خاورمیانه و ترانزیت مواد مخدر

منطقه خاورمیانه به عنوان چهارراه مواصلاتی جهان و میزبان منابع سرشار هیدروکربنی، جایگاه ویژه‌ای در نظام بین‌الملل دارد. متاسفانه به دلیل حضور طولانی استعمار در این منطقه جغرافیایی و عدم پیشرفت سیاسی- اقتصادی برخی ملت‌های منطقه کشت، تولید، ترانزیت و مصرف انواع مخدر از رونق بسیار بالایی برخوردار است. در این میان گروه‌های نارکوتروریستی مانند داعش، القاعده و … و گروه‌های جنایت‌کار سازمان یافته نقش پر رنگی در انتقال مواد مخدر از آسیا به قاره اروپا دارند. در این میان افغانستان به عنوان بزرگ‌ترین تولید کننده مواد در جهان جایگاه محوری در شکل‌گیری این مسیر دارد.

شبکه‌های ترانزیت مواد در منطقه با تجهیز به جدیدترین وسایل ارتباطی و حمل‌ونقل و با استفاده از پوشش‌های مختلف تجاری، سیاسی، قومی و… برای عبور از مرزهای خشکی، دریایی و هوایی برای انتقال مواد به بازارهای مصرف در نقاط مختلف جهان به‌ویژه اروپا بهره می‌برند. یکی از مسیرهای انتقال مواد با عبور از مرزهای شمالی افغانستان وارد آسیای مرکزی شده، از روسیه عبور کرده و سپس وارد بازارهای اروپایی می‌شود. دیگر مسیر از آب‌های خلیج فارس می‌گذرد، خلیج عدن، دریای سرخ و کانال سوئز را رد می‌کند و به جنوب اروپا می‌رسد. یکی دیگر از مسیرهای ترانزیت مواد با عبور (غیرقانونی) از مرزهای ایران وارد ترکیه می‌شود و از آنجا راهی حوزه بالکان می‌شود. نکته قابل ذکر آن است که در این مسیرهای عبور مواد، بازار مصرف نیز شکل گرفته و بخشی از محموله مواد در این مناطق توسط خرده فروش‌های محلی توزیع می‌شود.

پدیده ترانزیت مواد در منطقه غرب آسیا به دلیل وجود «دولت‌های ورشکسته» یا درگیر منازعات داخلی با سهولت بیشتری نسبت به دولت‌هایی باثبات صورت می‌گیرد. البته گروه‌های مخدری برای عبور از مرزهای ملی هیچ محدودیتی برای خود قائل نیستند و از حربه‌‍ های مختلف همچون استفاده از پوشش مواد غذایی، لوازم خانگی، پوشاک، بار مسافران، پهپادهای برد کوتاه و متوسط، اسکله‌های ثبت نشده و … بهره می‌برند. استفاده از ابتکارات جدید در مسیر انتقال مواد به دلیل تجهیز و پیشرفته شدن روش‌های رهگیری و شناسایی مواد از سوی دولت‌های مرکزی است.

با گسترش زیست شهرنشینی، ظهور عرفان‌های کاذب، تجارت مواد مخدر صنعتی و میل جوانان به مواد محرک- روان گردان کارتل‌های مواد مخدر و گروه‌های نارکوتروریستی در منطقه غرب آسیا ضمن در پیش گرفتن ابتکارات جدید برای انتقال مواد از مبدا افغانستان به سمت بازارهای مصرف، به دنبال راهی برای برقراری ارتباط با دولت‌ها و سرویس‌های امنیتی برای تسهیل روند قاچاق خود هستند. برای مقابله با این تهدید لازم است تا دولت‌های منطقه با شناسایی و به رسمیت شناختن این تهدید مشترک به سمت ایجاد مجمع منطقه‌ای با هدف مبارزه با روند کشت، تولید و ترانزیت مواد حرکت کنند.