسیون روسیه و به طور فزاینده چین در حال حرکت است. علاوه بر قاچاق مواد افیونی، افزایش قاچاق پیش‌سازها در سال‌های اخیر به نگرانی جدی در منطقه تبدیل شده است. تبدیل تریاک خام به هروئین نیاز به مواد شیمیایی پیش‌سازی دارد که افغانستان به تنهایی قادر به تولید آن در داخل نیست، بنابراین حجم بالایی از مواد پیش‌ساز برای تبدیل تریاک افغانستان به هروئین به صورت غیرقانونی باید از ۳۳ کشور عبور کند؛ از سوی دیگر، از آنجا که آسیای میانه هیچ‌گونه ظرفیت تولید شناخته شده‌ای در تولید مواد پیش‌ساز ندارد، تمام هروئین قاچاق شده در مسیر شمال باید در داخل افغانستان پردازش شود.

مسیر قاچاق مواد و پیش‌ساز از تاجیکستان
مسیر ۱	دوشنبه- ساری‌آسیا[۱] (ازبکستان)- بخارا (ازبکستان)- تاشکند- شیمکنت[۲]– طراز- آلماتی- بالقاش[۳]– قراغندی[۴]– آستانه- کوکشه‌تاو[۵]– پتروپاولوفسک[۶]– روسیه
مسیر ۲	دوشنبه- ساری‌آسیا (ازبکستان)- بخارا (ازبکستان)- داش‌اغوز[۷] (ترکمنستان)- قونغیرات[۸] (ازبکستان)- بی‌نی[۹]– اوپرنایا[۱۰]– ماکاتا- آتیراو- گانیوشکینو[۱۱]– روسیه
مسیر ۳	دوشنبه- چورجو[۱۲] (ترکمنستان)- بکداش- جانا‌اوزن[۱۳]– بی‌نی- اوپرنایا- ماکاتا- آتیراو- گانیوشکینو- روسیه
مسیر قاچاق مواد و پیش‌ساز از قرقیزستان
مسیر ۱	بیشکک- قوردای[۱۴]– آلماتی- آجاگوز[۱۵]– جورجیفکا[۱۶]– اوسکمن[۱۷]– روسیه
مسیر۲	بیشکک- آلماتی- ساری‌شاگان[۱۸]– بالقاش[۱۹]-قراغندی-آستانه- کوکشه‌تاو[۲۰]– پتروپاولوسک[۲۱]– روسیه
مسیر ۳	بیشکک- طراز- چیمکنت[۲۲]– قزل‌اوردا[۲۳]– آق‌تپه[۲۴]– اورال[۲۵]– روسیه
مسیر ۴	بیشکک- چوی[۲۶]–  آلماتی- سمی[۲۷]– نوسیبریسک[۲۸] (روسیه)
مسیر قاچاق مواد و پیش‌سازها از ازبکستان
مسیر ۱	تاشکند- ساری‌آغاج[۲۹]– چیکمند[۳۰]– طراز- آلماتی- تالدی‌قورغان[۳۱]– آجاگوز- جورجیفکا- اوست_کورگانوفسک[۳۲]– روسیه
مسیر ۲	تاشکند- ساری‌آغاج- چیمکند- طراز- شو[۳۳]– بیرلیک[۳۴]– بالقاش- قراغندی- پاولودار[۳۵] روسیه
مسیر ۳	نوکوس[۳۶]– بی‌نی- اوپرنایا- ماکاتا- آتیراو- گانیوشکینو- روسیه

جدول ۴) مسیرهای قاچاق مواد از آسیای میانه به روسیه

نتایج ماموریت‌ها و کشفیات در مرزهای کشورهای آسیای میانه با چین و افغانستان حاکی از آن است که بخش قابل توجهی از مقامات مرزی عهده‌دار حفاظت از مرزها در مقابل قاچاق مواد آموزش مناسبی در حوزه انواع مواد جهت کشفیات ندارند. بیشتر اقدامات مرزی در این منطقه محدود به ترافیک ورودی به داخل کشورهای آسیای میانه به ویژه در مورد مواد مخدر از افغانستان می‌شود و به ترافیک مواد پیش‌سازی که ممکن است از منطقه آسیای میانه خارج و از آنجا منتقل به روسیه شود، توجه کافی وجود ندارد. از همه مهم‌تر اینکه، مقامات انتظامی و نظامی کشورهای آسیای میانه، کشفیات قاچاق مواد پیش‌ساز از چین را اولویت کاری خود نمی‌دانند و نتایج ارزیابی‌ها نشان می‌دهند که بازرسی مرزی در مورد قاچاق پیش‌سازها در ورودی و خروجی این منطقه کم است؛ در واقع قاچاق مواد پیش‌ساز آسان‌تر از مواد مخدر است، زیرا پیش‌سازها از نظر وزن نسبت به هروئین و سایر مواد سبک‌تر و قاچاق آن برخلاف مواد مخدر که از مرزهای کوهستانی و سخت باید عبور کند، به راحتی با استفاده از راه زمینی و مسیر ریلی با حجم بالا امکان‌پذیر است. همچنین، تغییر الگوی مصرف در کشورهای آسیای میانه و فدراسیون روسیه به استفاده از مواد صنعتی حکایت از افزایش دسترسی به پیش‌سازهایی دارد که پایه تولید این مواد هستند. [۳۷]

