محموله‌های ورودی مواد از افغانستان
محموله های ورودی مواد ، باید به مقصدی برسند ؛ مقصدی که در هدفگذاری شبکه جهانی قاچاق مواد مخدر افغانستان ، پایان مسیر تلقی می شود ؛ قاره اروپا با بيش از 750 ميليون نفر جمعيت ، بازار گسترده اي است با ذائقه ای نسبتا ثابت که در طول دهه های گذشته ، هرویین افغانی را به باقی محرک ها و حتی مخدرهای عرب پسند همچون حشیش ، ترجیح داده و طبیعی است که شبکه تجارت مواد مخدر افغانستان ، برای تغذیه این بازار همیشه پول ساز ، برنامه ریزی پویا و دراز مدت داشته باشد . میز اجرای این برنامه ها ، جایی نیست جز همان کشورهایی که شبکه جهانی ، آنها را به عنوان طعمه ترابری شناسایی کرده است . حتی در 17 ماه گذشته که به دنبال شیوع جهانی کووید 19 ، مرزهای زمینی ایران و افغانستان مسدود شد و این انسداد ، در کوتاه مدت ، بر ترابری قاچاق هم تاثیر گذاشت ، اتفاقات بعدي ؛ کاهش درامد دولت های دو کشور ، تاثیر مستقیم و غیر مستقیم تحریم های اقتصادی بر معیشت مردم ایران و بحران گرسنگی در افغانستان ، فرض خوش بینانه تزلزل قدرت شبکه تجارت مواد مخدر افغانستان را بسیار سریع تر از آنچه پیش بینی می شد ، باطل کرد . نتايج گزارش هاي منتشر شده در نيمه اول سال 2020 ، خبر از افزايش قاچاق مواد مخدر با هدف درامد زايي هر چه بيشتر براي تازه وارداني مي داد كه به دليل بيكاري و مشكلات اقتصادي و ناتوانی دولت های دو کشور در سامان دهی اقتصاد خانوار ، مي خواستند شريك درامد خرده فروشي تجارت مواد مخدر به اقصي نقاط جهان باشند . در همين ايام ، تقاضاي بازار اروپا براي مخدرهاي افغاني هم به دليل بحران فراگیر اختلالات روانی در قاره سبز ، افزایش يافت و امروز كه 17 ماه از شيوع كوويد 19 در جهان مي گذرد و بازار اروپا ، برای هرویین افغانی ، گرسنه تر از ایام پیش از ژانويه 2020 است ، گزارش UNODC درباره افزايش 37 درصدي كشت خشخاش در سال ويروس زده ، باورپذيرتر شده است .
مسیرهای اصلی ترانزيت مواد مخدر افغانستان به سمت اروپا ” مسیر غربی ( اصلی ) که قدیمی ترین و رایج ترین مسیر قاچاق است شامل تهران ، غرب آذربایجان ، ارومیه به مقصد ترکیه و شامل دو مسير فرعي تهران ، آذربایجان شرقی ،جمهوری آذربایجان به مقصد ترکیه و خراسان ، مازندران یا گیلان ، اردبیل ، جمهوری آذربایجان به مقصد ترکیه است . مسیر شمالی هم مسیر جدیدی است که با هدف دور زدن کنترل های شدید ایران شكل گرفته و حمل مواد از ایران به آسياي ميانه و از مسير خراسان به ترکمنستان ، از این مسیر انجام می شود. اما از طریق مسیر جنوبی که شامل مسیر فرعی بندر عباس به مقصد امارات متحده عربی یا سواحل جنوب ایران به مقصد کویت یا عراق است ، حشیش افغانستان به خلیج فارس، بازارهای اروپایی و امریکایی می رسد . مسیر شرق هم ، شاهراهی است که مواد مخدر افغانستان را از خوزستان به ، سمت كرمانشاه رسانده و سپس ، به مقصد عراق و بازارهای خاورمیانه بارگیری مي شود . ”
نکته مهم در چرايي تعدد مسيرهاي فرعي و اصلي ترانزيت مواد مخدر افغانستان است ؛ مسيرهای داخلي ترانزیت مواد مخدر افغانستان ، معابر اصلی و فرعی در استان هایی است که در همه این سال ها با تابلوی ” منطقه محروم و کم برخوردار ” شناخته شده است . تشديد محروميت و فقر در اين استان ها ، چه به دنبال وقوع حوادث طبیعی ( خشکسالی ، سیل ، زلزله ، کم ابی و از بین رفتن کشاورزی و دامداری ) و چه به دليل رخدادهای انسان ساخت ( فساد اداری و آب رفتن اعتبارات استانی در راهروهای پنهان ) ، دليلي بوده كه برخي ساكنان اين مناطق براي جبران فقري كه ناخواسته در آن گرفتار شده اند ، به دامان شبكه قاچاق مواد مخدر پناه برده اند تا كولبر و قاصد تجارت چمداني و خرده بري مواد مخدر افغانستان به سمت مقصد نهايي و مرزهاي غربي شوند .
