بررسی و تعریف سوء مصرف مواد

سوء مصرف مواد به عنوان یک الگوی مصرف زیان آور از هر نوع ماده ای با هدف تغییر خُلق و خو تعریف می شود. “مواد” می تواند شامل الکل و دیگر مواد (قانونی یا غیرقانونی) باشد و همچنین بعضی موادی که اصلاً جزء دسته دارویی محسوب نمی شوند. “سوء مصرف مواد” می تواند دلایل مختلفی داشته باشد تعمدی یا تجویزی باشد و یا به دلیل مصرف بیش از حد تجویز، رخ دهد.

برای شفافیت این موضوع، فردی می تواند مواد مصرف کند و معتاد نشود اما دچار اختلال مصرف گردد، که این موضوع در کتاب راهنمای تشخیص و آمار اختلالات روانی[1] 5 تشریح شده است.

مصرف زیان آور چیست؟

مقامات رسمی حوزه سلامت، مصرف مواد را عبور از حد و مرز به سمت سوء مصرف مواد تعریف کردند، در صورت تکرار مصرف، اختلالات قابل توجهی را باعث می شود که شامل مواد ذیل است:

• مشکلات سلامتی
• ناتوانی
• عدم موفقیت در مواجهه با مسولیت ها
• اختلال در کنترل
• مصرف خطرناک
• مشکلات اجتماعی

به عبارت دیگر، اگر مواد مصرف  می کنید، کار، مدرسه و دوستان خود را از دست خواهید داد، مصرف بیش از حد معین، در واقع شما را در سطح سوء مصرف قرار می دهد.

اگرچه تشخیص طیف گسترده ای از سوء مصرف مواد در جامعه امروز چندان ساده نیست.

خطرات مصرف مواد غیرقانونی

عموماً زمانی که اکثر افراد در مورد سوء مصرف مواد صحبت می کنند، به مصرف مواد غیرقانونی اشاره می کنند. بسیاری از متخصصان در زمینه پیشگیری از سوء مصرف مواد، اظهار می کنند که هرگونه مصرف مواد غیرقانونی با سوء مصرف تعریف می شود.

داروهای غیر قانونی بیشتر در خُلق و خو افراد تغییر ایجاد می کنند. این داروها در قضاوت و ادراک شما ایجاد اختلال می کند و زمان واکنشی شما به مواد را تغییر می دهد، همه این موارد می تواند شما را در وضعیت خطرناک مانند تصادف و جراحت قرار دهد. به دلیل این که این داروها بطور بالقوه ای اعتیادآور هستند و می توانند باعث عوارض منفی شدید بر سلامتی گردد، لذا این مواد در ردیف مواد غیرقانونی قرار می گیرد. مصرف هر ماده غیرقانونی خطرناک تلقی می شود و بنابراین مورد سوء مصرف قرار می گیرد.

آیا مصرف تفننی، سوء مصرف محسوب می شود؟

برخی استدلال می کنند که مصرف تفریحی و تفننی بعضی از مواد زیان آور نیست و تنها مصرف محسوب می شود و نه سوء مصرف. بیشترین طرفدارترین این استدلال افرادی هستند که ماری جوانا مصرف می کنند. دلایل آن ها این است که ماری جوانا اعتیادآور نیست و برخلاف مواد غیر قانونی سنگین تر دارای اهمیت منفعتی فراوانی است.

اما تحقیقات اخیر نشان داد که در برابر باور غلط خیلی از افراد، حتی مصرف ماری جوانا دارای عوارض زیان بار جسمی، روحی و روانگردان است.  هر سال، مطالعات جدید علمی به یافته های بیشتری دست می یابد که مصرف بلند مدت ماری جوانا برای سلامتی شما مضر است.

علاوه بر این، مؤسسه ملی سوء مصرف مواد [2] گزارش داد که مصرف کنندگان ماری جوانا به لحاظ روحی و روانی به این ماده توهم زا وابسته می شوند و بنابراین اعتیاد آور است. این مؤسسه تخمین زد که به ازای 7 مصرف کننده ماری جوانا یک نفر وابسته به آن می شود.

رایج ترین مواد غیرقانونی عبارتند از :

• ماری جوانا
• مِتامفتامین
• کوکائین
• هالوسینوژن ها (روانگردان)
• قرص های اِکستازی یا اِکستازی به شکل پودر یا کریستال
• هروئین

سایر مواد مورد سوء مصرف

مصرف همه داروهای تجویزی و بدون نسخه، مواد استنشاقی و حلال ها و حتی کافئین و سیگار، می تواند زیان آور باشد. در حقیقت، بسیاری از کودکان اولین مواجهه آن ها با سوء مصرف از طریق مواد استنشاقی صورت می گیرد زیرا این مواد در وسایل رایج خانگی یافت می شود و بنابراین بسیار قابل دسترس می باشند. در دنیای امروز، شاهد تولید داروهای طراحی شده و مواد صنعتی از جمله کوکائین تقلبی (نمک حمام) و ماری جوانای صنعتی هستیم که هنوز غیرقانونی نشده است اما قطعاً می تواند مورد سوء مصرف قرار گیرد و بسیار خطرناک باشد.

همچنین موادی وجود دارد که هیچ خواص تغییر دهنده خُلقی یا مسمویتی ندارند از جمله آنابولیک استروئید. مصرف آنابولیک استروئید عملکرد فرد را افزایش می دهد یا عضلات فرد را حجیم می کند و به دلیل این که مصرف آن دارای عوارض جانبی منفی می باشد لذا سوء مصرف آن افزایش می یابد که این عوارض جانبی منفی در بعضی موارد از خشونت فرد گرفته تا تهدید حیات وی را شامل می شود.

