اشتراک گذاری حقایق و سواد سلامت در حوزه مواد مخدر
دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل متحد برای سال ۲۰۲۱ جهانیان را با شعار «برای نجات زندگی، حقایق درباره مواد مخدر را به اشتراک بگذاریم.» به مبارزه با مواد مخدر دعوت کرده است. به این معنا که حقایق و واقعیت واقعی در مورد مواد مخدر را ار منابع مورد اعتماد کسب کرده و سپس جامعه جهانی آنها را به اشتراک گذارد. در همین راستا ستاد مبارزه با مواد مخدر جمهوری اسلامی ایران نیز روز شنبه 5 تیر ماه مصادف با 26 ژوئن و روزجهانی مبارزه با اعتیاد را به عنوان دومین روز هفته مبارزه با مواد مخدر با نام «یاریگران زندگی- همکاری‌های فرابخشی وبین‌المللی- پیشگیری از اعتیاد» انتخاب شده است. موسسه کادراس نیز دومین مقاله ویژه خود برای هفته مبارزه با مواد مخدر را تحت عنوان « اشتراک گذاری حقایق و سواد سلامت در حوزه مواد مخدر» به انتشار می‌رساند.
امروز 26 ژوئن و روز جهانی مبارزه با مواد مخدر است، روزی که از سوی سازمان ملل متحد تمامی کشورها دعوت به همکاری بین‌المللی برای جهانی عاری از مواد مخدر شده‌اند. هر ساله دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل با توجه به شرایط و نیازهای جهانی با شعار و نامگذاری ویژه‌ای به استقبال این روز می‌رود؛ امسال نیز این دفتر روز جهانی مبارزه با مواد مخدر را به موضوع «برای نجات زندگی، «حقایق درباره مواد مخدر را به اشتراک بگذاریم.» اختصاص داده است. امری که نشان از اهمیت اشتراک حقایق در مورد مواد مخدر و پیامدهای فردی و اجتماعی مصرف آن دارد.
انتحاب این عنوان از سوی دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل نشان از نیاز واقعی بشر امروز از شناخت واقعیت و ماهیت واقعی مواد و تاثیری که می‌تواند بر زندگی فرد داشته باشد، دارد. چرا که در نتیجه تبلیغات سوء انجام شده مصرف برخی از مواد قبح چندانی ندارد و حتی ادعای عدم اعتیادآور دارد، در حالی که با بررسی‌های جدی می‌توان حقایق بیشماری از پیامدهای منفی مصرف مواد مانند ماری‌جوانا به جامعه جهانی و به ویژه نسل جوان ارائه داد. بر این اساس دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل به همگان دو توصیه مهم دارد: واقعیت‌ها درباره مواد مخدر را بدانید و اطلاعات را تنها از منابع تایید شده مانند دفتر مقابله با جرم و مواد به اشتراک گذارید. اهمیت این موضوع به حدی است که امروزه در برنامه‌های جهانی مبارزه با مواد درک حقایق در حوزه مواد را با مفهوم سواد سلامت گره زده‌اند؛ بدین معنا که هر فردی با ارتقای سواد سلامت خود می‌تواند از بسیاری از آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد از خود محافظت کند.
مفهوم سواد سلامت برای اولین بار در سال 1974 در رابطه با آموزش بهداشت و اهمیت تدوین حداقل استانداردهای سواد سلامت در محیط مدرسه ظاهر شد. سواد سلامت مجموعه اطلاعاتی در مورد سلامتی مربوط به منابع و خدمات موجود، پردازش، درک و استفاده از آنها است و ظرفیت فرد برای کسب، تفسیر و درک اطلاعات خدمات سلامتی برای تصمیم‌گیری مناسب در مورد سلامتی ضروری می‌باشد. برخورداری از سواد سلامت با به کارگیری مهارت‌های خواندن، شنیدن، تجزیه و تحلیل و تصمیم‌گیری در موقعیت‌های سلامتی مرتبط بوده و لزوماً به سال‌های تحصیل یا توانایی خواندن عمومی باز نمی‌گردد.
سازمان بهداشت جهانی در گزارشی، سواد سلامت را به عنوان یکی از بزرگترین تعیین‌کننده‌های امر سلامت معرفی نمود. همچنین به کشورهای جهان توصیه کرد که انجمنی متشکل از تمامی افراد متاثر از این امر را جهت پایش و هماهنگی فعالیت‌های استراتژیک، در خصوص ارتقای سطح سواد سلامت در جوامع مختلف ایجاد شود.
نتایج مطالعات نشان از آن دارد که افراد دارای سواد سلامت پایین با وضعیت‌های سلامتی ضعیف‌تر، نابرابری‌های گسترده‌تر و هزینه‌های بالاتر سیستم‌های سلامتی همراه می‌باشند و در نتیجه سواد سلامت پایین با نتایج بهداشتی ضعیف‌تر و استفاده ضعیف از خدمات بهداشتی ارتباط دارد و مجموعه‌ای از عوامل مانند جنسیت، سطح تحصیلات، محل زندگی و وضعیت اقتصادی از مهمترین عواملی است که می‌توان در مقوله سواد سلامت در نظر گرفت. شواهد نشان از آن دارد که سواد سلامت پایین ممکن است با رفتارهای خطرپذیر سلامتی مانند سیگار کشیدن و مصرف مشروبات الکلی یا مصرف مواد همراه باشد.
بهبود سواد سلامت عاملی تاثیرگذار در افزایش کیفیت رفتارهای بهداشتی مانند اتخاذ رفتارهای پیشگیرانه از اعتیاد است، چرا که سواد سلامت پایین با پیامدهایی چون انجام کمتر رفتارهای پیشگیری کننده، انجام کمتر فعالیت بدنی و مصرف دخانیات در ارتباط است. بنابراین می‌توان گفت گرایش به اعتیاد با کیفیت زندگی و سطح سواد سلامت در ارتباط است. به این معنا که آمادگی به اعتیاد با میزان سواد سلامت و مولفه‌های آن مانند دسترسی، مهارت، خواندن، فهم، ارزیابی، تصمیم‌گیری و کاربرد اطلاعات رابطه مستقیمی دارد. به عنوان مثال آگاهی از حقایق واقعی مضرات مصرف سیگار و مواد مخدر و خطراتی که مصرف آن می‌تواند برای زندگی فرد داشته باشد دارای ارتباط معناداری با سواد سلامت است، همچنین نتایج برخی از پژوهش‌ها نشان از آن دارد زنان با سواد سلامت بالاتر، گرایش کمتری به اعتیاد دارند و آسیب‌پذیری آنها از تنش‌هاس محیطی کمتر است. به عبارتی می‌توان گفت سواد سلامت به افراد کمک می‌کند تا اطلاعات در این حوزه را راحت‌تر به دست آورده و پردازش و درک کنند و در نتیجه تصمیم‌گیری آگاهانه‌تری نیز داشته باشند.
