ضرورت مبارزه با اخبار جعلی در مقابله با مواد مخدر
اخیراً ویدیویی در فضای مجازی منتشر شده که می کوشد «ماده گل» و پیامدهای مصرف آن را مورد بررسی قرار دهد، اما به نظر می‌رسد از یک نقطه نظر تخصصی و علمی، تعداد گزاره های نادرست و گمراه کننده آن بسیار بیشتر از نکاتی است که به درستی بیان می شود. به بیان دیگر اگر بخواهیم با تولید کنندگان این ویدیو نهایت همدلی را داشته باشیم، می توان گفت درصدد مخابره این پیام خیرخواهانه به جامعه هستند که «ماده گل بسیار خطرناک است و به شدت اعتیاد آور است.»، اما متأسفانه این نتیجه خیرخواهانه از طریق بیان اطلاعاتی به شدت گمراه کننده انجام شده که تولید کنندگان ویدیو را از موضع خیرخواهی دور می کند. از سوی دیگر براساس اخلاق حرفه‌ای، متوسل شدن به گزاره های غیرعلمی و اثبات نشده و دروغین را حتی اگر با هدف هشدار دادن به افراد سالم نیز انجام شده باشد نمی توان پذیرفت. در ادامه به بررسی برخی از گزاره های بیان شده در این ویدیو می پردازیم:
- در همان لحظات ابتدایی ویدیو گوینده از عبارت «مخدر گل» استفاده می کند و گل را یکی از خطرناک ترین و هولناک ترین «مواد مخدر» موجود معرفی می کند که حتی از حشیش، ماریجوانا و هروئین نیز خطرناک تر است. این درحالی است که ابتدایی ترین تقسیم بندی های علمی نیز دو دسته کلان مواد غیرقانونی را از هم تفکیک کرده و «مخدرها» و «محرک ها» را از جدا مورد بررسی قرار می دهند تا بتوانند پیامدهای هر دسته را دقیق تر به مخاطب نشان دهند؛ گل نیز یک ماده محرک است که از ریشه ماریجوانا (یا کانابیس) به حساب می آید و اطلاق وصف مخدر برای آن غلط است. در ثانی اگرچه مصرف همه مواد غیرقانونی برای سلامتی مضر هستند، اما گل و ماریجوانا از نظر مخاطره آمیز بودن، در دسته Soft drugs یا مواد نرم قرار می گیرند و میزان خطرات آنها از اوپیوئیدها (هروئین) و آمفتامین ها که در دسته Hard drugs یا مواد سخت قرار دارند کمتر است.
- در ادامه گفته می شود که گل دومین مخدر پرمصرف در ایران است که این قضاوت نسبتاً درست است، اما متاسفانه در سال های اخیر شیشه یا مت آمفتامین در حال سبقت گرفتن از گل است.
- در این ویدیو، ماده گل سن‌تزی از ترکیب آنچه «گیاه شاهدانه افغانی» با «گیاه مخدر ماریجوانا» معرفی می شود، اما اساساً این برداشت به شدت غلط و گمراه کننده است؛ زیرا ماده گل یک ماده تولید شده از آزمایشگاه از ترکیب THC (تتراهیدروکانابیول) موجود در گیاه ماریجوانا با برخی پیش‌سازهاست. در واقع شاید شباهت نام شاهدانه ماریجوانا با شاهدانه خشخاش باعث شده تولید کنندگان ویدیو تصور کنند گل از ترکیب شاهدانه خشخاش با گیاه ماریجوانا ساخته می شود. درحالیکه اساساً شاهدانه خشخاش یک ماده مخدر است که تأثیر آرامبخشی در ذهن فرد ایجاد می کند ولی ماریجوانا و ماده گل محرک هستند و لذا به فرد انرژی می دهند. در اینجا لازم است تأکید کنیم که اگر تولید کنندگان ویدیو از دسته بندی مخدر / محرک آغاز می کردند و از ابتدا گل را دسته محرک قرار می دادند، اطلاعات بعدی آنها تا این میزان به بیراهه نمی رفت.
- اینکه در ویدیو گفته می شود «فرد با یک بار بو کردن ماده گل، معتاد می شود» گزاره شدیداً گمراه کننده ای است و حتی اگر برای انذار و هشدار نسبت به افراد تا این حد خطر گل زیاد جلوه داده شده، بازهم قابل پذیرش نیست، زیرا اساساً بسیار غیرمنطقی است و مخاطب را نسبت به سایر گزاره هایی که در این ویدیو بیان می شود (و شاید درست باشند) نیز به تردید می اندازد.
