کاهش سطح کشت و افزایش بهای تریاک افغانستان در سال 2021

اواخر ماه مارس 2022 گزارش سالانه سازمان ملل متحد درباره وضعیت تولید تریاک و مشتقات آن تحت عنوان مألوف «پیمایش تریاک افغانستان 2021» منتشر شد. این سند پنج فصل دارد؛ پس از مقدمه به «سطح کشت» پرداخته می‌شود و در سومین فصل کتاب «میزان تولید بالقوه و بالفعل تریاک» در افغانستان از نظر گذرانده می‌شود. «ارزش سرِ زمین تریاک و ارزش تولید و صادرات اوپی‌یت‌ها» جستار فصل چهارم این سند را تشکیل می‌دهد و در فصل آخر روش‌شناسی جمع آوری داده‌ها و تحلیل آن به بحث گذاشته شده است.

یافته های کلیدی این گزارش که همه ساله توسط دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل منتشر می شود، نشان از کاهش کشت تریاک و افزایش قیمت آن دارد و همچنان تولید مواد مخدر ( تریاک، مورفین و هروئین) بزرگترین فعالیت غیر قانونی اقتصادی در افغانستان به حساب می آید. به عبارتی، تولید ناخالص اقتصاد غیرقانونی مواد مخدر افغانستان در سال 2021 1.8 تا 2.7 میلیارد دلار تخمین زده می‌شود که 9 درصد تولید ناخالص داخلی افغانستان در سال 2020 را به خود اختصاص داده است.

در پایان فصل کشت سالانه تریاک در ژوئیه 2021، سطح زیر کشت تریاک در افغانستان 177000 هزار هکتار برآورد شد که با کاهش 21 درصدی نسبت به سال 2020 همراه بوده است، در واقع نشان از کاهشی 47000 هزار هکتاری دارد. کشت خشخاش در دو دهه گذشته به طور متوسط افزایشی 4000 هزار هکتاری را سالانه تجربه کرده است، به نحوی که در سال 2020 با وجود شیوع کرونا افزایشی 37 درصدی داشته است.

بیشترین کشت خشخاش در سال 2021 در منطقه جنوب غربی با 79 درصد و پس از آن در مناطق غربی با 10 و مناطق شمالی با 6 درصد بوده است. مناطق شرقی و شمال شرق هر کدام 2 درصد از کل کشت را به خود اختصاص داده اند. همچنین، مناطق جنوبی و مرکزی روی هم 0.8 درصد از کل کشت را داشته‌اند.

در سال 2021 کشت خشخاش کاهش داشته است که به تفکیک مناطق بدین گونه بوده است: منطقه غربی 50 درصد کاهش (18100 هکتار)، منطقه جنوب غربی 9 درصد کاهش (13200 هکتار)، منطقه شمالی 57 درصد کاهش (13000 هکتار) و منطقه شمال شرق 46 درصد کاهش (3100 هکتار).

هلمند همچنان ولایتی است که بیشترین کشت خشخاش را دارد و پس از آن قندهار، فراه، اورزگان، بادغیس، فاریاب، بدخشان، نیمروز و بلخ قرار داردند. تعداد ولایات عاری از کشت خشخاش در سال 2021 از 12 ولایت به 11 ولایت کاهش یافته است و ولایت سمنگان که در سال های پیش عاری از کشت خشخاش بود در سال 2021  به زیر کشت رفته است. همچنین تعداد ولایات متأثر از کشت خشخاش از 22 ولایت به 23 ولایت افزایش یافته است.

مقایسه دو سال میلادی 2020 و 2021 نشان می‌ دهد، کاهش کشت خشخاش در سال 2021 در حالی است که در سال 2020 در همه مناطق افغانستان به غیر از منطقه شرقی، روند رو بهافزایش بوده است. درسال 2020 در تمام مناطق افغانستان به جز منطقه شرقی،  افزایش کشت خشخاش مشهود بوده و بیشترین افزایش نسبی در مناطق جنوبی و پس از آن مناطق غربی، شمال شرقی، شمالی و مرکز و جنوب غرب به وقوع پیوسته است. همچنین کشت خشخاش در مناطق شرقی 28 درصد کاهش یافته است. این امر در حالی روی داده که مناطق جنوبی و غربی در صدر کاشت خشخاش برای سال 2021 قرار داشته اند.

