برنامه های درمانی برای رهایی و بهبودی از اعتیاد
مهم نیست که چه نوع اعتیادی داشته باشید، هر روزمی توانید خود را برای مقابله و مبارزه با آن آماده کنید. لذا، یافتن برنامه درمانی مناسب، بسیار مهم است. اگرچه ممکن است احساس کنید که راه دیگری جز درمان وجود نداشته باشد و اگر برنامه صحیحی را برای خود انتخاب کنید، امکان بهبودی و رهایی از اعتیاد برای شما وجود دارد.
قدم اول، شناخت این که شما یک مشکلی دارید و اینکه می خواهید همه چیز تغییر کند. هنگامی، قادر به پذیرفتن آن هستید که قبل از آن که پا در یک مرکز درمانی یا یک دفتر مشاوره بگذارید، در واقع شما در مسیر بهبودی قدم بر می دارید. فقط بخاطر داشته باشید، هر فردی در مورد بهبودی از اعتیاد به مواد، نیازهای مختلفی دارد. در نتیجه، آنچه ممکن است برای دوست شما مفید باشد لزوماً، برای شما مؤثر نیست.
در حالت ایده آل، یک متخصص مراقبت درمانی، متخصص درمان سوء مصرف مواد، و همچنین یک فرد قابل اعتماد از خانواده شما، برای یافتن گزینه مناسب برای شما و تعیین اینکه کدام طرح درمانی برای شما مناسب است، با شما همکاری خواهد کرد. به طور کلی، فرد معتاد از امکانات، مشاوره و مراکز درمانی که موفقیت را تضمین می کنند، اجتناب و دوری می کند. هم تضمین موفقیت فرد معتاد در درمان به سادگی میسر نیست و همچنین تشویق وی به مراکز درمانی امری ساده نیست. کنترل و تضمین امور فرد دیگر، امری سهل و آسانی نیست.
انواع درمان اعتیاد
وقتی به درمان اعتیاد رجوع می کنید، گزینه های مختلفی وجود دارد. اولین قدم برای انتخاب بهترین گزینه درمان برای شما، بررسی انواع مختلف درمان اعتیاد است.
درمان شبانه روزی (بازپروری 24 ساعته)
گاهاً بهترین راه برای درمان اعتیاد، بدون خانواده، دوستان، کار سپری کردن است، و همچنین هر چیزی که شما را از سوء مصرف مواد دور کند. هدف از این کار، ایجاد یک فضایی که بتوان بدون حواس پرتی از زندگی روزانه، در جهت بهتر شدن خود تمرکز کرد. بعلاوه، درمان شبانه روزی (بازپروری 24 ساعته) غالباً جایی هستند که شما احساس امنیت و حمایت می کنید. معمولاً کادر پزشکی به شما در مدیریت سم زدایی و همچنین مقابله با علائم ترک مصرف به شما کمک خواهد کرد.
معمولاً شما را یک تیم مراقبت بهداشتی همراهی می کند که به شما در زمینه ارتقاء و تقویت برنامه درمانی کمک می کند که عموماً شامل مشاوره و همچنین جلسات گروه درمانی است. حتی از اعضای خانواده شما در جلسات خانواده درمانی دعوت به عمل می آورند.
مجموعاً، روانشناسانی که با شما همکاری می کنند، به شما در زمینه شناخت و فهم اعتیاد و همچنین درمان هرگونه مشکلات روانی ناشی از اعتیاد که ممکن است شما به آن مبتلاء باشید، کمک خواهد کرد.
متأسفانه، اعتیاد و مشکلات سلامت روان از جمله افسردگی یا اختلال دوقطبی، اغلب در اعتیاد هم زمان رخ می دهد. عموماً، افراد معتاد به مدت چند روز، هفته یا ماه در درمان شبانه روزی (بازپروری 24 ساعته) حضور دارند. موضوعات مهم و کلیدی آموزشی در این درمان شامل، ارتقاء عادت های بهداشتی، فراگیری مهارت های مقابله ای و تعهد به زندگی، آغاز یک زندگی دوباره بدون توجه به اتفاقات و رخدادهای گذشته.
درمان سرپایی
برای افرادی که از یک سیستم حمایتی موثق برای اعضای خانواده خود برخوردارند، درمان سرپایی مؤثر خواهد داد. با این روش درمان، شما می توانید در منزل زندگی کنید در حالی که به درمان خود ادامه می دهید. همچنین این درمان یک گزینه خوب برای شما است که قادر به غیبت طولانی مدت از خانه یا محل کار خود نیستید.
