بحران اکستازی در اروپا

در دوره 2014 تا 2018، 18 کشور در سراسر جهان از انحلال 496 آزمایشگاه اکستازی خبر دادند، در حالی که 34 کشور به عنوان کشورهای منشا مواد کشف شده شناسایی شدند. با این وجود، تعدادی از شاخص‌ها نشان می‌دهد که تولید اکستازی عمدتا در اروپا و به ویژه غرب و مرکز این قاره ادامه دارد. دو سوم آزمایشگاه‌های منحل شده اکستازی در دوره 2014 تا 2018 در اروپا قرار داشته است و پس از آن اقیانوسیه (16 درصد کل جهانی)، آسیا (9 درصد)، آمریکا (7 درصد، بیشتر آمریکای شمالی) و آفریقا (0.4 درصد) قرار می‌گیرند. به نظر می‌رسد تمرکز پیوسته تولید اکستازی در اروپا با درجه بالای تخصص شیمیایی، نوآوری و انعطاف‌پذیری متصدیان آزمایشگاه‌های اکستازی در آن منطقه مرتبط است؛ این دست اندرکاران می‌کوشند با شناسایی مداوم مواد جایگزینی که واردات و کاربرد آنها به عنوان مواد اولیه پیش‌سازها آسان باشد بر کمبودهای عرضه پیش‌سازهای سنتی غلبه کنند.

علاوه بر تعداد آزمایشگاه‌های منحل شده اکستازی، گزارش كشورها در مورد منشأ این ماده نیز به هلند و بلژیك به عنوان كشورهایی كه بیشترین اکستازی اروپا را در دوره  2014تا 2018 تولید کرده‌اند اشاره دارد. بیشترین تعداد آزمایشگاه‌های منحل شده اکستازی در این دوره در قاره آمریکا توسط ایالات متحده و پس از آن کانادا و برزیل گزارش شد در حالی که بیشترین تعداد منحل شده در آسیا توسط مالزی و پس از آن اندونزی گزارش شد. بیشتر آزمایشگاه‌های اکستازی در اقیانوسیه در استرالیا منحل شدند.

برخی شاخص‌ها از جمله تعداد آزمایشگاه‌های منحل شده اکستازی، تعداد موارد مربوط به کشف اکستازی، مقادیر اکستازی کشف و ضبط شده و روندهای موجود در قاچاق اکستازی براساس اطلاعات کیفی گزارش شده توسط کشورهای عضو بین سال‌های 2010 و 2018 روند افزایشی نشان می‌دهد؛ این روند حاکی از آن است که در آن دوره میزان عرضه کلی اکستازی افزایش یافته است. علاوه بر این، چندین کشور سطح محتوای MDMA در قرص‌های اکستازی را بیشتر از یک دهه قبل گزارش کرده‌اند (بیش از 100 میلی گرم MDMA در هر قرص)، که نشان‌دهنده افزایش احتمالی دسترس‌پذیری آن نیز هست. روند صعودی عرضه جهانی این ماده در نیمه دوم دهه اول هزاره جدید سیری نزولی را دنبال کرد که ناشی از کمبود مواد شیمیایی پیش‌ساز سنتی اکستازی در بازار بود (به ویژه 3,4-MDP-2-P)؛ دلیل عمده این کمبود بهبود کنترل پیش‌ساز در سطح جهانی و به ویژه در چین بود.[1] واکنش ابتدایی آزمایشگاه‌های مخفی به این وضعیت استفاده بیشتر از پیش‌سازهای تثبیت شده مانند ایزواسافرول، سافرول و پیپرونال یعنی موادی بود که از قبل تحت کنترل بین‌المللی قرار گرفته بودند اما در برخی کشورها سختگیری کشوری کمتری نسبت به آنها وجود داشت. پس از تشدید کنترل این مواد متصدیان آزمایشگاه‌های مخفی جستجوی مواد جایگزین را آغاز کردند.[2]