نقشه۶) مسیرهای قاچاق پیش‌سازها به آسیای مرکزی و روسیه

باید توجه داشت، کشت و تولید تریاک در آسیای میانه که حلقه ارتباط بین چین و فدراسیون روسیه در حوزه قاچاق انواع مواد و پیش‌سازها است، بسیار کم می‌باشد. مسیر شمالی قاچاق مواد و پیش‌سازها که از آسیای میانه عبور می‌کند، از یک سو مواد افیونی افغانستان را به بازارهای پرسود در اروپا، فدراسیون روسیه و به طور فزاینده چین می‌رساند؛ و از سوی دیگر مسیری در دسترس برای انتقال پیش‌سازها از چین به افغانستان جهت تولید مواد صنعتی و سپس قاچاق گسترده آن از طریق آسیای میانه به روسیه و سپس کشورهای اروپایی است.

بر خلاف مواد گیاه پایه، تولید مواد مصنوعی که نیاز به پیش‌ساز دارند، به راحتی در لابراتورها  و به صورت پنهانی در برخی از کشورهای واقع در مسیر شمالی به دلیل عرضه فراوان افدرا[۳۸](پیش‌ساز مهم تولید مواد مصنوعی) در حال افزایش است. افدرا پیش‌ساز اصلی تولید مت‌آمفتامین‌ها است که به صورت طبیعی و خودرو در آسیای میانه می‌روید. بنابراین وجود طبیعی و در عین حال در دسترس ماده پیش‌ساز مواد مصنوعی مانند هروئین و مت‌آمفتامین‌ها در منطقه آسیای مرکزی موجب شده تا لابراتورهای بزرگ مواد مصنوعی در مجاورت مرز چین با برخی از کشورهای آسیای میانه دست به تولید مواد شیمیایی بزنند که بازار قاچاق و عرضه آنها فدراسیون روسیه و کشورهای اروپایی است.

مسیر اوش- ساری‌تاش- ارکیشتام[۳۹] واقع در نقطه صفر مرزی قرقیزستان و ازبکستان در حال تبدیل شدن به یک راه ارتباطی مهم و در دسترس بین چین و آسیای میانه برای قاچاق مواد و پیش‌سازها است. هر چه روابط تجاری بین چین و قرقیزستان افزایش یابد، احتمال اینکه قاچاق غیرقانونی انواع مواد هم از این مسیر بیشتر شود، وجود دارد و ممکن است یک مسیر مهم ترانزیت مواد در این منطقه در حال ظهور باشد که قرقیزستان را به غرب چین وصل می‌کند.[۴۰]در واقع مرزهای کشورهای آسیای میانه با چین و افغانستان در مقابل قاچاق پیش‌سازها بسیار آسیب‌پذیر هستند و تزانزیت مواد پیش‌ساز را از روسیه به داخل این کشورها و همچنین از چین به مقصد روسیه به دلیل بازرسی‌های غیردقیق بسیار آسان کرده است.

روسیه یکی از کشورهای مهم ترانزیت قطب شمال شرقی اروپا در قاچاق پیش‌سازها از مقصد و مبدأ این کشور است. قطب شمال شرقی اروپا محوری مهم در تولید و قاچاق قابل توجه پیش‌سازها به ویژه در لهستان و میزان کمتری در لیتوانی و استونی است. لهستان از مهمترنی کشورهایی است که بیشترین مقادیر مواد پیش‌ساز در آنجا تولید و به عنوان دومین یا سومین تولید کننده بزرگ آمفتامین شمال اروپا شناخته می‌شود. الگوی عمومی چند سال اخیر قاچاق پیش‌سازها در قطب شمال شرقی اروپا این بوده که به طور فزاینده‌ای تولید مت‌آمفتامین‌ها در نتیجه قاچاق گسترده مواد پیش‌ساز افزایش داشته و موادی که برای مصرف داخلی و محلی در کشورهای واقع در این قطب تولید می‌شود در حال افزایش است و برای صادرات به کشورهای اسکاندیناوی به ویژه سوئد، فنلاند، نروژ، و مقادیر کمتری از لهستان به کشورهای آلمان و مجارستان و از این طریق به کرواسی و فدراسیون روسیه قاچاق می‌شود.[۴۱]

