پیامدهای مخدری بحران اوکراین

بر اساس آخرین گزارش موجود در مورد وضعیت مصرف مواد مخدر و الکل در اوکراین در این کشور 421 مورد مرگ ناشی از مصرف مواد مخدر و روان گردان در سال 2019 رخ داده که بیش از دو برابر آمار سال 2017 با 202 مورد مرگ بوده است. 67 درصد این مرگ و میرها ناشی از مصرف مواد مخدر مانند هروئین بوده است و در کشوری با حدود 28 میلیون جمعیت, 18.6 میلیون سرنگ بین مصرف کنندگان توزیع شده که آمار چشمگیری است. همچنین بر اساس گزارش دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل متحد, در سال های 2018 تا 2020, مصرف کنندگان تزریقی مواد مخدر بالغ بر 35 هزار نفر یا 1.7 درصد جمعیت بزرگسالان این کشور را تشکیل داده اند که این امر یکی از بالاترین نرخ شیوع مصرف مواد تزریقی در جهان به حساب می آید. دو ماده هروئین و متادون بیش از سایر مواد در این کشور برای تزریق به صورت غیرقانونی به فروش می رسد. همچنین تخمین زده می شود 22.8 درصد از افرادی که مواد مخدر تزریق می کنند, مبتلا به ایدز بوده و بیش از نیمی از آنها هپاتیت داشته باشند.[1]

داده‌های اندکی در ارتباط با میزان مصرف مواد مخدر در اوکراین وجود دارد, اما تحلیل روندهای موجود نشان می دهد میزان مصرف مواد مخدر میان دانش آموزان دبیرستانی 15 تا 16 سال در حال افزایش است, به نحوی که در سال 2019 گزارش شده, 10 درصد پسران و 7.4 درصد دختران گروه سنی 15 تا 16 سال برای یکبار هم که شده اقدام به مصرف مواد (به غیر از الکل و تنباکو) کرده اند؛ در این میان شاهدانه و مواد استنشاقی بیشترین مواد مصرفی میان نوجوانان است. همچنین در سال های اخیر مصرف مواد روان گردان جدید به ویژه کانابینوئیدهای مصنوعی افزایش و درمقابل مصرف مواد مخدر پایه مانند تریاک و مشتقات آن میان نوجوانان از سال 2007 کاهش یافته است.

باید گفت, اوکراین از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 با بحران سوء مصرف مواد مخدر مواجه بوده است. در بازه زمانی 15 سال بعد از جدایی از شوروی, هر سال شاهد افزایش 10 تا 12 درصدی تعداد افراد وابسته به مصرف مواد بوده است. این کشور در سال 1993 یعنی سال های اولیه جدایی از شوروی دارای 52 میلیون جمعیت بوده که تا پایان سال 2016, کاهش 18 درصد جمعیت را تجربه کرده و سالانه تقریباً یک میلیون جمعیت از این کشور مهاجرت می کنند. همین امر موجب کمبود نیروی کار متخصص در بخش مراقبت های بهداشتی و آموزشی در زمینه پیشگیری و درمان مصرف مواد مخدر شده است.

در خیابان های اوکراین افراد معتاد دسترسی آسانی به مواد مخدر دارند و آنهایی هم که تحت درمان هستند برای دریافت داروهای درمانی خود مانند متادون با مشکل کمبود داروخانه و دارو روبرو هستند. در کیف قبل از حمله روسیه به اوکراین بیش از 45 مرکز درمانی وجود داشت. این مراکز هر روز به 30 تا 70 بیمار تحت درمان نسخه های دارویی ارائه می دهند. اما مشکل این است که هم زمان با جنگ به دلیل اجرای مقررات منع آمد و شد داروخانه ها فقط سه ساعت در روز باز هستند و ارائه خدمات در این شرایط به افراد تحت درمان با داروهای ترک بسیار سخت شده است.

محدودیت های زمان جنگ, عرضه داروهای حیاتی درمان اعتیاد مانند متادون و بوپرنورفین را کاهش داده است. گزارش شده در کیف شهری با 1300 بیمار مصرف کننده متادون, منابع دارویی بسیار کم است, همچنین در شمال شرق شهر خارکف[2], ذخایر هر دو دارو به طور کامل از دسترس خارج است.

پیش بینی می شود اپیدمی مصرف مواد مخدر در اوکراین هم در طول جنگ و هم پس از آن به دلیل استرس و پیامدهای روانی, اقتصادی, اجتماعی و فرهنگی وقوع جنگ افزایش یابد. بر اساس نتایج مطالعات انجام شده در مورد تاثیر جنگ بر وضعیت مخدری کشورها باید گفت در بیشتر موارد سوء مصرف مواد مخدر و الکل در زمان جنگ افزایش می یابد, زیرا نظم مدنی  و اجرای قانون در مناطق جنگی فرو می ریزد. همچنین استرس هاس ناشی از شرایط جنگی باعث می شود که غیرنظامیان و سربازان آسیب دیده به دنبال تسکین وضعیت خود به سوی مصرف مواد و داروهایی که اثرات سرخوشانه دارند, جذب شوند.

اوکراین از زمان برکناری ویکتور یائوکوویچ[3] (رئیس جمهور منتخب این کشور که تحت حمایت روسیه بود) در سال 2014, دچار آشفتگی داخلی شد. ایالات متحده که خواهان نفوذ بیشتر بر این کشور بوده به تجارت و روابط این کشور با روسیه و رد وام های صندوق بین المللی پول توسط این کشور همواره معترض بوده است. اوکراین جمعیتی یکپارچه ندارد و ساکنان مناطق غربی و شرقی آن از ابرقدرت های متفاوتی حمایت می کنند؛ نیمه غربی اوکراین هوادار اتحادیه اروپا و غرب است و منطقه شرقی از جمله مانند لوهانسک[4] و دونتسک[5] حامی روسیه هستند. در سال 2014 اعتراضات خشونت آمیز در کیف که عمدتاً توسط حزب راست افراطی سوبودا[6] رهبری می شد, بر پلیس و نیروهای طرفدار یائوکوویچ چیره شد و او را مجبور به فرار از کشور کرد. همزمان جنبشی جدایی طلبان در لوهانسک و دونتسک خواستار پیوستن به روسیه بودند. این امر مورد پشتیبانی روسیه نیز بودند اما پوتین همواره این موضوع را رد می کرد و در ظاهر خواستار صلح این جنبش با کیف بود, که البته هیچگاه محقق نشد و در فوریه 2022 روسیه به طور رسمی از الحاق مناطق شرقی اوکراین به روسیه حمایت کرد. سرانجام زمانی که ارتش اوکراین شورع به اجرای عملیات نظامی و پرتاب بمب علیه این جنبش در لوهانسک و دونتسک کرد, پوتین برای محافظت از آنها وارد عمل شد و ضمن به رسمیت شناختن آنها به عنوان منطقه ای خودمختار وارد درگیری نظامی به کیف شد. شرایط جنگی در اوکراین موجب شده تا داروهای حیاتی در این کشور کم شود و در نتیجه داروهای درمان سوء مصرف مواد مخدر نیز نایاب باشد.

[1] https://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/Ukraine/Ukraine_drug_demand_supply.pdf

[2] Kharkiv

[3] Viktor Yanukovych

[4] Lugansk

[5] Donetsk

[6] Svoboda party

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «کادراس» بلامانع است.