افزایش اخیر عرضه اکستازی به موازات شناسایی تعدادی پیش‌ساز جدید روی داد. این مواد شیمیایی شامل چند جایگزین 3,4-MDP-2-P از جمله هلیونال و همچنین «پیش‌سازهای طراحی شده» مانند مشتقات گوناگون 3,4-MDP-2-P متیل گلیسیدیک اسید هستند؛ این مواد با استفاده از پیپرونال در مکان‌هایی تولید می‌شدند که کنترل این ماده با سختگیری کمتری نسبت به سایر کشورها انجام می‌‌شد. این مواد شیمیایی هیچ گونه کاربرد قانونی ندارند و ظاهرا فقط برای استفاده در تولید مخفیانه «اکستازی» تولید می‌شوند.[3] این پیش‌سازهای طراحی شده تحت کنترل بین‌المللی قرار نداشتند و دست‌اندرکاران می‌توانستند آنها را به راحتی در سراسر جهان به آزمایشگاه‌های مخفی منتقل کنند و در آنجا برای تولید اکستازی به 3,4-MDP-2-P تبدیل کنند.[4] بر خلاف این وضعیت، 3,4-MDP-2-P متیل گلیسیدات و 3,4-MDP-2-P متیل گلیسیدیک اسید[5] در سال 2019 تحت کنترل بین‌المللی قرار گرفتند[6]. با این حال به نظر می‌رسد  دست‌اندرکاران آزمایشگاه‌های مخفی تعدادی ماده دیگر از جمله هلیونال (2-متیل-3-(3و4-متیلن دی اکسی فنیل پروپانال) را شناسایی کرده‌اند که می‌تواند در تولید مت‌آمفتامین و MDMA استفاده شود.[7]

همان‌طور که مقدار مواد مخدر ضبط شده هم نشان می‌دهد، قاچاق اکستازی به موازات افزایش تقاضای آن در سطح جهانی در دوره 1998 تا 2007 گسترش یافت. پس از آن قاچاق این ماده طی دوره 2007 تا 2011 به دلیل کمبود پیش‌سازها در بازار با کاهش رو به رو شد؛ این کمبود عمدتاً به دلیل بهبود کنترل 3,4-MDP-2-P توسط چین بود. [8][9] پس از 2011 قاچاق اکستازی مجدداً افزایش یافت زیرا تولید مخفیانه MDMA به سوی استفاده از پیش‌سازهای کنترل نشده پیش رفت.[10][11] این روندها در اطلاعات کیفی گزارش شده توسط کشورهای عضو نیز منعکس شده است.

در دروه 2011 تا 2018 کشفیات اکستازی در سطح جهانی بیش از دو برابر افزایش یافت و از 4.4 تن در سال 2011 به 12 تن در سال 2018 رسید. در این دوره تقریباً در همه مناطق افزایش قابل ملاحظه‌ای در کشف اکستازی روی داد. در اروپا میزان کشف این ماده بیش از سه برابر شد و از 1.8 تن در سال 2011 به 6.3 تن در سال 2018 رسید. این روند همگام با نشانه‌های گسترش مداوم «بازار اکستازی» از جمله افزایش استفاده از پیش‌سازهای آن در تولید مواد مخدر در منطقه، کاهش قیمت اکستازی و افزایش بسیار شدید محتوای MDMA قرص‌های اکستازی از پایین‌ترین میزان در سال 2009 پیش رفت. میانگین ​​محتوای MDMA این قرص‌ها در دوره 2007 تا 2017 در کشورهای اتحادیه اروپا بیش از دو برابر شد [12]و غلظت بسیار بالای MDMA در برخی بسته‌های این ماده منجر به افزایش آسیب و حتی مرگ و میر ناشی از مصرف اکستازی شد.[13]

پی‌نوشت‌ها

[1] World Drug Report 2014 (United Nations publication, Sales No. E.14.XI.7), p. 83; and E/INCB/2013/4.

[2] E/INCB/2019/4, and previous years.

[3] E/INCB/2018/4.

[4] UNODC, “Global Smart Update: the ATS market – 10  years after the 2009 Plan of Action”, vol. 22 (October 2019).

[5] E/CN.7/2019/9.

[6] E/INCB/2019/4.

[7] E/INCB/2018/4.

[8] UNODC, “Global Smart Update 2012”, vol. 7 (March 2012).

[9] World Drug Report 2014; and E/INCB/2013/4.

[10] UNODC, “Global Smart Update 2012”.

[11] E/INCB/2017/4.

[12] EMCDDA, European Drug Report 2019: Trends and Deve-opments (Luxembourg, Publications Office of the European Union, 2019), p. 31.

[13] همان، ص31.