بحران در دوران طالبان؛ افزایش نگران‌کننده اعتیاد در میان زنان افغانستانی
زنان افغانستانی هیچگاه در حکومت طالبان رنگ آزادی را ندیده‌اند. محدودیت‌های اجتماعی زنان و دختران افغان در طالبان اول و امروز در طالبان دوم نگران کننده و تاسف برانگیز است. این محدودیت‌ها آسیب‌های اجتماعی فراوانی به زنان افغان وارد می‌کند که شاید نتوان بسیاری از آنها را هیچگاه کنترل یا از بین برد. بعد از بازگشت طالبان به قدرت بار دیگر شاهد محدود کردن زنان از تحصیل، کار و بسیاری از مسئولیت‌های اجتماعی معمول برای زنان هستیم. بر اساس گزارش‌های نهادهای بین‌المللی، زنان و دختران در افغانستان تحت حاکمیت طالبان شرایط مناسبی را تجربه نمیکنند.
چندی قبل سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده که اعتیاد به مواد مخدر در میان زنان افغانستان در حال گسترش است و این وضعیت نگرانی در رابطه به نابودی جامعه و سلامت خانواده‌ها را به وجود آورده است. موسسه تحکیم رفاه زنان و کودکان در افغانستان نیز به تازگی یک گزارش را نشر داده و در آن ادعا کرده که پس از حاکمیت دوباره طالبان، اعتیاد به مواد مخدر در میان زنان در این کشور به شکل نگران‌کننده افزایش یافته است.
البته چندی قبل برنامه توسعه‌ای سازمان ملل متحد (UNDP) اعلام کرد که افغانستان ۴ میلیون مصرف کننده مواد مخدر دارد و یکی از کشورهای دارای بالاترین نرخ اعتیاد در جهان است. مؤسسه تحکیم رفاه زنان و کودکان در افغانستان دلایل افزایش اعتیاد زنان، ممنوعیت تحصیل و کار نکردن زنان و دختران افغان مطرح کرده است. این شرایط مشکلات روحی و ناامیدی را برای آنها ایجاد کرده و از این رو به مواد مخدر روی آورده‌اند. البته مؤسسه تحکیم رفاه زنان و کودکان افزایش فقر، خشونت‌های خانوادگی و مسائل دیگر را عامل این شرایط زنان و دختران افغان مطرح می‌کند. در حقیقت برخی سازمان‌ها گزارش‌هایی منتشر کردند که نشان می‌دهد زنان و دختران پس از اعمال محدودیت‌های طالبان با ازدواج‌های زودهنگام و خشونت‌های خانوادگی مواجه شدند. از سوی دیگر جنگ طولانی‌مدت و شرایط ناامن، بسیاری از زنان را به افسردگی و مشکلات روانی سوق داده که در برخی موارد منجر به اعتیاد شده است.
آمار اعتیاد زنان افغانستانی
آمار اعتیاد در افغانستان همواره نگران‌کننده بوده است و تغییرات قابل توجهی با توجه به تحولات سیاسی و اجتماعی در کشور، به ویژه پس از تسلط طالبان در سال ۲۰۲۱، مشاهده شده است. تا قبل از روی کار آمدن طالبان دوم، افغانستان به عنوان بزرگترین تولیدکننده مواد مخدر در جهان شناخته می‌شد و تعداد زیادی از مردم این کشور به مصرف مواد مخدر مانند تریاک و هروئین روی آورده بودند.
براساس آمار سازمان ملل، تا سال 2020، بیش از 3.5 میلیون نفر در افغانستان به مواد مخدر اعتیاد داشتند، که تقریباً 10 درصد از جمعیت کشور را تشکیل می‌داد. این آمار شامل زنان و کودکان نیز بود که از مصرف مواد مخدر آسیب دیده بودند. اما از سال 2021با تسلط طالبان بر افغانستان، وضعیت مواد مخدر و اعتیاد در کشور تغییراتی داشته است. طالبان اعلام کرده‌اند که با کشت و تولید مواد مخدر مبارزه خواهند کرد و در برخی مناطق اقدام به تخریب مزارع خشخاش کرده‌اند.
با این حال، به دلیل نبود کنترل کافی و شرایط اقتصادی نابسامان، اعتیاد همچنان به عنوان یک بحران بزرگ در افغانستان باقی مانده است. در حقیقت با کاهش کشت مواد مخدر نیز باز هم در آمار اعتیاد این کشور طبق گزارش‌ها کاهش نداشت. برخی گزارش‌ها نشان می‌دهند که با وجود تلاش‌های طالبان، همچنان کشت خشخاش به صورت ادامه دارد و اعتیاد به مواد مخدر، به ویژه در میان جوانان و زنان، به یک معضل بزرگ تبدیل شده است. هرچند آمار دقیق بعد از طالبان کمتر در دسترس است، اما وضعیت موجود نشان می‌دهد که بحران اعتیاد همچنان وجود دارد و حتی ممکن است بدتر شده باشد، به ویژه به دلیل افزایش فقر و ناامیدی در جامعه و همچنین شرایط زنان در این کشور. در کل، با توجه به نبود منابع دقیق و معتبر بعد از روی کار آمدن طالبان، تحلیل وضعیت اعتیاد به صورت کامل امکان‌پذیر نیست، اما روندهای مشاهده شده نشان‌دهنده ادامه بحران اعتیاد در کشور است. اعتیاد در میان زنان افغانستان به عنوان یکی از بحران‌های اجتماعی و بهداشتی جدی شناخته می‌شود. اگرچه آمار دقیقی برای تعداد زنان معتاد در افغانستان وجود ندارد، اما براساس گزارش‌های مختلف، تعداد زنان معتاد به مواد مخدر در این کشور در حال افزایش است.
