بررسی وضعیت اقتصاد غیرقانونی مواد مخدر در افغانستان

پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان، شاخص‌های اقتصادی- اجتماعی همسایه شرقی ایران به دلیل مشکلاتی همچون بلوکه شدن دارایی‌های این کشور در آمریکا، فروپاشی نظام بوروکراتیک افغانستان، سیاست تاخیری جامعه بین‌الملل در به رسمیت شناختن جنبش طالبان و … روند افولی را نشان می‌دهد. در چنین شرایطی دولت و مردم افغانستان برای تامین نیازهای روزمره و برای بقاء خود روی به انواع اقدامات غیرقانونی اقتصادی مانند قاچاق کالا، کشت خشخاش و … می‌آورند. براساس گزارش مرکز مبارزه با مواد و جرم سازمان ملل متحد پس از اوت سال 2021، درآمد سرانه افغانستان در مقایسه با سال 2020، 14 درصد کاهش پیدا کرده است. در ادامه این گزارش سعی می‌کنیم تا به بررسی آخرین وضعیت اقتصاد غیرقانونی مواد مخدر در افغانستان بپردازیم.

براساس آمارهای بین‌المللی منتشر شده، اقتصاد غیرقانونی موادمخدر در افغانستان کاهش 5 میلیارد دلار (21 درصد) را در مقایسه با سال 2020 نشان می‌دهد. در سال 2022 درآمد کشاورزان افغانستانی از تریاک تنها 29 درصد از ارزش کل تولیدات کشاورزی در این سال بوده است. تبدیل تریاک به مورفین و هروئین، به همراه قاچاق این مواد به خارج از افغانستان، در مقایسه با میزانی که کشاورزان به دست می‌آورند، درآمد بسیاری بالایی ایجاد می‌کند. ارزش کل اقتصاد اقتصاد غیرقانونی مواد مخدر زمانی محسابه می‌شود که داده‌های سال 2022 به صورت جامع در دسترس قرار بگیرد.

در داده‌های ثبت شده در برنامه‌های نظارتی دفتر مبارزه با مواد و جرم سازمان ملل متحد، فعالیت قاچاق مواد مخدر از اوت 2021 تداوم داشته و این مسئله نشان می‌دهد که تجارت مخدری در افغانستان، از زمان تسلط این گروه بر افغانستان مختل نشده است. افغانستان حدود 80 درصد تقاضای جهانی مواد مخدر را تامین می‌کند. انتظار می‌رود هرگونه تغییر شدید در فعالیت قاچاق مواد در افغانستان در خاور نزدیک، خاورمیانه، آسیای جنوب غربی و اروپا نمایان شود.

تا پیش از پایان سال 2022 میلادی به نظر می‌رسد کشت تریاک 32 درصد افزایش یافته است. سطح زیر کشت تریاک در فصل زراعی ۲۰۲۲ بالغ بر ۲۳۳۰۰۰ هکتار برآورد شده است. کشت تریاک در نواح جنوب غربی کشور (با ۷۳ درصد) متمرکز بوده که بیشترین افزایش را در این نقطه به ثبت رسانده است. پس از این نقطه استان‌های غربی (با ۱۴ درصد) در رتبه دوم قرار دارند. در برخی مناطق نیز کشت خشخاش بخش قابل توجهی از کل زمین‌های کشاورزی را اشغال می‌کند. به عنوان مثال در استان هلمند یک پنجم زمین‌های قابل کشت به تولید خشخاش اختصاص داده شده و در برخی ولسوالی‌ها این نسبت با از بین بردن محصولات غذایی مهم مانند گندم، بیشتر بوده است. به دنبال وضعیت خشکسالی در اوایل سال ۲۰۲۲، میزان کشت تریاک از میانگین ۳۸.۵ کیلوگرم در هکتار در سال ۲۰۲۱ به ۲۶.۷ کیلوگرم در هکتار در سال ۲۰۲۲ کاهش یافت. این کاهش سبب ۶۲۰۰ تن از ۶۸۲۰۰ تن تریاک در سال گذشته میلادی شود. محصولات ۲۰۲۲ را می‌توان به ۳۵۰ تا ۳۸۰ تن هروئین با کیفیت صادراتی (۵۰ الی ۷۰ درصد خلوص) تبدیل کرد.

در سال 2022 تولید تریاک 6200 تن یعنی 10 درصد کمتر از تولید سال قبل آن تخمین زده می‌شود. از این مقدار حدود 350 الی 580 هروئین صادراتی تولید می‌شود. دفتر مبارزه با مواد و جرم سازمان ملل به دلیل محرومیت از بازرسی میدانی، بررسی تصاویر ماهواره‌ای را در دستور کار خود قرار داده است. براساس اطلاعات به دست آمده از تصاویر ماهواره‌ای نوعی عدم قطعیت را در خصوص تخمین بازه کشت تریاک ایجاد کرده است.