پیامدهای مصرف تزریقی مواد

پیامدهای مصرف مواد مخدر برای سلامت می‌تواند شامل طیفی از پیامدهای منفی مانند اختلالات مصرف مواد مخدر، اختلالات بهداشت روان، عفونت اچ آی وی، سرطان و سیروز کبدی مرتبط با هپاتیت، مصرف بیش‌ازحد و مرگ زودرس باشد. بیشترین آسیب‌ها به ‌سلامتی آسیب‌های مرتبط با مصرف اوپیوئیدها و مصرف مواد به روش تزریق است و دلیل آن خطر ابتلا به اچ آی وی یا هپاتیت سی از طریق روش‌های تزریق غیر ایمن است.

در دهه‌های اخیر شناسایی اختلالات وقوع توأمان اختلالات بهداشت روان میان افراد مبتلا به اختلالات مصرف مواد رو به رشد بوده است. اگرچه اختلالات مصرف مواد معمولاً همراه با سایر بیماری‌های روانی رخ می‌دهد اما اغلب مشخص نیست كه یكی از آن‌ها علت دیگری است یا عوامل خطر زمینه‌ای شایع در بروز هر دو نوع اختلال مؤثر بوده است. ارتباط متقابل مصرف مواد و اختلالات بهداشت روان علاوه بر شیوع بالای آن بیماری با دشواری مدیریت آن نیز ارتباط دارد و عدم ادغام درمان مواد مخدر و خدمات بهداشت روان در بسیاری از کشورها نیز نکته‌ای ویژه در این میان است. افراد مبتلا به اختلالات توأمان بهداشت روان و اختلالات مصرف مواد نرخ پایین‌تر موفقیت درمان، میزان بالاتر بستری‌های روان‌پزشکی و شیوع خودکشی بالاتری را نسبت به افراد فاقد اختلالات روانی همراه گزارش می‌دهند.

افرادی که مواد مخدر تزریق‌ می‌کنند  اغلب در معرض به حاشیه رانده شدن و انگ‌ قرار دارند که موانع اجتماعی و اقتصادی را در دسترسی به خدمات بهداشت عمومی به‌ ویژه خدمات پیشگیری از پیامدهای نامطلوب مصرف تزریقی مواد مخدر ایجاد می‌کند.

مصرف تزریقی مواد مخدر یک نگرانی قابل‌توجه در حوزه بهداشت عمومی است که موجب بیماری و مرگ‌ومیر می‌شود؛ دلیل این پیامدها خطر بیش‌مصرفی و عفونت‌های منتقل‌شونده از طریق خون (عمدتاً اچ آی وی و هپاتیت بی و سی) است که با استفاده اشتراکی سوزن‌ها و سرنگ‌های آلوده و سایر لوازم شخصی مربوط به مصرف مواد مخدر یا رفتارهای جنسی پرخطر در برخی از گروه‌ها منتقل می‌شوند. سرکوب ایمنی شدید، سیروز، بیماری نئوپلاستیک و عوارض التهاب نیز از عواقب موارد ذکر شده است. اثرات اجتماعی و جسمی می‌تواند مشکل بالقوه بهداشت روان را وخیم‌تر کند.

بر اساس برآورد مشترک دفتر مقابله با جرائم و مواد مخدر سازمان ملل متحد، سازمان بهداشت جهانی، برنامه مشترک سازمان ملل متحد برای اچ آی وی/ایدز (UNAIDS) و  بانک جهانی تعداد افراد تزریق کننده مواد مخدر در سراسر جهان در سال 2018، 11.3 میلیون نفر (دامنه: 8.9 میلیون تا 15.3 میلیون نفر) بوده است که 0.23 درصد (دامنه: 0.18 تا 0.31 درصد) از جمعیت 64 تا 15 ساله را تشکیل می‌دهد. مبنای این برآورد جدیدترین اطلاعات موجود و ارزیابی روش‌های به‌کاررفته در منابع مختلف است.

