آیا اعتیاد قابل درمان است؟

مانند سایر بیماری‌های مزمن همچون بیماری قلبی یا آسم، درمان اعتیاد به مواد مخدر نیز معمولاً به آسانی نیست؛ اما می توان آن را با موفقیت مدیریت کرد. حرکت به سوی مدیریت مصرف و حتی درمان افراد را قادر می‌سازد تا با اثرات مخرب اعتیاد بر مغز و رفتار خود مقابله کنند و کنترل زندگی خود را دوباره به دست آورند.

همچنین، ماهیت مزمن اعتیاد به این معنی است که برای برخی از افراد عود، یا بازگشت به مصرف مواد مخدر پس از تلاش برای ترک، می‌تواند بخشی از این فرآیند باشد، اما درمان‌های جدیدتری برای کمک به پیشگیری از عود طراحی شده‌اند. میزان عود و بازگشت به مصرف مواد مخدر مشابه سایر بیماری های مزمن جسمی است اما اگر افراد پایبندی به برنامه درمانی خود را متوقف کنند، احتمالاً عود به مصرف را تجربه خواهند کرد. عود به معنای شکست درمان نیست؛ هنگامی که عود در یک فرد در حال بهبودی از اعتیاد رخ می‌دهد، آن فرد باید با پزشک خود صحبت کند تا درمان را از سر بگیرد، آن را اصلاح کند یا درمان دیگری را امتحان کند.

در واقع اعتیاد به مواد مخدر یک بیماری پیچیده است و مشخصه آن میل شدید و گاهی غیرقابل کنترل به مواد همراه با جستجو و مصرف اجباری مواد مخدر که حتی در مواجهه با پیامدهای ویرانگر ادامه می‌یابد. اعتیاد بر مدارهای متعدد مغز، از جمله مدارهایی که در پاداش و انگیزه، یادگیری و حافظه و کنترل بازدارنده بر رفتار نقش دارند، تأثیر می گذارد. به همین دلیل است که اعتیاد یک بیماری مغزی است. برخی از افراد بسته به تأثیر متقابل بین ساختار ژنتیکی، سن قرار گرفتن در معرض مواد مخدر و سایر تأثیرات محیطی، نسبت به دیگران در برابر مصرف مواد آسیب پذیرتر هستند. هنگامی که یک فرد در ابتدا شروع به مصرف مواد می‌کند با اثرات طولانی مدت مصرف آن بر عملکرد مغز خود آشنایی چندانی ندارد اما با گذشت زمان و پس از چند سال مصرف، توانایی انتخاب فرد ضعیف می شود و جستجو و مصرف مواد به اجبار تبدیل می شود، که اغلب از کنترل خود یا قدرت اراده خود فرد نیز خارج است.

اما اعتیاد چیزی بیشتر از مصرف اجباری مواد مخدر است و با پیامدهای سلامتی و اجتماعی گسترده‌ای همراه است. به عنوان مثال، سوء مصرف مواد مخدر و اعتیاد خطر ابتلا به انواع دیگر بیماری های روحی و جسمی مرتبط با سبک زندگی مصرف کننده مواد یا اثرات سمی خود مواد مخدر را افزایش می دهد. علاوه بر این، رفتارهای ناکارآمد ناشی از سوء مصرف مواد می‌تواند در عملکرد طبیعی فرد در خانواده، محل کار و جامعه اختلال ایجاد کند. بسیاری از جوانان برای یک بار هم که شده از روی کنجکاوی مصرف یک ماده را امتحان کرده‌اند یا گهگاه از یک ماده مصرف می کنند و هیچ عواقب منفی کوتاه مدتی ظاهری هم تجربه نکرده اند. با این حال، ممکن است عواقب مصرف آنها در بلند مدت ظاهر شود. همچنین بسیاری از جوانان درگیر الگوهای مصرفی (مانند، مصرف در سنین پایین، مصرف مکرر، مصرف دوزهای زیاد، مصرف چند دارویی و مصرف مواد هنگام رانندگی، فعالیت جنسی و سایر موارد) که همراه با پیامدهای کوتاه مدت است، شوند. همین امر ممکن است الگویی از مصرف را در بزرگسالی ایجاد کند که منجر به پیامدهای منفی طولانی مدتی در فرد می‌شود.

از آنجا که سوء مصرف مواد مخدر و اعتیاد ابعاد بسیار گسترده ای دارد و بسیاری از جنبه های زندگی فرد را مختل می کند، درمان آن ساده نیست.  برنامه‌های درمانی مؤثر معمولاً مؤلفه‌های زیادی را شامل می‌شوند که هر کدام به جنبه خاصی از بیماری و پیامدهای آن مربوط می‌شوند. درمان اعتیاد باید به فرد کمک کند مصرف مواد مخدر را ترک کند، سبک زندگی عاری از مواد مخدر را حفظ کند، و به عملکردی فعال در خانواده، محل کار و جامعه دست یابد. از آنجایی که اعتیاد یک بیماری است، اکثر افراد نمی توانند به سادگی مصرف مواد را برای چند روز متوقف کنند و درمان شوند. بیماران معمولاً برای دستیابی به هدف نهایی پرهیز مداوم و بهبودی زندگی خود به مراقبت های طولانی مدت یا مکرر نیاز دارند. در واقع، تحقیقات علمی و عملکرد بالینی ارزش مراقبت مداوم در درمان اعتیاد را نشان می دهد.

مطالعات نشان می‌دهد که درمان‌های رفتاری مانند درمان شناختی رفتاری و مصاحبه انگیزشی نه تنها مصرف مواد مخدر را کاهش می‌دهد، بلکه به کنترل بیماری های جسمی و روانی  و در مواردی درمان آنها نیز کمک می کند. همچنین، دارو درمانی اعتیاد نیز خطر ابتلا به ایدز را کاهش می‌دهد. نتایج تلفیقی از مطالعات متعدد نشان می‌دهد که درمان با متادون یا بوپرنورفین برای اختلال مصرف مواد افیونی با کاهش 54 درصدی خطر ابتلا به ایدز میان افرادی که مواد تزریقی می‌کنند، مرتبط است. افراد آلوده به «اچ آی وی» که مواد مخدر تزریقی مصرف می کنند، زمانی که تحت درمان با متادون قرار می گیرند، احتمال بیشتری دارد که درمان های چند وجهی را شروع کنند و حتی فرایند درمان در آنها نیز متفاوت و امید بخش خواهد بود. از آنجایی که افرادی که مواد تزریقی می کنند نیز شیوع نسبتاً بالایی از بیماری های روانی دارند، تحقیقات نشان می دهد که اعتیاد، مراقبت های روانپزشکی و اچ آی وی کاملاً یکپارچه ممکن است احتمال تبعیت از درمان های چند وجهی را افزایش داده و نتایج سلامتی را بهبود بخشد.