از سوی دیگر به نظر می‌رسد گروه‌های سازمان‌یافته جنایتکار در لهستان، استونی و لیتوانی که درگیر قاچاق مواد پیش‌ساز و آمفتامین هستند، فعالیت و همکاری گسترده‌ای با قاچاقچیان محلی دارند که گفته می‌شود عمدتاً از یک روش اصلی برای ترانزیت مواد پیش‌ساز استفاده می‌کنند؛ قاچاقچیان استونیایی ابتدا مقادیری از مواد پیش‎‌ساز را در یک مکان مخفی در فنلاند دفن می‌کنند و سپس نقشه و مختصات سیستم موقعیت‌یاب جهانی را به خریداران فنلاند می‌فروشند، بعد از آن مواد را به صورت گسترده در فنلاند توزیع می‌کنند. علاوه بر این، اطلاعاتی وجود دارد که نشان می‌دهد گروه‌های سازمان‌یافته قاچاق مواد پیش‌ساز در کشورهای لهستان و لیتوانی در زمینه قاچاق این مواد به ایالات متحده و فدراسیون روسیه بسیار فعال هستند. همچنین، ممکن است تعدادی از گروه‌های سازمان‌یافته قاچاق مواد در قطب شمال شرقی اروپا درگیر قاچاق پیش‌سازها و آمفتامین‌ها و حتی سایر مواد محرک ساخته شده در فدراسیون روسیه باشند، جایی که تعداد زیادی از لابراتورهای تولید مواد مصنوعی در سال‌های اخیر کشف و نابود شده‌اند؛ مانند منطقه سن‌پترزبورگ که به استونی نزدیک است.[۴۲]

پی‌نوشت‌ها:

برگرفته از اطلس مخدری روسیه تولید در تیر ماه ۱۳۹۹ توسط موسسه کادراس

[۱]. Saryasia

[۲]. Shymkent

[۳]. Balkhash

[۴]. Karaganda

[۵]. Kokshetau

[۶]. Petropavlovsk

[۷]. Tashavuz

[۸]. Kungrad

[۹]. Beineu

[۱۰]. Opornaya

[۱۱]. Ganyushkino

[۱۲]. Chorjou

[۱۳]. Janaozen

[۱۴]. Korday

[۱۵] .Ayaguz

[۱۶]. Georgievka

[۱۷]. Kamenogorsk

[۱۸]. Saryshagan

[۱۹]. Balkhash

[۲۰]. Kokshetau

[۲۱]. Petropavlovsk

[۲۲]. Shymkent

[۲۳]. Kyzylorda

[۲۴]. Aktobe

[۲۵]. Uralsk

[۲۶]. Chu

[۲۷]. Semipalatinks

[۲۸]. Novosibirsk

[۲۹] .Saryagash

[۳۰]. Shymkent

[۳۱]. Taldykurgan

[۳۲]. Ust-Kamenorogorskl

[۳۳]. Shu

[۳۴]. Birlik

[۳۵]. Pavlodar

[۳۶]. Nukus

[۳۷]. United Nation Office on Drugs and Crime Regional Office for Central Asia, “ Illicit Drug Trends in Central Asia ” , April, 2008.  https://www.unodc.org/documents/regional/central-asia/Illicit%20Drug%20Trends_Central%20Asia-final.pdf

[۳۸]. Ephedra

[۳۹]. Osh-Sarytash-Irkeshtam road

[۴۰]. United Nation Office on Drugs and Crime Regional Office for Central Asia, “ Illicit Drug Trends in Central Asia ” , April, 2008, P 36.  https://www.unodc.org/documents/regional/central-asia/Illicit%20Drug%20Trends_Central%20Asia-final.pdf

[۴۱]. European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (EMCDDA), Portugal, & Europol. (2011). Amphetamine: A European Union Perspective in the Global Context. P.32. https://www.emcdda.europa.eu/attachements.cfm/att_145911_EN_EMCDDA-Europol_Amphetamine-joint-publicatio

[۴۲]. Ibid, P.31-33.

بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع «کادراس» بلامانع است