بررسی وضعیت قاچاق کپتاگون در خاورمیانه

با تشدید روند تروریسم و جنگ داخلی در منطقه شامات، گروه‌های نارکوتروریستی فرصت را غنیمت شمرده تا با استفاده از وضعیت جنگی و بی‌ثباتی سیاسی روی به تولید و ترانزیت کپتاگون به اروپا، منطقه خلیج فارس و ترکیه بی‌آورند. برای نخستین بار در دهه 1960 میلادی کپتاگون قرصی حاول فنتانیل و در گروه اتیل آمین‌های مصنوعی توسط یک شرکت دارو سازی در آلمان برای اهداف پزشکی تولید شد. نام «کپتاگون» همان اسمی است که برای عرضه تجاری آن در نظر گرفته شده بود. در سال 1986 این ماده تحت کنوانسیون 1971 سازمان ملل متحد در زمره مواد روان گردان گنجانده شد. برهمین اساس تولید و مصرف مواد کپتاگون ممنوع اعلام شد.

در بازه زمانی 2013- 2018 کشفیات سالانه آمفتامین در جهان بین 45 تا 71 تن سیال بود. با این حال میزان فراوانی کشفیات عمدتا مربوط به کشورهای خاورمیانه (بزرگ‌ترین بازار مصرف آمفتامین جهان) است. در میان کشورهای منطقه بیشتین آمار کشف و ضبط این مواد مربوط به کشورهای لبنان، عربستان سعودی و امارات عربی متحده است. امروز به صورت غیرقانونی قرص‌های به نام کپتاگون در برخی مناطق اروپا، سوریه و لبنان تولید و عرضه می‌شود که فاقد فن‌اتیلین است و به همین «کپتاگون جعلی» محسوب می‌شود. در گزارش جهانی نهاد مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل در سال 2022 آماده است که اروپا مقصد ترانزیت قرص‌های کپتاگون از مقصد حوزه منطقه مدیترانه شرقی و شبه جزیره عربستان است.

در برخی کشفیات صورت گرفته در عربستان سعودی، قاره اروپا به عنوان مبدا صادرات این مواد اعلام شده است. در ژانویه و فرویه 2017، 350 هزار قرص کپتاگون در فرودگاه شارل دوگل فرانسه کشف و ضبط شد. این محموله مخفی قرار بود در قالب محصولات صنعتی از طریق لبنان به چک، از چک به ترکیه و منطقه آناتولی راهی عربستان سعودی شود. در دسامبر 2018، مقامات یونانی از کشف 3 میلیون قرص کپتاگون که راهی لیبی بود خبر دادند. در ژوئن و جولای 2019، 33 میلیون قرص کپتاگون دیگر توسط مقامات یونانی در بندر پیرئوس کشف و ضبط شد. مقصد نهایی این محوله بازار چین بود. در فوریه همین سال 384 هزار قرص کپتاگون در بندر نوتردام هلند که راهی بندر جده عربستان بود کشف و ضبط شد. در ژوئیه 2020، 14 تن آمفتامین، از جمله بیش از 84 میلیون کپتاگون توسط مقامات ایتالیایی کشف و ضبط شد. به گفته مقامات این کشور این مواد از طرف عناصر داعش راهی بازارهای اروپایی شده بود تا از این طریق منبع درآمدی جدیدی برای این گروه تروریستی فراهم شود.

با وجود آمار بالای کشفیات کپتاگون طی یک دهه اخیر، اما به نظر می‌رسد پیش روی روز افزون دولت سوریه و شکست‌های پی در پی گروه‌های تروریستی سبب ضربه جدی به چرخه تولید و قاچاق این قرص‌های در بازارهای آسیایی و اروپایی شده است. گروه‌های تروریستی حاضر در سوریه برای به دست آورن منابع مالی از هیچ اقدام غیرقانونی همچون قاچاق انسان، مواد مخدر، منابع نفتی و … دریغ نمی‌کنند. حال با تسلط تدریجی دمشق (با همراهی کمک محور مقاومت، ایران و روسیه) بر مناطق اشغالی و کنترل مجدد استان‌های این کشور، به نظر می‌رسد باید شاهد کاهش گام‌به‌گام تولید کپتاگون و ریشه کن شدن آن در آینده نزدیک باشیم.