به لحاظ تئوری، تقریباً هر ماده ای می تواند مورد سوء مصرف قرار گیرد.

نیکوتین سوء مصرف ترین ماده دنیا

نیکوتین تنها ماده ای است که بیشترین سوء مصرف در دنیا را داراست. اگرچه مصرف سیگار در سال های اخیر کاهش یافته است، اما تخمین زده شده است که با وجود نصب برچسب توصیف عوارض زیان بار بر روی سیگار، اما هنوز  40 میلیون آمریکایی به نیکوتین معتاد هستند.

لذا به دلیل این که نیکوتین قانونی است اما به این معنا نیست که نمی تواند مورد سوء مصرف قرار گیرد. این حقیقت که عوارض منفی نیکوتین بر روی سلامتی زمان زیادی می برد تا آشکار شود، احتمالاً نقشی در سوء مصرف گسترده دخانیات ایفا می کند.

کافئین پر مصرف ترین ماده دنیا

اگرچه نیکوتین سوء مصرف ترین ماده محسوب می شود، اما کافئین رایج ترین ماده در دنیا است که  دارای خواص تغییر دهنده خُلق و خو است و البته مصرف بسیار زیاد کافئین می تواند برای سلامتی مضر باشد. این امر به طور قابل توجهی خطرات سرطان و بیماری قلبی و همچنین ناهنجاری های تولید مثل را افزایش می دهد، این ناهنجاری های تولید مثل شامل تاخیر در درک و فهم نوزاد و کاهش وزن وی را می باشد.

همچنین مطالعات نشان می دهد که بین مصرف کافئین و چندین سندرم روانی رابطه وجود دارد از جمله اختلال خواب ناشی از مصرف کافئین و اختلال اضطراب ناشی از مصرف کافئین. بیماران مبتلا به اختلال اضطراب عمومی، اختلال هراس، بی خوابی و ریفلاکس معده معمولاً به آن ها تجویزکاهش مصرف یا حذف مصرف منظم کافئین را توصیه می کنند.

آیا مصرف آن ماده، شما را آزار می دهد؟

به دلیل وجود مواد قانونی فراوانی، مرز بین مصرف و سوء مصرف آن مشخص و شفاف نیست. آیا نوشیدن دو فنجان قهوه در صبح برای آغاز روز خود، مصرف است یا سوء مصرف؟ آیا استعمال یک پاکت سیگار در روز سوء مصرف محسوب می شود؟

عموماً، در این وضعیت، تنها خود فرد می تواند تشخیص دهد که تا چه اندازه مصرف تمام می شود و سوء مصرف آغاز می شود. این سوال را از خود بپرسید، “آیا مصرف هر ماده ای، شما را آزار می دهد؟”

اگر پاسخ شما به این سوال، “بله” است. پس شما دچار سوء مصرف مواد شده اید.

جامعه هزینه سوء مصرف مواد را پرداخت می کند

زمانی که صحبت از مواد غیر قانونی می شود،  جامعه مشخص می کند که مصرف این مواد مضر است و ممنوعیت قانونی بر مصرف آن ها وجود دارد.  این امر هم برای حفظ سلامتی افراد و هم محافظت از جامعه در برابر منابع بهداشتی مرتبط ، بهره وری از دست رفته، شیوع بیماری ها ، جرم و بی خانمانی است.

نتیجه

اگر مصرف مواد در شما مضر و زیان بار بوده است، قطعاً شما تنها نیستید. بر اساس آخرین تخمین ها، حدود 27.1 میلیون آمریکایی- تقریباً به ازای هر 10 نفر یک نفر در حال حاضر دچار سوء مصرف مواد هستند.  اگر در درمان مصرف مواد خود مردد هستید، البته که شما تنها نیستید. در سال 2015، در یک آمار تخمین زده شد 21.7 میلیون نفر نیازمند درمان مصرف مواد هستند اما در حقیقت، تنها 3 میلیون نفر خدمات درمانی دریافت کردند.

اگر شما در تلاش برای ترک یا متوقف کردن مواد هستید و فکر می کنید که نمی توانید دست به این چنین کاری بزنید، به گزینه هایی رجوع کنید که سریعتر و بیشتر نتیجه بخش و مؤثر باشد و درباره درمان سوء مصرف مواد خود به پزشک مراجعه کنید.

منابع:

1. McLellan AT. Substance Misuse and Substance use Disorders: Why do they Matter in Healthcare?. Trans Am Clin Climatol Assoc. 2017;128:112–130.
2. Csete J, Kamarulzaman A, Kazatchkine M, et al. Public health and international drug policy. Lancet. 2016;387(10026):1427–1480. doi:10.1016/S0140-6736(16)00619-X
3. Baydala L. Inhalant abuse. Paediatr Child Health. 2010;15(7):443–454. Published September 2010.
4. Lachenmeier DW, Rehm J. Comparative risk assessment of alcohol, tobacco, cannabis and other illicit drugs using the margin of exposure approach. Sci Rep. 2015;5:8126. Published 2015 Jan 30. doi:10.1038/srep08126
5. Bergin JE, Kendler KS. Common psychiatric disorders and caffeine use, tolerance, and withdrawal: an examination of shared genetic and environmental effects. Twin Res Hum Genet. 2012;15(4):473–482. doi:10.1017/thg.2012.25
6. Lipari, R. N., Park-Lee, E., and Van Horn, S. America’s need for and receipt of substance use treatment in 2015.The CBHSQ Report: September 29, 2016. Center for Behavioral Health Statistics and Quality, Substance Abuse and Mental Health Services Administration, Rockville, MD.
7. https://www.verywellmind.com/substance-use-4014640#citation-1

[1] The Diagnostic and Statistical Manual 5

[2] the National Institute on Drug Abuse

بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع «کادراس» بلامانع است.