نیمی از حدود 585000 مرگ برآورد شده منتسب به مصرف مواد مخدر در سال 2017 به سرطان کبد، سیروز و سایر بیماری‌های کبدی مزمن مرتبط با هپاتیت سی است که بیشتر در میان تزریق کنندگان مواد مخدر درمان‌نشده گزارش شده است. مرگ‌های منتسب به اختلالات مصرف مواد مخدر (167000) 28 درصد از کل مرگ‌های ناشی از مصرف مواد مخدر را تشکیل می‌دهد. 110،000 مورد یا 66 درصد از این مرگ‌ها به اوپیوئیدها نسبت داده می‌شود. طی دهه گذشته تعداد کل مرگ‌های منسوب به مصرف مواد مخدر یک‌چهارم افزایش‌یافته است و افزایش عمده‌ای در مرگ‌های ناشی از اختلالات مصرف اوپیوئیدها مشاهده می‌شود (71 درصد افزایش)؛ سیروز و سایر بیماری‌های مزمن کبدی و سرطان کبد ناشی از هپاتیت سی با  55 و 46 درصد افزایش در رده‌های بعدی قرار دارند.

مقایسه مرگ‌های منتسب به مصرف مواد مخدر در میان زنان و مردان طی دهه گذشته نشان می‌دهد که تعداد مرگ‌های منسوب به اختلالات مصرف این مواد به‌ویژه اختلالات مصرف اوپیوئیدها به‌طور نامتناسبی در زنان افزایش‌یافته است و افزایشی 92 درصدی را در مقایسه با 63 درصد افزایش در مردان نشان می‌دهد.

اگرچه میزان دقیق مصرف تزریقی مواد مخدر مشخص نیست اما برآوردها در برخی مناطق دقیق‌تر است و این دقت حاصل پوشش بهتر داده‌ها و/ یا روش‌های به‌کاررفته و استفاده از داده‌های جدیدتر است. داده‌های مربوط به افراد تزریق کننده مواد مخدر از نظر پوشش کل جمعیت 15 تا 64 ساله بین مناطق متفاوت است، و آسیا و آفریقا به ترتیب با 95 و 68 درصد بیشترین و کمترین پوشش را دارند. در سطح ناحیه‌ای، آمریکای شمالی، آسیای جنوب غربی، جنوب آسیا، اروپای شرقی و جنوب شرق اروپا به‌طور کامل پوشش داده ‌شده است درحالی‌که داده‌های مربوط به افراد تزریق کننده مواد مخدر در کارائیب فقط بیش از یک‌سوم کل جمعیت را پوشش می‌دهد. بنابراین باید در تفسیر داده‌های مربوط به این ناحیه احتیاط به خرج داد. به‌طورکلی پوشش جمعیت در آفریقا در مقایسه با سال 2017 افزایش چشمگیری یافته است و از 58 درصد به 68 درصد در سال 2018 رسیده است.

در سال 2018 تعداد افراد تزریق کننده مواد مخدر در سنین 15 تا 64 سال همچنان بالاترین میزان در اروپای شرقی (1.26 درصد) و آسیای میانه و ماورای قفقاز (0.63 درصد) بوده است. این درصدها به ترتیب 5.5 و 2.8 برابر میانگین جهانی است. بیش از یک‌چهارم کل افراد تزریق کننده مواد مخدر در شرق و جنوب شرقی آسیا زندگی می‌کنند، اگرچه شیوع آن نسبتاً کم است (0.19 درصد). سه ناحیه دارای بیشترین تعداد افراد تزریق کننده مواد مخدر (شرق و جنوب شرق آسیا، آمریکای شمالی و اروپای شرقی) با هم بیش از نیمی از تعداد جهانی این افراد را تشکیل می‌دهند (58 درصد). نکته قابل‌توجه آن‌که مانند سال‌های گذشته درحالی‌که سه کشور چین، فدراسیون روسیه و ایالات‌متحده تنها 27 درصد از جمعیت جهانی 15 تا 64 ساله را تشکیل می‌دهند، تقریباً نیمی از همه افراد تزریق کننده مواد مخدر (43 درصد) را در خود جای‌ داده‌اند.