وضعیت کشت خشخاش و تولید در جهان

تریاک در نزدیک به 50 کشور جهان به صورت غیرقانونی تولید می‌شود، با این حال سه کشوری که بیشترین میزان تریاک را تولید می‌کنند طی 5 سال گذشته مسئول حدود 97 درصد تولید جهانی این ماده بوده‌اند.

افغانستان، کشوری که بیشترین میزان تریاک در آن تولید می‌شود و تقریباً 84 درصد تولید جهانی تریاک را در پنج سال گذشته به خود اختصاص داده است، بازارهای کشورهای همسایه، اروپا، خاور نزدیک و خاورمیانه، آسیای جنوبی و آفریقا را تأمین می‌کند و تا حد کمی نیز به بازار آمریکای شمالی (به ویژه کانادا) و اقیانوسیه محصول می‌رساند. کشورهای جنوب شرقی آسیا عمدتاً میانمار (حدود 7 درصد تولید جهانی تریاک) و تا اندازه کمتر جمهوری دموکراتیک خلق لائوس (حدود 1 درصد تولید جهانی تریاک) بازارهای شرق و جنوب شرقی آسیا و اقیانوسیه را تأمین می‌کنند. کشورهای آمریکای لاتین عمدتاً مکزیک (6 درصد تولید جهانی تریاک) و تا اندازه بسیار کمتر کلمبیا و گواتمالا (کمتر از 1 درصد کل تولید جهانی) مسئول بیشترین میزان عرضه هروئین به ایالات متحده هستند و مواد بازارهای نسبتاً کوچک هروئین آمریکای جنوبی را تأمین می‌کنند.

با وجود روند صعودی بلند مدت، سطح جهانی زیر کشت خشخاش در سال 2018، 17 درصد کاهش داشت و در سال 2019 نیز 30 درصد افت کرد و به میزان برآورد شده 240800 هکتار رسید. در سال‌های 2018 و 2019 کاهش سطح زیر کشت در افغانستان و میانمار نیز گزارش شد. با وجود کاهش اخیر، سطح جهانی زیر کشت خشخاش همچنان بسیار بیشتر از یک دهه قبل است و در جایگاهی مشابه سطح جهانی زیر کشت کوکائین قرار دارد.

تولید غیرقانونی جهانی تریاک نیز روند صعودی طولانی‌مدتی را نشان داده است، اگرچه در سال 2019 در مقایسه با سال قبل (7،620 تن در سال 2018) در سطح 7،610 تن ثابت ماند و 26 درصد پایین‌تر از میزان اوج گزارش شده در سال 2017 (10،270 تن) بود.

با وجود کاهش سطح زیر کشت خشخاش در سال 2019، تولید تریاک در این سال ثابت ماند، در حالی که در مناطق اصلی تولید تریاک برای سال 2019 عملکرد بیشتری گزارش شد زیرا نه بیماری و نه خشکسالی که در سال‌های پیش از 2019 نیز رخ داده بود تولید تریاک را کاهش نداد.

با در نظر گرفتن مصرف تریاک، برآورد تولید جهانی تریاک در سال 2019 برای تولید 472 تا 722 تن هروئین (بر حسب خلوص صادرات) کافی بوده است؛ به عبارت دیگر، مقادیر آن مشابه سال قبل بوده‌اند.

با وجود اینکه تولید جهانی تریاک در سال 2018 کمتر از سال 2017 بوده است تا امروز هیچ نشانه‌ای از کمبود عرضه هروئین به بازارهای مصرف‌کننده مربوطه وجود نداشته است. در سال‌های 2018 و 2019، قیمت‌ تریاک و هروئین در مناطق اصلی تولید تریاک در افغانستان کاهش یافت، به طوری که قیمت تریاک در مزرعه در سال 2018 به طور میانگین ​​37 درصد (نسبت به یک سال قبل) و در سال 2019، 24 درصد کاهش یافت؛ در همین زمان قیمت هروئین با کیفیت بالا در افغانستان در سال‌های 2018 و 2019 به طور میانگین ​​11 و 27 درصد کاهش یافت.[1] به دلیل اوج‌گیری برداشت تریاک در سال 2017، قیمت تریاک در مرحله اولیه (با شروع از 2017) کاهش قابل توجهی را نسبت به هروئین نشان داد (با محاسبه از سال 2018)؛ این اختلاف بیانگر این است که ممکن است سازگار شدن تولید مخفیانه هروئین با قابلیت ‌دسترس‌پذیری بیشتر تریاک مدتی طول کشیده باشد و گسترش تولید آن پس از این مدت روی داده باشد؛ این مسئله بعدها در کاهش قیمت هروئین بازتاب یافت. هم‌زمان، داده‌ها نشان می‌دهند که پس از دو سال کاهش تولید تریاک در مقایسه با سال 2017، روند نزولی قیمت مواد مخدر در مورد تریاک در ژوئن 2019 متوقف شد و چند ماه بعد در آگوست 2019 در مورد هروئین نیز چنین اتفاقی روی داد. با این حال، قبل از برداشت تریاک در آوریل/ می 2020، قیمت‌ آن در ماه مارس 2020 دوباره در افغانستان شروع به کاهش کرد و افزایش موقتی قیمت هروئین در ابتدای سال 2020 نیز هم برای هروئین با کیفیت بالا و هم برای ماده با کیفیت متوسط متوقف شد.

تولید تریاک و کشف اوپی‌یت‌ها طی دو دهه گذشته روند افزایشی نشان داده‌اند اگرچه این افزایش در مقدار اوپی‌یت‌های ضبط شده مشخص‌تر از مقدار تخمینی تریاک تولیدشده است. این نکته نشان می‌دهد که ممکن است مقامات انتظامی در رهگیری اوپی‌یت‌های قاچاق شده در سراسر جهان کارآمدتر شده باشند. توضیح دیگری که می‌توان ارائه داد این است که کاهش قابل توجه خلوص هروئین طی دو دهه گذشته منجر به کشف و ضبط هروئینی با خلوص کمتر شده است. اما داده‌های موجود در مورد افزایش خلوص هروئین در طول زمان از این توضیح پشتیبانی نمی‌کنند.

هم‌زمان تولید سالانه تریاک بیش از مقدار اوپی‌یت‌های ضبط شده و حتی بیشتر از مقدار سالانه هروئین کشف شده، نوسان داشته است که وجود انبارهای ذخیره این مواد را نشان می‌‌دهد. برای جبران نوسانات تولید تریاک، ممکن است این ماده به طور موقت در طول زنجیره تأمین ذخیره/انبار شود تا دست‌اندرکاران از عرضه یکنواخت هروئین به بازارهای مصرف‌کننده اصلی اطمینان یابند.

پی‌نوشت

[1] Afghanistan, Ministry of Counter-Narcotics and UNDOC, Afghanistan drug price monitoring monthly report (April 2020), and previous years.