چالش مراقبت درمانی معتادان اوکراینی

از زمان حمله روسیه به اوکراین در 24 فوریه 2022، تخمین زده می شود که حدود 8 میلیون نفر به واسطه جنگ آواره شده اند و از این تعداد بی سابقه 5 میلیون نفر از مرزهای اتحادیه اروپا عبور کرده اند. از میان آوارگان تقریباً 90 درصد زنان، کودکان و شهروندان سالخورده هستند. باید گفت، اوکراین از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 با بحران سوء مصرف مواد مخدر مواجه بوده است. در بازه زمانی 15 سال بعد از جدایی از شوروی، هر سال شاهد افزایش 10 تا 12 درصدی تعداد افراد وابسته به مصرف مواد بوده است. این کشور در سال 1993 یعنی سال های اولیه جدایی از شوروی دارای 52 میلیون جمعیت بوده که تا پایان سال 2016، کاهش 18 درصد جمعیت را تجربه کرده و سالانه تقریباً یک میلیون جمعیت از این کشور مهاجرت می کنند. همین امر موجب کمبود نیروی کار متخصص در بخش مراقبت های بهداشتی و آموزشی در زمینه پیشگیری و درمان مصرف مواد مخدر شده است.

در خیابان های اوکراین افراد معتاد دسترسی آسانی به مواد مخدر دارند و آنهایی هم که تحت درمان هستند برای دریافت داروهای درمانی خود مانند متادون با مشکل کمبود داروخانه و دارو روبرو هستند. در کیف قبل از حمله روسیه به اوکراین بیش از 45 مرکز درمانی وجود داشت . این مراکز هر روز به 30 تا 70 بیمار تحت درمان نسخه های دارویی ارائه می دهند. اما مشکل این است که هم زمان با جنگ به دلیل اجرای مقررات منع آمد و شد داروخانه ها فقط سه ساعت در روز باز هستند و ارائه خدمات در این شرایط به افراد تحت درمان با داروهای ترک بسیار سخت شده است.

محدودیت های زمان جنگ، عرضه داروهای حیاتی درمان اعتیاد مانند متادون و بوپرنورفین را کاهش داده است. گزارش شده در کیف شهری با 1300 بیمار مصرف کننده متادون، منابع دارویی بسیار کم است، همچنین در شمال شرق شهر خارکف[1]، ذخایر هر دو دارو به طور کامل از دسترس خارج است.

مطالعه ای که توسط آژانس مبارزه با مواد مخدر انجام شده نشان می دهد که با افزایش تعداد افراد آواره از اوکراین به کشورهای عضو اتحادیه اروپا، کشورهای عضو باید برای افزایش نیازهای مرتبط با بحران مواد مخدر در میان این جمعیت آماده شوند. به‌ویژه اگر پویایی جمعیت تغییر کند و تعداد‌ مردان نیز افزایش یابد. همچنین، نسبت ناشناخته‌ای از آوارگان مشکلات مربوط به مواد مخدر ایجاد کرده‌اند و به مراقبت‌های پزشکی برای وابستگی به مواد افیونی، به‌ویژه مصرف کنندگان اوپیوئیدها، همچنین برای پیشگیری و درمان بیماری‌های عفونی مرتبط با مواد مخدر نیاز دارند.

این گزارش که با هدف پاسخگویی و آمادگی در رسیدگی به نیازهای مربوط به مواد مخدر اوکراینی‌های آواره در کشورهای اتحادیه اروپا هم مرز با اوکراین تهیه شده است، و عمدتاً بر مداخلات مرتبط با مواد مخدر برای افرادی که الگوهای مصرف پرخطر مانند درمان آگونیست‌های مواد اپیوئیدی دارند و  به خدمات کاهش آسیب نیاز فوری دارند، تمرکز دارد،همچنین مداخلاتی برای پیشگیری و درمان بیماری‌های عفونی مرتبط با مصرف مواد در نظر گرفته شده است. هدف از این مطالعه شناسایی عواملی می‌باشد که ممکن است به کشورهای اتحادیه اروپا کمک کند تا برای نیازهای احتمالی آینده در این زمینه بهتر آماده شوند.

