واکاوی شاخص تروریسم در جنوب آسیا در سال 2021
همواره پیوندی ناگسستنی میان گروه‌های تروریستی فعال در منطقه جنوب آسیا با پدیده مواد مخدر و جرائم سازمان یافته در جریان بوده است. سالها افغانستان به دلیل کشت گسترده خشخاش و تولید انواع پیش‌سازها و مواد مخدر تاثیر شگرفی بر روی گروه‌های جهادی- تروریستی واقع در افغانستان، پاکستان، هند، نپال، سریلانکا و آسیای مرکزی برجای گذاشته است. به عبارت دیگر نیاز گروه‌های فروملی به تامین منابع مالی لازم برای تهیه سلاح، پرداخت حقوق به نیروها، لجستیک و پشتیبانی سبب شده است تا آنها به تدریج تبدیل به بخشی از چرخه کشت، تولید، قاچاق و توزیع مواد مخدر از این منطقه به بازارهای مصرفی در جنوب شرق آسیا یا قاره اروپا شوند. برهمین اساس بررسی سیر صعودی یا نزولی تروریسم در منطقه افرو آسیا ارتباط مستقیمی با رشد یا افول پدیده ناکوتروریسم در این منطقه دارد. در ادامه این گزارش سعی خواهیم کرد ضمن بررسی تعریف علمی نارکوتروریسم به بررسی وضعیت تروریسم در منطقه جنوب آسیا در سال 2021 بپردازیم.
مفهوم «نارکوتروریسم» برای نخستین بار در توصیف آن دسته از شبکه‌های قاچاق مواد مخدر استفاده شد که از روش‌های تروریستی مانند استفاده از ترور، بمب گذاری و آدم‌ربایی علیه پلیس مبارزه با مواد مخدر در پرو و کلمبیا استفاده می‌کردند. نارکوتروریسم در این مفهوم به افرادی مانند پابلو اسکوبار رییس کارتل مدلین در کلمبیا و دیگر اعضای کارتلهای بزرگ و خشن مواد مخدر، مافیا و یا دیگر سازمان‌های جنایی اشاره دارد که اقدامات آنها به عنوان «تلاش‌های قاچاقچیان مواد مخدر جهت تاثیرگذاری بر سیاست‌های حکومت با استفاده از تهدید یا خشونت سیستماتیک » تعریف شده است. بر اساس این تعریف؛ سازمان‌های قاچاق مواد به عنوان هدف اصلی این تجزیه و تحلیل به کار گرفته می‌شوند که برای تجارت غیرقانونی مواد آن گاهی از انواع روش‌های تروریستی استفاده می‌َشود. بعدها با تشدید ناامنی در منطقه جنوب آسیا و فقدان قدرت مرکزی قوی برای مقابله با پدیده مواد مخدر موجب تا حوزه جنوب آسیا نیز بدل به یکی مکان‌های «رشد نارکوتروریسم» و تهدیدات فراملی در این منطقه شود. این مسئله به قدری سیر صعودی داشته است که بر روی امنیت کشورهای همسایه این منطقه (مانند ایران) نیز تاثیر مخربی برجای گذاشته است.
براساس «گزارش جهانی تروریسم» در سال 2021، آسیای جنوبی بالاترین جایگاه را از نظر رشد تروریسم و پدیده نارکوتروریسم به خود اختصاص داده است؛ با این حال در بازه زمانی 2020 الی 2021 ما شاهد بهبود در روند این شاخص‌ها هستیم. افغانستان همچنان بزرگ‌ترین پایگاه تروریسم در جهان است. همچنین این کشور با ثبت بالاترین حملات و تلفات (پس از فتح کابل به دست طالبان) در صدر این پیمایش قرار دارد. البته ذکر این نکته لازم است که تنها 11 درصد این آمار مربوط به دوره قدرت‌گیری طالبان در افغانستان است. در این سال به دلیل جنگ قدرت میان طالبان و دولت اشرف غنی و بمب گذاری‌های داعش، 31 درصد آمار مربوط به شهر کابل می‌باشد.
در سال 2021 قریب به 23 گروه تروریستی در افغانستان فعال بوده است. طالبان 232 حمله بیشترین آمار را به نام خود ثبت کرده است. داعش با ثبت 555 کشته مرگبارترین گروه این منطقه شناخته می‌شود. نکته جالب توجه آن است که قریب به 54 درصد حملات و 39 درصد از مرگ‌ومیرها را هیچ گروهی بر عهده نگرفته است. بیشترین پیشرفت در شاخص تروریسم مربوط به کشور سریلانکا است که برای دومین سال متوالی هیچ حمله و مرگ ناشی از تروریسمی ثبت نکرده است. نپال دومین کشور از نظر بهبود شاخص تروریسم یود. این کشور برای نخستین بار از سال 2014 تاکنون تنها یک حمله تروریستی و هیچ تلفاتی ثبت نکرده است.
افغانستان و پاکستان دو کشوری هستند که بالاترین آسیب را از پدیده تروریسم متحمل شدند. در بین هفت کشور دیگر این منطقه تنها بوتان است که با ثبت آمار «صفر»، در پنج سال گذشته هیچ حمله تروریستی ثبت نکرده است. در سال 2020 تلفات ناشی از تروریسم 1252 بود که این آمار به 1426 نفر رسید. تلاش طالبان برای فتح کابل و به دست گرفتن قدرت موجب افزایش 29 درصدی تعداد حملات تروریستی در این کشور شد. با این حال پس از فتح کابل اقدامات تروریسنی کاهش یافت و از 102 حمله در ماه (به طور متوسط) به 25 حمله کاهش یافت.
