نقش والدین در پیشگیری از اعتیاد در خانواده ها
بر اساس گزارش دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۹ میزان مصرف مواد بین جوانان بیشتر از افراد مسن بوده است. شروع دوره نوجوانی به عنوان دوره‌ای خطرناک و آسیب‌پذیر در شروع مصرف مواد به شمار می‌رود. از سوی دیگر آمار بالای شیوع مصرف در بین جوانان و نوجوانان به ویژه مصرف کانابیس زنگ خطر جدی محسوب می‌شود که همراه خود پیامدهای منفی زیادی از نظر اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی و امنیتی و همچنین افزایش خطر ابتلاء به بیماری‌هایی مانند ایدز، انواع هپاتیت را به دنبال دارد.
از این رو در حال حاضر پیشگیری از اعتیاد در اولویت بوده و خانواده به عنوان خاستگاه اول تربیت و پرورش نوجوانان نقش مهمی در حفظ سلامت روانی، اجتماعی و جسمانی اعضای خود دارد. نوجوانی مرحله‌ای از زندگی افراد است که با تغییرات جسمی، روانی و اجتماعی زیادی برای فرد همراه است؛ آنها به دلیل رشد سریع جسمی و روانی نیازهای متفاوتی نیز دارند. نیاز به استقلال فردی مقاوم‌ترین خواسته هر نوجوان برای استقلال و ورود به جامعه است و گاهی منجر به مقاومت در مقابل والدینش نیز می‌شود. بر اساس نتایج مطالعات، فقدان نزدیکی عاطفی و عدم مشارکت والدین در فعالیت‌های فرزندان با آغاز مصرف مواد در نوجوانان مرتبط است. پیوند عاطفی خانواده می‌تواند مانع درگیر شدن نوجوان با مواد شود. در واقع دلبستگی عاطفی به خانواده می‌تواند به درونی‌سازی هنجارها و رفتارهای سنتی توسط کودک کمک کرده و باعث شود نوجوان کمتر با همسالان مصرف کننده مواد معاشرت کند.
وجود پیوند عاطفی قوی بین نوجوان و والدین به ویژه مادر باعث رشد شخصیتی مناسب و سازش‌یافته در نوجوان می‌شود و می‌تواند به عنوان نیرویی قوی از نوجوان در برابر مصرف مواد محافظت کند. والدینی که ارزش‌های مشخصی ندارند و مهربانی و عطوفت کمتری دارند یا مادرانی که آرامش روانی کافی ندارند و کنترل کمی بر کودکانشان دارند، فرزندانی تربیت می‌کنند که ممکن است در دوره نوجوانی در معرض مشکلات متفاوتی قرار گیرند. بنابراین فقدان حمایت والدین و نظارت آنها منجر به پیوند خانوادگی ضعیف، مشکلات شخصیتی، ارتباط با همسالان مصرف کننده مواد و سوء مصرف مواد می‌شود.
فرزندان و مخصوصاً نوجوانان به شدت به نظارت والدین وابسته‌اند؛ تحقیقات نشان داده است نظارت ضعیف والدین، ساعت‌های طولانی تنها در خانه ماندن به شدت با مصرف مواد در ارتباط است. اما نظارت زمانی می‌تواند موثر باشد که زمینه ارتباطی مناسب والدین با فرزندان فراهم شده باشد. زمانی نظارت می‌تواند مفید باشد که روابط گرم و صمیمانه‌ای بین والدین و فرزندان وجود داشته باشد. اعمال نظارت در غیر این شرایط نتیجه مناسبی نخواهد داد و منجر به عکس‌العمل‌های شدیدی در نوجوان می‌َشود. نظارت بر رفتار فرزندان، یکی از مهارت‌های ارتباطی است که والدین متناسب با رشد فرزندان به کار می‌برند تا با آنها در مورد نگرانی‌های خود از بعضی رفتارها صحبت و از رفتار و فعالیت‌های فرزندشان آگاه باشند. اما نظارت به مفهوم مراقبت از فرزندان است، مراقبت از اینکه فرزندشان با چه کسی در ارتباط است و در طی روز چه کارهایی انجام می‌دهد، در این معنا نظارت مهارتی است که دربردارنده‌ی ارتباطات و نظم خانوادگی صحیح است. این کار شامل تبادل اطلاعات، شفاف سازی انتظارات از فرزندان، تعیین حد و حدود در مواقع لازم و انتخاب شیوه‌ی صحیح برای نگه داشتن آن حد و حدود می‌باشد.
والدین باید از چنان مهارتی برخوردار باشند تا به فرزندانشان بیاموزند، دلیل نظارت، کمک به آنها برای سالم ماندن است. والدین می‌توانند با دانستن جزئیات زندگی فرزندشان مانند، اطلاع از اینکه فرزندشان کجاست، دوستان او چه کسانی هستند و اینکه آیا والدین دوستانشان ارزش‌هایی مشابه با آنها دارند یا نه و حصول اطمینان از اینکه در هر زمان امکان نظارت بیشتر و بزرگتری وجود دارد، می‌تواند فرزندشان را از مواد دور نگه دارد.
ساختار خانواده نیز در پیشگیری از اعتیاد نوجوانان بسیار مهم است. در ساختار خانواده مهم است که مرز مشخصی بین والدین و فرزندان وجود داشته و بین والدین اختلافی از نظر قدرت وجود نداشته باشد. معمولاً در چنین شرایطی والدین با همکاری و مشورت یکدیگر به مدیریت خانواده می‌پردازند، مشکلاتی مانند، ناسازگاری و اختلاف خانوادگی، تضاد و تناقض در فرزندپروری، ضعف در مدیریت خانواده و خانواده غیرمستحکم می‌تواند محیطی نامناسب برای رشد نوجوانان محسوب شود. معمولا فرزندانی که در خانواده‌های دارای مشکل در ساختار رشد می‌کنند با چند مشکل عمده روبرو هستند که نتیجه آن در بسیاری از مواقع علاوه بر مشکلات سلامت روان و جسم، گرایش به اعتیاد است:
- بسیاری از این فرزندان شاهد صحنه‌های خشونت باری هستند که می‌تواند باعث صدمه روانی آنان شود؛
- احساس گناه،درماندگی؛ ناامیدی و سرزنش خود به دلیل ناتوانی در پیشگیری از خشونت؛
- استرس‌های متعدد فراتر از استرس‌های زندگی خانوادگی معمولی را تجربه می‌کنند؛
- در بسیاری از مواقع فرزندان مستقیماً قربانی همان خشونت نسبت به همسر نیز قرار می‌گیرند.
بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع و لینک «کادراس» بلامانع است.