با امکان درمان سرپایی، در طول روز و عصرها، می توانید از درمان بهره مند شوید، اما نه بطور شبانه روزی. در عوض، شما از امکان تیمی برخوردار می شوید که دو الی سه ساعت در هر روز از شما دیدن می کند. در درمان سرپایی، درمان مشابه در برنامه های درمان شبانه روزی (بازپروری 24 ساعته) را ارائه می دهد. در درمان سرپایی، به دلیل این که در مرکزی مستقر نیستید، رفتن به محل کار و یا مدرسه برای شما آسان تر است در حالی که در کنار آن برنامه های درمانی شما تحقق می یابد.
چیزی را که باید به خاطر بسپارید این است که محل زندگی می بایست یک محل امنی باشد. اگر به مصرف مواد وسوسه می شوید، در حالی که تحت درمان هستید و در منزل زندگی می کنید، درمان سرپایی ممکن است ثمربخش نباشد و نیازمند یافتن سایر گزینه های درمان باشید.
درمان روزانه / درمان دوره بستری
این نوع از برنامه درمانی مشابه برنامه درمانی سرپایی است که به شما اجازه اجرای درمان در منزل را می دهد، اما به طور کلی زمان بیشتری برای اجرای آن وجود دارد. تقریباً مشابه مرکز درمان شبانه روزی (بازپروری 24 ساعته)، شما همان درمان سم زدایی، ترک مصرف، مشاوره حمایتی به مدت 7 الی 8 ساعت در هر روز را دریافت خواهید کرد. همچنین با پزشک، درمانگر و روانشناس در طول روز سر و کار خواهید داشت.
در بعد از ظهر، یا در جلسات 12 مرحله ای و یا در کلاس های آموزشی مهارت زندگی شرکت خواهید کرد. والدین یا سرپرستان فرد معتاد، این گزینه را مفید ترین گزینه می دانند.
انجمن های ترک اعتیاد
بسیاری اوقات افرادی که با اعتیاد دست و پنجه نرم می کنند، فراموش کردن برنامه درمان شبانه روزی (بازپروری 24 ساعته) بی خطر و ایمن، مشکل است و بهبود یافته محل درمان خود را ترک کرده و فوراً به منزل خود باز می گردند. بعضی اوقات، نیاز است که این افراد به آرامی به گذشته بدون مواد خود باز گردند و انجمن های ترک اعتیاد در این زمینه به این افراد کمک می کنند.
اگرچه شما ممکن است احساس کنید که تغییر کرده اید، ممارست و تمرین همه مهارت های جدید که فرا گرفته اید، گاهاً در محیط ترک اعتیاد، آسان تر است.
در این موقعیت، یعنی در یک محیط ترک اعتیاد امن و ایمن، جایی که هیچ موادی شما را وسوسه نمی کند، شما در تمرکز بر حفظ اعتدال خود ادامه می دهید.
از دیگر مزایای انجمن های ترک اعتیاد این است که شما می توانید به یادگیری زندگی سالم و مهارت های مقابله ای ادامه دهید، در حالی که در جلسات 12 مرحله ای و گروه درمانی مشارکت منظم دارید. در این نوع از انجمن ها، گاهاً در جدایی از دوستان ناباب مفید هستند و یک تعادلی در زندگی شما برقرار می کند که مدیریت و کنترل مطالبات خود به روش سالم را فرا می گیرید.
چه چیزی درمان اعتیاد را مؤثر می کند؟
بر اساس مؤسسه ملی سوء مصرف آمریکا، اعتیاد یک اختلال پیچیده است که می تواند تقریباً همه جنبه های زندگی فردی را در بر بگیرد. به دلیل پیچیدگی و فراگیر بودن مقوله اعتیاد، لذا درمان آن نیز چند وجهی می باشد.
بعضی جنبه های برنامه درمانی مستقیماً بر روی اعتیاد مواد تمرکز دارد در حالی که برخی جنبه های دیگر بر روی این امر تمرکز دارد تا فرد معتاد را به عنوان یک عضو مؤثر جامعه تبدیل کند. این جنبه های برنامه درمانی ممکن است شامل آموزش اشتغال و آموزش اولیه اصول خود مراقبتی باشد مثلاً این که چگونه بدون گرایش به مصرف مواد، موقعیت های استرس آور را مدیریت و کنترل کنیم.
