شاخص جرایم سازمان‌یافته خاورمیانه در سال 2023
طبق تعریف کنوانسیون مقابله با جرایم سازمان‌یافته فراملی، گروه جرایم سازمان‌یافته یک گروه ساختارمند متشکل از سه نفر یا بیشتر است که برای یک دوره زمانی وجود دارد و با هماهنگی در راستای ارتکاب یک یا چند جرم جدی به منظور به دست آوردن منفعت مادی و مالی اقدام می‌کنند. این گروه‌های سازمان‌یافته نیاز به تشکیلاتی بین‌المللی دارند. کنوانسیون مقابله با جرایم سازمان‌یافته فراملی بیان می‌دارد که این گروه‌ها به منظور پوشش فعالیت‌ها و عملکردهای مجرمانه خود ممکن است در دو یا چند کشور عملیات مشترک انجام دهند. همچنین جرایمی که این گروه‌ها انجام می‌دهند نه تنها در کشوری که انجام می‌گیرد، بلکه در کشورهای دیگر نیز تأثیرات خود را به همراه دارد[1].
عرصه فعالیت‌های این گروه‌ها بسیار گسترده و وسیع است. این عرصه‌ها شامل قاچاق مواد مخدر، پولشویی، قاچاق اسلحه، دزدی بین‌المللی اتومبیل، نزول خواری، قاچاق عتیقه‌جات و آثار هنری، سنگواره‌های نایاب و همچنین جرایم زیست محیطی همچون تجارت مواد هسته‌ای در بازار سیاه و دفع غیرقانونی زباله‌های خطرناک، قاچاق حیوانات و گونه‌های گیاهی در معرض خطر انقراض، روسپی‌گری و هرزه‌نگاری (شامل هرزه‌نگاری در اینترنت)، قاچاق مهاجرین غیرقانونی و تجارت اعضای بدن انسان، جرایم رایانه‌ای، کار اجبـاری و… است.
شاخص جهانی جرایم سازمان‌یافته در سال 2023 افزایش مداوم جرایم سازمان‌یافته در سطح جهانی را نشان می‌دهد؛ به طوری که 83 درصد جمعیت جهان در شرایط جرم‌خیزی بالا زندگی می‌کنند. در مقابل، تعداد افرادی که در شرایط تاب‌آوری در برابر جرایم سازمان‌یافته جهانی زندگی می‌کنند به طور چشمگیری کاهش یافته است. در این گزارش به شکاف فزاینده میان میزان جرایم سازمان‌یافته و تلاش‌های جمعی برای افزایش تاب‌آوری تأکید شده است[2]. در این گزارش شاخص جرایم سازمان‌یافته بین صفر تا 10 برای هر کشور تعیین شده است که ما به اجمال به برخی از کشورهای خاورمیانه اشاره می‌کنیم.
شاخص جرایم سازمان‌یافته ایران از 10/7 در سال 2021 به 03/7 در سال 2023 رسیده که از میان 193 کشور، ایران از رتبه 6 به 14 رسید که نشان‌دهنده بهبود نسبی این شاخص است. شاخص تاب‌آوری ایران نیز 13/3 تعیین شده که رتبه 166 را برای ایران در جهان نشان می‌دهد. این شاخص برای عربستان سعودی در سال 2021، 01/6 بوده که در سال 2023 به 23/6 رسیده است. این شاخص نشان می‌دهد که جایگاه این کشور از 41 در سال 2021 به 38 در سال 2023 رسیده که حاکی از آسیب‌پذیری بیشتر این کشور در دو سال اخیر است. همچنین شاخص تاب‌آوری این کشور 4 تعیین شده که نشان‌دهنده رتبه 132 برای عربستان سعودی در جهان است. شاخص جرایم سازمان‌یافته برای ترکیه در سال 2021، 89/6 بوده که در سال 2023 به 03/7 رسیده است.
با توجه به جایگاه دیگر کشورها که در آن‌ها میزان آسیب‌پذیری در دو سال اخیر به میزان قابل توجهی رشد یافته، رتبه ترکیه از 12 در سال 2021 به 14 در سال 2023 رسیده است. همچنین شاخص تاب‌آوری این کشور 38/3 تعیین شده که نشان‌دهنده رتبه 153 برای ترکیه در جهان است. شاخص جرایم سازمان‌یافته برای افغانستان در سال 2021، 08/7 بوده که در سال 2023 به 10/7 رسیده است. بر این اساس، رتبه افغانستان در جرایم سازمان‌یافته از رتبه 7 در 2021 به 9 در 2023 تنزل یافته که حاکی از بهبود -هر چند اندک- وضعیت این کشور در دو سال اخیر است. همچنین شاخص تاب‌آوری این کشور 50/1 تعیین شده که وضعیت نابسامان و نگران‌کننده افغانستان را نشان می‌دهد. با عنایت به میزان این شاخص، جایگاه این کشور در جهان 193 -آخرین کشور- در رتبه‌بندی جهانی است. شاخص جرایم سازمان‌یافته برای عراق در سال 2021، 05/7 بوده که در سال 2023 به 13/7 رسیده است. بر این اساس با توجه به رشد جرایم سازمان‌یافته در جهان و تغییر رتبه کشورهای دیگر با وجود افزایش نرخ این جرایم در عراق، رتبه این کشور در میان کشورهای جهان همچنان در جایگاه 8 باقی مانده است. همچنین شاخص تاب‌آوری این کشور 79/3 است که رتبه 142 را جهان دارا است. شاخص امارات متحده عربی در جرایم سازمان‌یافته از 75/5 در سال 2021 به 37/6 در سال 2023 رسیده است. این شاخص که رشد فزاینده را در دو سال اخیر نشان می‌دهد در سال 2021 حائز رتبه 57 و در سال 2023 حائز رتبه 33 در جهان بوده است. شاخص تاب‌آوری این کشور نیز 13/5 در سال 2023 است که حائز رتبه 84 در سطح جهانی است.
| Country | Criminality score | Global ranking | Resilience score | Global ranking | Variations index |
| Iran | 7/03 | 14 | 3/13 | 166 | positive |
| Saudi Arabia | 6/23 | 38 | 4/00 | 132 | negative |
| Turkey | 7/03 | 14 | 3/38 | 153 | negative |
| Afghanistan | 7/10 | 9 | 1/50 | 193 | negative |
| Iraq | 7/13 | 8 | 3/79 | 142 | negative |
| UAE | 6/37 | 33 | 5/13 | 84 | negative |
سیدرضا حسینی، دانش‌آموخته دکتری اندیشه سیاسی دانشگاه شهید بهشتی
[1] Research Report, Global Initiative against Transnational Organized Crime, Organized Crime: A Cross-Cutting Threat to Sustainable Development, Geneva, 2015.
[2] https://reliefweb.int/report/world/global-organized-crime-index-2023?gclid=CjwKCAjwyY6pBhA9EiwAMzmfwe0DY9Nmuy-84kYi7fCCmSswHb6IyMLUffvumlDGBYHYnIeakVnl4RoCxrAQAvD_BwE