- در بخشی از ویدیو ادعا می شود که «آمریکا و اسرائیل گل را به صورت قرص هایی سبزرنگ و در قالب موادی نیروزا به داعش می دادند تا مغز آنها را در اختیار گرفته و در جنگ ها توهم مانع از تفکر گردد.» این گزاره آنقدر با واقعیت زاویه دارد که باعث می شود به شک بیفتیم آیا اساساً تولید کنندگان این ویدیو از بدیهی ترین اطلاعات درباره مواد مخدر و محرک برخوردار هستند یا خیر!؟ اولاً اینکه آمریکا و اسرائیل این مواد را در اختیار تروریست های داعشی قرار داده باشند، هیچ گاه جایی ثبت نشده و لذا نمی توان درباره آن قضاوت کرد. ثانیاً با اندک تحقیقی می توان فهمید که تروریست های داعشی برای انجام عملیات تروریستی و انتحاری از ماده روانگردان «کپتاگون» استفاده می کردند که یک آمفتامین و تئوفیلین است و از دسته ماریجوانا نیست. تنها وجه اشتراک گل و کپتاگون، محرک بودن این دو است اما کپتاگون یک NPS یعنی ماده روانگردان جدید به شمار می آید که میزان توهم و انرژی ناشی از آن شاید چند 10 برابر گل باشد. در واقع میزان اثر ماده گل آنقدر نیست که فرد مصرف کننده اقدام به علمیات انتحاری کند، بلکه چنین فجایعی تنها از مصرف شیشه و یا اکستازی و یا روانگردان های جدید ساخته است.
- همچنین در ادامه ویدیو ادعا می شود که «داعش از این قرص ها برای مقاومت نکردن افرادی استفاده می کرد که می خواسته سر آنها را ببرد». جای تعجب و شگفتی دارد که داعش هم برای انرژی دادن و توهم ساختن در ذهن نیروهای انتحاری خود از قرص های مذکور استفاده می کرده و هم برای آرام کردن افرادی که می خواسته سر آنها را ببرد. اینجا بازهم باید به دوگانه مخدر و محرک بازگردیم. به طور مشخص نه تنها داعش بلکه هر گروه تروریستی دیگر که قصد داشته باشد افرادی را دچار توهم کرده و از آنها برای عملیات انتحاری استفاده کند، باید از مواد روانگردان استفاده کند و هر گروهی که بخواهد فردی را برای فیلم برداری های خود آرام و ساکت نگه دارد، باید از مواد مخدر و داروهای آرامبخش استفاده کند. طرح چنین گزاره هایی به این اندازه غیرمنطقی و گمراه کننده بر دیگر گزاره های احیاناً درست بیان شده نیز سایه می اندازد و باعث می شود نتوانیم آن ها را نیز باور کنیم.
- اینکه گل 8 – 9 سال پیش توسط فردی موسوم به «آرتا» برای اولین بار وارد ایران شده باشد و از شیراز به سایر نقاط کشور رفته باشد نیز نیازمند منبع دقیق است که در این ویدیو ارائه نمی شود.
- همچنین در این ویدیو گفته می شود: «گل که در باور عمومی حتی کمترتر از حشیش، ماریجوانا و علف معرفی می شود، می تواند با یک بار مصرف فرد را برای همیشه معتاد کند». این گزاره نیز در عین حال چندین اشتباه اساسی دارد: اولاً گویا تولید کنندگان ویدیو به اندازه کافی تحقیق نکرده اند و نمی دانند که علف نام دیگر همین ماده گل است که گاه با نام گل، عرضه می شود، گاه با نام گرَس و گاه با نام گل. در ثانی اگرچه حتی یک بار مصرف گل هم خطر آفرین است و پیامدهای بدی در پی دارد که در ویدیو خوشبختانه به چند مورد آن به درستی اشاره شده، اما تقریباً هیچ ماده ای در جهان وجود ندارد که یک بار مصرف آن منجر به «اعتیاد همیشگی» شود.
- در بخش دیگری از ویدیو گفته می شود: «گل بخش مربوط به آرامش بخشی را در مغز فلج کرده و خود جانشین آن می شود». بار دیگر نیاز به تاکید بر دوگانه مخدر و محرک پیش می آید. اساساً گل ارتباطی به آرامش بخشی ندارد و در واقع آن دسته از گیرنده های عصبی مغز را تحریک می کند که دوپامین ترشح می کنند. دوپامین هورمون پاداش نامیده می شود و ترشح آن باعث می شود فرد احساس سرخوشی پیدا کند و یا ضربان قلب بالا رفته و فعالیت بدن تشدید شود.
- در بخش دیگری نیز گفته می شود گل از شیشه خطرناک تر است که این گزاره نیز اشتباه است و اساساً آثار تخریبی گل و شیشه با هم قابل مقایسه نیست.
- خوشبختانه اطلاعات بخش پایانی درباره پایین بودن سن مصرف گل، وجود اطلاعات نادرست درباره اعتیاد آور نبودن آن و بی اطلاعی خانواده ها کاملاً درست است.