گفتنی است، در حالیکه در سال 2020 قیمت سرِ زمین به پایین ترین بهای خود در چند سال اخیر رسیده بود، یعنی کاهش 18 درصدی، اما در سال 2021 قیمت سرِ زمین تریاک در همه مناطق افغانستان افزایش داشه است. علیرغم افزایش 13 درصدی میانگین قیمت تریاک، اما قیمت سرِ زمین این محصول در سال 2021 در مقایسه با قیمت در داخل افغانستان و همچنین بهای جهانی آن بسیار کم بوده است.

تداوم سطح بالای تولید تریاک که باعث اشباع بازار شده، احتمالاً از عوامل اصلی کاهش میانگین قیمت‌های سرِ زمین به حساب می‌آید؛ چنانچه میانگین قیمت‌های سرِ زمین در سال 2021 با وجود افزایش 13 درصدی، بسیار پایین باقی ماند. در واقع در سال 2020 هر کیلو تریاک در موقع برداشت 55 دلار بود که به 63 دلار افزایش یافت. این درحالیست قیمت‌های زیر 100 دلار آمریکا آخرین بار در سال 2009 برای هر کیلو دیده شده بود (البته نرخ تورم بر این رقم اعمال نشده است).

ارزش تخمینی تولید تریاک سر زمین در سال 2021 در افغانستان بیش از 425 میلیون دلار بوده که نسبت به سال 2020 که برآوردی 350 دلاری ذکر شده است، 23 درصد افزایش قیمت را تجربه کرده است. این میزان در سال 2020 میلادی برابر با 20 درصد ارزش کلی تولید ناخالص داخلی افغانستان بوده است. همچنین  تنها در هلمند، بزرگترین ولایت تولید تریاک در افغانستان، درآمد حاصل از تولید تریاک بالغ بر 250 میلیون دلار بوده که معادل 57 درصد کل ارزش تولید تریاک در این کشور است. در ارزیابی سطح زیر کشت خشخاش در سال ۲۰۱۷ در افغانستان، میزان سطح کشت خشخاش براساس مکانیزم تفکیکی به ولایات رتبه بندی و طبقه بندی شده است. از ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۷ میزان کشت به دو برابر افزایش یافت و نگرانی های بسیاری را در سطح جهانی برانگیخت. به طور عمده افزایش کشت خشخاش در سال ۲۰۱۷ در ولایت هایی انجام شده که مرکز کشت به حساب می آیند. از این میان بیشترین افزایش کشت در ولایت هلمند اتفاق افتاده که نسبت به سال گذشته ۶۳٫۷۰۰ هکتار افزایش (بیش از ۷۹ درصد) را نشان می دهد. این ولایت به تنهایی نیمی از افزایش کشت خشخاش افغانستان در سال های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ را به خود اختصاص داده است.

با بازگشت طالبان به قدرت بهای تریاک نیز شدیداً افزایش یافته است؛ مقدار زیادی از تریاک تولید شده در افغانستان که ماده اولیه تولید هروئین به حساب می‌آید نیز، به خارج از این کشور قاچاق می‌شود و موجب شده تا تحرکات جهانی برای تولید هروئین با افزایش چشم گیری همراه باشد. بر اساس گزارشات دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل متحد، در سال گذشته میلادی بین 1.8 تا 2.7 میلیارد دلار درآمد حاصل از تجارت مواد مخدر بوده است که نشان دهنده اتکای اقتصاد افغانستان به تجارت این محصول است. در حالی کاهش تولید تریاک در سال 2021 همراه با افزایش چشم گیر قیمت آن بوده است و پیش بینی می شود در سال جاری میلادی بازار کشت و تولید این محصول در افغانستان تحت تاثیر حضور طالبان بسیار پر چالش باشد.

بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع «کادراس» بلامانع است.