سیستم‌های بهداشت ملی در کشورهای هم مرز با اوکراین مجبور شده‌اند در مدت زمان کوتاهی به نیازهای مرتبط با سلامت ناشی از هجوم بی‌سابقه غیرنظامیان پاسخ دهند. این سیستم‌های بهداشتی نیز از تأثیر همه‌گیری کووید-19 طی دو سال تحت فشار بوده اند و اکنون به واسطه جنگ شرایط سخت تر شده است.یکی از اولین اقدامات انجام شده اطمینان از دسترسی مستمر به داروهای درمان آگونیستی مواد اوپیوئیدی و ایدز  برای افراد نیازمند، به ویژه کسانی که قبلاً این درمان ها را در اوکراین دریافت می کردند، است. افزایش آگاهی در مورد خدمات دارویی موجود نیز از طریق پوسترها، وب سایت ها و برنامه ها در اولویت است.

نتایج این مطالعه نشان داد که تا کنون، تعداد نسبتاً کمی از افراد آواره به دنبال ادامه خدمات درمان دارویی مواد افیونی در کشورهای هم مرز بوده اند. این احتمالاً منعکس کننده این واقعیت است که در اوکراین کسانی که داروهای آگونیستی مواد افیونی دریافت می کنند عمدتاً مرد هستند، در حالی که افراد آواره به طور نامتناسبی زن می باشند. اگر چه تعدا این افراد در کشورهای همسایه  کم و قابل مدیریت است، هر گونه افزایش تقاضا می تواند باعث ایجاد مشکلاتی در ظرفیت برای ارائه خدمات شود.

این گزارش علاوه بر ارزیابی تقاضا برای کمک، به چالش‌های ارائه مراقبت و اقدامات مورد نیاز برای بهبود آمادگی نیز می‌پردازد. از جمله موانع بالقوه مراقبت برای افراد آواره عبارتند از:موانع زبانی و فرهنگی، محدود بودن سهمیه ها و منابع دارویی در برخی از کشورهای همسایه و تضمین تداوم مراقبت برای کسانی که در شرایط اسکان موقت هستند نیز می باشد.

همچنین گزارش ۲۰۲۲ دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل نسبت به افزایش قاچاق هروئین قبل از حمله روسیه به این کشور نیز هشدار داده است؛ اما این جنگ ممکن است این مسیرها را به سمت کشورهای همسایه یا مسیرهای جایگزین ایجاد شده قطع یا جابه‌جا کرده باشد. در این گزارش آمده نظارت لازم است تا مشخص شود که ادامه درگیری چه تاثیری بر مسیرهای قاچاق به عنوان مثال مواد اوپیوئیدی در افغانستان خواهد داشت.

این گزارش به اطلاعاتی از خاورمیانه و آسیای جنوب شرقی اشاره کرد که نشان می‌دهد موقعیت‌های درگیری می‌توانند به عنوان یک آهن‌ربا برای تولید مواد مخدر مصنوعی استفاده شوند. در این گزارش آمده است:«این تاثیر زمانی می‌تواند بیشتر شود که منطقه درگیری نزدیک به بازارهای بزرگ مصرف باشد. همچنین این درگیری‌ها می‌توانند مسیرهای قاچاق مواد مخدر را مختل یا تغییر دهند، همان طور که در بالکان و اخیرا در اوکراین اتفاق افتاده است.»

این گزارش که براساس دادهای پیش از حمله روسیه است، می‌گوید که تعداد آزمایشگاه‌های مخفی گزارش شده تنها از ۱۷ آزمایشگاه در سال ۲۰۱۹ به ۷۹ آزمایشگاه در سال ۲۰۲۰ افزایش یافته است.

[1] Kharkiv