باید گفت، تبعات خشکسالی در برخی استان های در مسیر اصلی ترانزیت و بخصوص ، فقر و محرومیت مردم این مناطق ، عامل موثری در هموار شدن مسیر کاروان های قاچاق بوده و در بررسي مسيرهاي داخلي ترانزيت مواد مخدر ، متوجه مي شويم كه چهار استان در کشور ما جايگاه بسيار مهمي دارد ؛ سیستان و بلوچستان ، خراسان ، کرمان و هرمزگان . البته استان های دیگری همچون یزد ، تهران و قم هم در مسير ترانزيت مواد مخدر قرار مي گيرند اما سيستان و بلوچستان ، خراسان ، كرمان و هرمزگان به سه دليل ، جايگاه مهم تري دارند ؛ کشفیات مواد در این چهار استان بسیار بالاست ، هر چهار استان ، موقعیت جغرافیایی خاص دارند و تاثيرپذيري هر چهار استان از ترانزيت مواد مخدر هم بسيار قابل توجه است به اين معنا كه ترانزيت مواد مخدر از اين استان ها ، باعث شده كه آمار اعتیاد هم در این استان ها بالا باشد . علاوه بر این ، همجواري استان سیستان و بلوچستان با ایالت بلوچستان پاكستان ، به دلیل قرابت و اشتراکات زبانی ، فرهنگی ، مذهبی و طایفه ای بسیار وسیع ، وضعیت قاچاق مواد را در این منطقه بسیار پیچیده کرده و بنابراین ، اگرچه تاثيرپذيري منطقه خراسان از مرز زميني بسيار طولاني با كشور افغانستان نبايد ناديده گرفته شود اما مردمان جنوب استان سیستان و بلوچستان قرابت‌های فرهنگی ، قومی ، طایفه‌ای ، و زبانی با ساکنان آن سوی مرز – ایالت بلوچستان پاکستان – دارند به نحوی که بخشی از ساكنان بلوچستان ایران ، با اهالي بلوچستان پاکستان ، فاميل و از يك طایفه هستند . بنابراين ، در این منطقه ، انتقال کالاهای قاچاق و مواد مخدر بسیار سهل و آسان است . استان سیستان و بلوچستان علاوه بر این که یکی از محروم ترین استان های کشور است، بيشترين کشفیات مواد مخدر در كشور هم مربوط به اين استان است و البته آمار اعتیاد در اين استان نسبت به سرانه ملی و کشوری هم ، بسیار بالاست . مجموع اين داده ها تاييد مي كند كه مردم اين استان ، بخشی از درآمد خود را از طريق قاچاق مواد مخدر كسب مي كنند و حتي ممكن است همکاری های طایفه ای و قومی هم در انتقال مواد مخدر داشته باشند .در این استان متاسفانه شاهد فقر و حاشیه نشینی هستیم و مردم اين استان ، به دلیل حجم بالاي محرومیت و نابرابری های اجتماعی كه تحمل مي كنند ، نسبت به حاكميت مركزي گله مند هستند و اين عوامل هم مزيد بر اين است كه استان سیستان و بلوچستان ، یک منطقه ویژه در انتقال مواد مخدر به داخل کشور باشد . در استان سیستان و بلوچستان ، 50 مسیر فرعي در كنار چند شهر کلیدی وجود دارد و حجم بالايي از ترانزيت مواد از طريق اين شهرهاي كليدي اتفاق مي افتد كه از جمله اين شهرهاي كليدي مي توان به میرجاوه ، ایرانشهر ، سراوان ، خاش و زاهدان اشاره كرد .. استان كرمان هم ، نزدیک ترین و پر اهمیت ترین استان كشور برای انتقال مواد مخدر از سیستان و بلوچستان به استان های مرکزی مثل یزد ، اصفهان ، قم و تهران است و یکی از مهم ترین دلایل هم ، مجاورت استان كرمان با سیستان و بلوچستان است . اشتراکات مذهبی ، فرهنگی و زبانی که استان سیستان بلوچستان ، از بلوچستان پاکستان گرفته به کرمان هم منتقل و منجر به تداوم نوعی پیچیدگی وضعیت جغرافیایی اجتماعی اقتصادی و فرهنگی در اين استان شده و استان كرمان را براي ترانزيت مواد مخدر مستعد كرده است . کرمان نهمین استان پر جمعیت کشور است كه نه تنها حدود 11 درصد کشفیات انواع مواد در کرمان است ، در استان كرمان هم ، همان حد از آسیب پذیری جغرافیایی استان سیستان بلوچستان به دلیل همجواری با پاکستان را شاهد هستيم چون استان کرمان هم یک استان خشک ، کم آب ، کم گیاه و فقیر از نظر سکنه اما پهناور است . در واقع ، بخشی از نواحی مرکزی ايران همين اقليم نامساعد را دارد و وقتي شرایط اقلیمی ، نامساعد باشد ، تعداد جمعیت هم در آن منطقه کم است و در نتيجه ، منطقه ، از بابت انتقال و توزيع مواد مخدر برای قاچاقچیان بسيار جذاب خواهد بود . “