در این بخش، بعضی اصول اولیه برای درمان مؤثر اعتیاد ارائه شده است:
اعتیاد یک بیماری پیچیده است اما قابل درمان، که بر مغز و رفتار فرد مصرف کننده تأثیر می گذارد. بنابراین، مصرف مواد ساختار و عملکرد مغز یک فرد معتاد را کاملاً تغییر می دهد. در نتیجه، این تغییرات اغلب پس از ترک سوء مصرف مواد، دائمی و بلند مدت هستند. این امر این موضوع را تشریح می کند که چرا افراد معتاد در معرض خطر بازگشت به مصرف مواد هستند.
در زمینه درمان اعتیاد، یک درمان برای همه افراد وجود ندارد. به یاد داشته باشید که درمان بسته به فرد مصرف کننده و همچنین نوع ماده مصرف شده، متفاوت است. بنابراین، مهم است که درمان مدنظر با نیازها و مشکلات فرد مطابقت داشته باشد. انجام این کار به افزایش احتمال موفقیت فرد کمک خواهد کرد.
درمان اعتیاد باید به راحتی در دسترس باشد. برای موفقیت در درمان، در زمانی که شخص عنوان می کند که اعتیاد دارد و آمادگی برای درمان را دارد، خدمات مورد نیاز باید در دسترس باشد. تأخیر در کمک به فرد معتاد باعث می شود که ذهن وی برای ورود به یک برنامه درمانی جهت ترک مصرف، تغییر کند.
یک برنامه درمانی مؤثر به همه جنبه های فرد اشاره می کند و نه فقط به موضوع اعتیاد. افراد مبتلاء به اعتیاد، مشکلات فراتر از اعتیاد دارند. افرادی دارای احساس، امید و نیاز هستند. یافتن یک برنامه درمانی که بیشتر به موضوع اعتیاد بپردازد، امری مهم و حیاتی است. بسیار یاز مواقع، این افراد نیز نیازمند درمان روانی، مشاوره، کمک های حقوقی ، آموزش های حرفه ای و دستورالعمل های تغذیه ای هستند.
درمان اعتیاد یک درمان کوتاه مدت و فوری نیست. لذا، مهم است که افراد معتاد در دوره درمانی خود، زمان مناسب را رعایت کنند. البته هیچ زمانی مشخصی که فرد باید در درمان خود صرف کند، وجود ندارد. اما اکثر مطالعات در این باره نشان می دهد که افراد معتاد حداقل نیازمند 3 ماه دوره درمانی هستند تا سوء مصرف مواد آن ها به طور قابل توجهی کاهش یا متوقف شود.
بهترین نتایج، زمانی رخ می دهد که درمان بلند مدت صورت گیرد. اعتیاد یک مشکل پیچیده است و بهبودی آن غالباً یک فرآیند بلند مدت و طولانی خواهد بود.
شناخت درمانی (شناخت-رفتار درمانی)، رایج ترین درمان های مورد استفاده برای اعتیاد محسوب می شود. شناخت درمانی می تواند شامل مشاوره فردی، خانوادگی و گروهی باشد. مجموعاً، کانون توجه این درمان ها بسته به هر فردی متفاوت است. مثلاً یک فردی که اعتیاد دارد نیازمند انگیزه برای تغییر می باشد و لذا از طریق این درمان از انگیزه های خودداری و پرهیز از مصرف، بهره مند می شوند.
همچنین این افراد از وجود مهارت های لازم برای مقاومت در برابر وسوسه های درونی خود بهره مند شوند و همچنین این موضوع را فرا بگیرند که چگونه فعالیتهای انگیزشی دیگر را با مصرف مواد جایگزین کنند.
داروها جزء مهمی از درمان محسوب می شوند. برای بسیاری از بیماران، داروهای تجویزی طبق دستور مشاور و سایر داروهای رفتار درمانی، یک عنصر مهم مؤثر درمانی تلقی می گردد. مثلاً، متادون، بوپرنورفین و نالترکسون اغلب برای افرادی که به هروئین یا دیگر اوپیوئیدها (افیون) اعتیاد دارند، تجویز می شود. این داروها غالباً به این افراد کمک می کند تا زندگی خود را تثبیت کنند بنابراین می توانند الگوهای رفتاری خود را تغییر دهند.