طبق گزارش سازمان ملل متحد (UNODC) در سال 2015 حدود 9.5 درصد از کل جمعیت معتادان افغانستان را زنان تشکیل می‌دهند. این درصد، نشان‌دهنده چند صد هزار زن معتاد بود. بعد از آن طبق گزارش وزارت بهداشت افغانستان در سال 2020، برآوردها نشان می‌داد که نزدیک به 750000 زن در افغانستان به نوعی از مواد مخدر استفاده میکنند. این آمار نشان می‌دهد که اعتیاد در میان زنان نیز در حال افزایش است و به عنوان یک مشکل جدی در جامعه افغانستان مطرح می‌شود.پس از تسلط طالبان بر افغانستان، دسترسی به آمارهای دقیق دشوارتر شده است. با این حال طبق برخی گزارش‌ها از مراکز بین‌المللی خبر از افزایش اعتیاد بین زنان و دختران افغانستانی خبر می‌دهد.
کاهش کشت مواد مخدر و اعتیاد زنان
افغانستان سال‌ها بیشترین تریاک دنیا را تولید می‌کرد و در خصوص قاچاق این مواد هم در جهان اول بود. با این حال حکومت طالبان پس از به قدرت رسیدن، کشت خشخاش را منع کرده و ادعا کرد که در مبارز با این پدیده بسیار موفق عمل کرده است. همچنین پیش‌تر اداره مبارزه با جرایم و مواد مخدر ملل متحد نیز در گزارش خود اعلام کرد که کشت خشخاش در سال گذشته ۹۵ درصد کاهش یافته است. این کاهش پس از آن صورت گرفته است که رهبر طالبان در سال ۲۰۲۲ کشت مواد مخدر، تولید مواد مخدر و قاچاق آن را، ممنوع اعلام کرد. حتی در این راه طالبان ادعا کرد که در نتیجه تلاش پلیس مبارزه با مواد مخدر، کشت تریاک و تولید و قاچاق آن کاهش چشمگیری یافته و حتی به صفر رسیده است.
با این حال برخی پژوهشگران معتقد هستند که خرید و فروش مواد مخدر در داخل افغانستان جریان دارد. در حقیقت براساس پژوهش‌ها، به رغم ممنوعیت کشت و تولید مواد مخدر توسط طالبان، نزدیک به ۵۰ درصد قیمت مواد مخدر کاهش یافته است که حاکی از موجودیت «ذخایر» کلان آن در افغانستان است. بسیاری از کشورهای همسایه افغانستان و آسیای میانه از ادامه قاچاق مواد مخدر از افغانستان به کشورهایشان نگران‌اند. نگرانی‌ها در خصوص موضوع مواد مخدر در افغانستان هنوز وجود دارد و جامعه جهانی و ایران نگران این بحران هستند.
از سوی دیگر ایران همچنین درباره تبدیل شدن افغانستان به قطب تولید مواد مخدر صنعتی به جای سنتی بارها هشدار داده است. زیرا مدتی است که قاچا مواد مهدر صنعتی از افغانستان افزایش یافته است.با این حال طالبان در کنار ممنوعیت کشت خشخاش و قاچاق مواد مخدر، جمع آوری معتادین را در شهرها آغاز کرده است؛ اما طبق خبرها آنها برای معالجه این افراد امکانات لازم درمان را در اختیار ندارند.
عدم رسیدگی به زنان معتاد افغانستانی
با به قدرت رسیدن طالبان، شروع تحریم‌ها و کم شدن کمک‌های جهانی، بسیاری از مراکز ترک اعتیاد زنان معتاد در افغانستان در نتیجه عدم دریافت حمایت‌های مالی یا مسدود شده و یا هم امکانات لازم را ندارند تا بتوانند به زنان معتاد خدمات ارائه کنند. در حالی که تعداد معتادان مواد مخدر در افغانستان به صدها هزار نفر می‌رسد، اما سازمان بهداشت جهانی می‌گوید که این سازمان توانسته در همکاری با برخی نهادهای بین‌المللی، سالانه زمینه درمان تنها یک هزار نفر را فراهم کند. اعتیاد در میان زنان افغانستان پیامدهای ویرانگری دارد. از هم پاشیدن خانواده‌ها، افزایش بیماری‌های مرتبط با مواد مخدر، و تأثیرات منفی بر کودکان و نسل‌های آینده مواردی است که با اعتیاد زنان رخ خواهد داد.
به تازگی رزا اتونبایوا، نماینده سازمان ملل متحد برای راه برون رفت افغانستان از مشکلات مواد مخدر در دیدار با مقام‌های حکومت طالبان گفته که بر اساس توافق اخیر در نشست دوحه، این سازمان به دنبال تشکیل یک کمیته است تا راه‌‌هایی را برای از سرگیری کمک‌های خارجی در بخش درمان معتادان و تهیه جایگزین کشت خشخاش به دهقانان جستجو کند.اگرچه تلاش‌هایی برای مبارزه با اعتیاد در افغانستان وجود دارد، اما محدودیت‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی باعث شده که این تلاش‌ها تا حد زیادی ناکارآمد باشند، به ویژه برای زنان. با این شرایط به نظر می‌رسد افغانستان باید منتظر بحران‌های جدید در حوزه زنان و دختران باشد.
