پاندمی کرونا، جنگ و وضعیت مخدری اوکراین

طی سال‌های اخیر ابر بحران‌هایی همچون «پاندمی کرونا» و «جنگ اوکراین» ضمن تفییر ژئوپلیتیک این منطقه، موجب تغییرات اساسی در روند تولید، ترانزیت و مصرف مواد در نقاظ مختلف جهان؛ به‌ویژه منطقه راهبردی «بالکان» شده است. واقعیت آن است که این حوزه جغرافیایی به عنوان حلقه وصل میان افغانستان (بزرگ‌ترین تولید کننده مواد در جهان) و کشورهای اروپای مرکزی- غربی (بزرگ‌ترین بازار مصرف مواد مخدر در جهان) بوده و نقشی کلیدی در تجارت مخدری جهان داشته است. در سال‌های اخیر به دلیل گسترش همه‌گیری کووید- 19 و همچنین آغاز عملیات نظامی روسیه در اوکراین بسیاری از مسیرهای قدیمی از بین رفته و راه‌های جدیدی خلق شده است. همچنین به دلیل حاکم شدن وضعیت جنگی در این منطقه مصرف مواد محرک به‌ویژه مت‌آمفتامین افزایش یافته است.

در سال 2018-2020، تعداد معتادان تزریقی، عمدتا مواد اپیوئیدی، 350 هزار نفر یا 1.7% تخمین‌زده می‌شود. این یکی از بالاترین آمارهای دیده‌شده در سطح جهان است. بیشتر اپیوئیدهای تزریقی شامل هروئین و متادون است که در بازارهای غیرقانونی فروخته می‌شود. برآورد می‌شود که 22.6% از معتادان تزریقی با بیماری «ایدز» زندگی کرده و بیش از نیمی از آنها (55%) با هپاتیت c زندگی می‌کنند. از سال 2011، تعداد افراد تزریقی و مبتلا به «ایدز» بدون تغییر باقی ماندند.در سال‌های اخیر تزریق محرک‌هایی همچون مت‌آمفتامین و روان‌گردان‌های جدید افزایش یافته است. از سال 2015، محرک‌های مصنوعی مانند «مفدرون»، «ام پی وی پی» و سایر کانتیون‌های «ان پی اس» در بین معتادان تزریقی، تثبیت شده است. این تغییر به دسترسی محدود به مواد اپیوئیدی و مت‌آمفتامین «خانگی» و در دسترس بودن بیشتر محرک‌های مصنوعی در بازار برای شرکت در مهمانی «رقص تکنو» و «مهمانی‌های ریو» نسبت داده می‌شود. کاربران مختلف از مسیرهای گوناگون از جمله رسانه‌های اجتماعی، «دارک‌نت» و خرید خیابانی می‌توانند به «ان پی اس»ها دسترسی پیدا کنند.

مداخله برای پیشگیری از پیامدهای نامطلوب برای سلامتی معتادان تزریقی در اوکراین، عمدتا توسط سازمان‌های غیردولتی انجام می‌شود. در ماه مه 2021، حدود 15700 نفر از افرادی که مصرف موادمخدر داشتند تحت درمان با آگونیست‌های اپیوئیدی قرار گرفتند که 16% آنها زن بودند. تا فوریه 2022، این تعداد به 17210 نفر رسید. اکثر افرادی که در سال 2021 تحت درمان با آگونیست‌های اپیوئیدی قرار داشتند، مرد بودند. از زمان آغاز جنگ احتمال کمی وجود دارد که این افراد اوکراین را ترک کرده باشند. از زمان آغاز جنگ این بیشترین تعداد افرادی است که در اروپای شرقی و آسیای مرکزی چنین خدماتی دریافت می‌کنند. همچنین اوکراین تنها کشوری در اروپا شرقی بود که در آن نالکسان بدون نسخه برای پیشگیری و مدیریت سوء مصرف به مواد اپیوئیدی معتاد بودند. نوآوری در ارائه خدمات برای افراد مبتلا به اختلال مصرف موادمخدر با هدف غلبه بر محدودیت‌های کووید-19 دنبال می‌گردد.در مدت قرنطینه‌های کووید-19 حدود 13000 متقاضی برنامه‌های درمان مواد اپیوئیدی، تا 10 روز مواد به همراه حمایت روانی-اجتماعی که از طریق برنامه‌های کاربردی آنلاین و تلفنی را دریافت‌کردند. همچنین برنامه‌های سرویس شخصی معرفی ‌شدند که افراد به وسیله آنها بتوانند از طریق سیستم‌های فروش خودکار به وسایل بهداشتی برای تزریق مانند سوزن و سرنگ دسترسی داشته باشد. همچنین ارائه روش‌های جدید مانند توسعه خدمات وب در کشورهای اروپای شرقی، از جمله در اوکراین به ارائه خدمات «اچ آی وی»، برای افرادی که از داورهای محرک و روان‌گردان‌ها استفاده می‌کنند، می‌پردازند.

در اوکراین اطلاعات اندکی در خصوص میزان مصرف عمومی موادمخدر وجود ندارد، اما آمارهایی در خصوص میزان مصرف مواد در بین دانش‌آموزان دبیرستانی 15-16 ساله وجود دارد. در سال 2019، 10% پسران و 7.4% دختران در این گروه سنی، استفاده از هرگونه موادمخدر (به جزء الکل و تنباکو) را در طول زندگی خود گزارش دادند. کانابیس و مواد استنشاقی دو ماده‌ای هستند که معمولا توسط نوجوانان استعمال می‌گردد.در سال‌های اخیر مصرف مواد روان‌گردان بویژه کانابینوئیدهای مصنوعی حدود 3.2% در میان دانش‌آموزان گسترش یافته است. در سال 2019 حدود 3.6% دختران و پسران 2.7% مصرف مواد روان‌گردان داشتند. به طور کلی از سال 2007 مصرف موادمخدر در میان نوجوانان کاهش یافته است. از سال 1999، مصرف کانابیس به عنوان رایج‌ترین مواد در میان نوجوانان روندی کاهشی داشته است. تا سال 2019، مصرف کانابیس هم در سال و هم در ماه گذشته میلادی به نصف کاهش یافته است. در سال 2019، 2.4% از دانش‌آموزان –پسران 3.3% نسبت به دختران با 1.7% مصرف بیشتری داشتند – در ماه گذشته گزارش شده است. با وجود کاهش مصرف کانابیس، در طول زمان این ماده بیشتر در دسترس قرار گرفته است. در سال 2019، 13 %دانش‌آموزان به کانبیس دسترسی داشتند؛ این در حالی است در سال 1995 میزان دسترسی 4% بوده است.