نشانه‌های اولیه درگیر شدن در مصرف مواد
یک بخش مهم نظارت والدین، توجه کردن به تغییرات رفتاری و ظاهری فرزندان است که می‌توانند از علائم هشدار دهنده مصرف مواد باشند. شناخت این نشانه‌ها و توجه به آنها، گام مهمی در تشخیص به موقع درگیر شدن فرزندان در رفتارهای مصرف مواد است. با توجه به اینکه شناسایی و اقدام به موقع برای کنترل مصرف مواد در پیشگیری از تشدید و پیشروی مصرف اولیه به سمت اعتیاد بسیار مهم است، شناخت نشانه‌های اولیه اعتیاد می‌تواند کمک بسیار بزرگی به والدین در پیشگیری از اعتیاد فرزندشان کند.
وابستگی به مصرف مواد به طور ناگهانی اتفاق نمی‌افتد، بلکه فرایندی است که به طور گام به گام و فرایندی پیش می‌رود. بررسی‌ها نشان می‌دهند افراد درگیر در مصرف مواد از چند مرحله عبور می‌کنند. شناخت تغییرات و نشانه‌های هر مرحله به والدین کمک می‌کند تا دریابند که فرزندشان در چه وضعیتی است و در صورت بروز نشانه‌های خاص اقدام مناسب را به عمل آورند.
تغییرات زیادی در طول دوره نوجوانی برای هر فردی نمایان می‌شود؛ این تغییرات عبارتند از: تغییرات ظاهری، کمبود انگیزه در مدرسه، کناره‌گیری شدید از خانواده و تغییرات جسمی مانند چشمان شفاف و قرمز، کاهش بی دلیل وزن، خارش پوست و غیره. اما والدین باید بدانند هر تغییری طبیعی نیست و ممکن است نشانه‌ی اولیه مصرف مواد باشد. همچنین مصرف مواد اغلب با مشکلات دیگری مانند پایین آمده نمرات درسی، عدم شرکت در فعالیت های مدرسه و حتی ترک تحصیل همراه است.
باید دانست سه مرحله کلی از شروع مصرف تا اعتیاد قابل شناسایی است:
مرحله اول: تجربه مواد
در این مرحله معمولاً فرد در مهمانی‌ها به صور تفننی و برخی از مواقع و یا تحت فشار همسالان و از روی کنجکاوی به مصرف مواد روی می‌آورند. در این مرحله اغلب والدین متوجه نمی‌شوند فرزندشان مواد مصرف می‌کند.
مرحله دوم: مصرف منظم‌تر مواد
در این مرحله فرد به صورت منظم‌تر مواد مصرف می‌کند و معمولاً به یاد نمی‌آورد که مثلاً شب گذشته چه رخ داده است. زمان و توجه بیشتری را برای چگونگی مصرف مواد در آینده صرف می‌کند. به دنبال معتادان دیگر می‌رود و اغلب شب‌ها دیر به خانه می‌آید. غیبت مکرر، بدتر شدن وضعیت تحصیلی، کمتر شدن فعالیت‌های مثل ورزش، کاهش تماس با دوستانی که اهل مواد نیستند، ناپدید شدن پول یا اشیاء منزل، کناره‌جویی از خانواده و دروغ گفتن از نشانه‌های هشدار دهنده این مرحله است. اغلب والدین در این مرحله متوجه مصرف مواد فرزندشان می‌شوند.
مرحله سوم: اعتیاد
خصوصیات این مرحله عبارند از: افزایش مصرف روزانه, مصرف مواد پرخطر، نیاز به پول بیشتر برای خرید مواد, قطع تماس با دوستان سالم و گوشه‌گیری, افزایش اختلافات در خانواده، کاهش وزن، افزایش مشکلات فرد و بروز بیماری های جسمی و روانی، دزدی، قاچاق، افزایش خشونت و …. .
با آگاهی والدین از نشانه‌های اولیه اعتیاد در فرزندشان و تشخیص به موقع سوء مصرف مواد برای پیشگیری از وابستگی امری بسیار مهم در شناسایی زود هنگام اعتیاد می‌باشد.
والدین با مشاهده موارد زیر می‌تواند نشانه‌های ابتدایی اعتیاد در فرزندشان را شناسایی کنند:
- خودداری از برخورد مستقیم فرد معتاد با اعضای خانواده؛
- سرگرم شده به اموری که قبلاً توجه چندانی به آنها نداشته است مانند سرگرم شده به کتاب؛
- ظاهر شدن پی در پی در جلوی آینه برای اطمینان از اینکه وضع ظاهری‌اش مرتب است؛
- مصرف سیگار، مشاهده ته سیگار در مکان‌های مختلف؛
- توجه به آرایش و اصلاح صورت برای شاداب جلوه دادن خود؛
- بیرون رفتن از منزل در اوقات نامناسب؛
- ارتباط با افرادی تحت عنوان دوستان جدید بودن آنکه هم کلاسی باشند؛
- سعی در عادی جلوه دادن امور و برخورد متفاوت و همراه با گذشت با موضوعات در قایسه با گذشته.