ارزیابی و اصلاح برنامه درمانی، امری ضروری است. یک فردی که یاد می گیرد که چگونه با اعتیاد مقابله کند و دوباره زندگی خود را مدیریت و کنترل کند، همان فرد نیازهای خود را به دلیل وجود برنامه درمانی، تغییر خواهد داد. در نتیجه، ارزیابی این که شرایط چگونه پیش می رود و در صورت لزوم چه تغییراتی ایجاد خواهد شد، مهم است.
افراد مبتلاء به اعتیاد با مشکلات مربوط به سلامت روان درگیر هستند. زمانی اعتیاد و مشکلات روانی بروز می کند که این دو بیماری همزمان رخ دهد. در نتیجه، فردی که اعتیاد دارد، می بایست برای مشکلات سلامت روان خود مورد ارزیابی قرار گیرد. هنگامی که این دو بیماری باهم صورت می گیرد، می بایست هر دو بیماری به عنوان دو بیماری مجزا درمان شوند.
به خاطر بسپارید که سم زدایی با کمک و از طریق پزشک معالج، تنها اولین قدم برای درمان اعتیاد است. به خودی خود، تغییر چندانی در مورد مصرف طولانی مدت مواد وجود ندارد. در نتیجه، افرادی که به مواد اعتیاد دارند می بایست پس از اتمام سم زدایی، یک برنامه درمانی دنبال کنند تا بتوانند مکانیسم های مقابله سالم را یاد بگیرند.
برای اثربخشی، همیشه لازم نیست، درمان، داوطلبانه صورت گیرد. در بعضی موارد، به دلیل سیستم قضایی ، الزامات خانوادگی فرد معتاد یا به دلیل درخواست محل کار وی، درمان به وی تحمیل می شود، در این شرایط، در حقیقت درمان موفق تری صورت خواهد گرفت. فشار بیشتر به بعضی افراد، برای ترک مصرف مواد، لازم است.
اشتباه و لغزش اغلب در طول درمان رخ می دهد. همیشه ایده خوبی است که برنامه درمانی شامل یک عاملی باشد که میزان مصرف مواد در آن پایش و نظارت شود. دانستن این امر که افراد معتاد پایش و نظارت می شوند، می تواند یک انگیزه قوی برای این افراد باشد که از مصرف مواد اجتناب کنند.
همچنین نظارت، هشدار اولیه در مورد بازگشت به مصرف مواد را نیز می دهد. زمانی این هشدار داده می شود، که برنامه درمانی به سمت نیازهای فرد معتاد جهت بهتر شدن، تغییر یابد.
برنامه های درمانی، بخاطر بیماری های عفونی، می بایست شامل آزمایشات روزمره باشد. این آزمایشات شامل آزمایشاتی مانند اچ.آی.وی/ایدز، هپاتیت، سل و سایر بیماری ها می شود. برای افراد معتادی که دچار هیچ بیماری عفونی نشده اند، می توانند کاهش خطرات ناشی از بیماری عفونی را فرا بگیرند. برای افراد معتادی که دچار عفونت شده اند، به آن ها آموزش های لازم داده می شود تا بیماری خود را مدیریت کنند.
سخن آخر
این که کدام نوع از درمان را انتخاب می کنید، مهم نیست، مهمترین موضوع این است که به برنامه درمانی خود متعهد و پایبند باشید و تصمیم به ترک و پاکسازی مواد از بدن خود کنید. یک برنامه درمانی فقط به اندازه کار و تعهدی که به آن پایبند هستید، می تواند مفید و مؤثر واقع شود. اگر نمی خواهید دستورالعمل های برنامه درمانی را رعایت کنید، گزینه درمانی که انتخاب می کنید، هیچ تأثیر و اثری نخواهد داشت- یعنی جواب نخواهد داد. به همین دلیل، شما باید یک گزینه درمانی که متناسب با زندگی شما و آنچه که نیاز شما برای بهتر شدن دارد، را انتخاب کنید. این امر آسان نخواهد بود، اما به خاطر بسپارید که همه تلاشهای شما به سمت سالم تر شدن شما گرایش پیدا خواهد کرد.
منابع:
- “Types of Treatment Programs.”National Institute on Drug Abuse, National Institute of Health, January 2018.
- “Principles of Effective Treatment.”National Institute on Drug Abuse, National Institute of Health, January 2018.
https://www.verywellmind.com/finding-the-right-addiction-recovery-4588438