ازبکستان

1-1) قاره و منطقه:

اين كشور در قاره آسيا قرار دارد و با كشورهاي تركمنستان، تاجيكستان، قزاقستان، آذربايجان، ارمنستان، قرقيزستان وگرجستان در منطقه آسياي مركزي و قفقاز واقع شده اند. بر اساس آخرين گزارشات منتشره از سوي سازمان ملل متحد در سال 2013 ميلادي بطور ميانگين بيش از 240ميليون نفر(315-167ميليون نفر) معادل 5/2 درصد  ازجمعيت 64-15 سال در جهان حداقل يكبار در طول سال 2011 ميلادي اقدام به مصرف مواد مخدرغير قانوني نموده اند. بر اين اساس حدود 44 درصد از اين تعداد حدود 107 ميليون نفر در قاره آسيا حضور دارند.

بيشترين تعداد مصرف كننده مواد مخدر در جهان در اين قاره مستقر مي باشد.  قاره آسيا در مصرف مواد مخدر و روانگردان هايي هم چون كانابيس، ترياك و مشتقات  آن، محرك هاي از نوع آمفتامين ها(ATS) و اكستاسي داراي بيشترين تعداد مصرف كنده بوده اما از نظر نرخ شيوع مصرف در هيچ يك از انواع مواد رتبه اول را دارا نمي باشد. اين قاره رتبه دوم بيشترين نرخ شيوع مصرف ترياك و مشتقات آن و مواد شبه افيوني(اپيوئيدها) را در جمعيت 64-15 سال در مقايسه با ساير قاره ها بخود اختصاص داده است.

بر اساس گزارش سال 2013 ميلادي دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد(UNODC) منطقه آسياي مركزي و قفقاز تنها در سه نوع از مواد مخدر شامل، كانابيس، اپيوئيدها و ترياك و مشتقات آن داراي اعداد و ارقام مشخص مصرف و نرخ شيوع مصرف مي باشد.  اين منطقه با اختصاص نرخ شيوع مصرف كانابيس معادل 9/3 درصد از جمعيت 64-15 سال، داراي بيشترين نرخ شيوع در مقايسه با ساير مناطق قاره آسيا است. حدود 3 ميليون نفر (معادل4 درصد) از مصرف كنندگان مواد مخدر (شامل كانابيس، اپيوئيدها و ترياك و مشتقات آن) در قاره آسيادر منطقه آسياي مركزي و قفقاز قرار دارند. از اين تعداد حدود 2 ميليون نفر مصرف كننده كانابيس، 500 هزار نفر مصرف كننده مواد شبه افيوني و تعداد 500 هزار نفر نيز مصرف كننده ترياك و مشتقات آن هستند در خصوص ميزان و نرخ شيوع مصرف براي ساير مواد مخدر وروانگردان، در آخرين گزارش جهاني سازمان ملل متحد(2013ميلادي) آماري براي اين منطقه ذكر نشده است.

2-1) كشت و تولید:

گزارشات رسمي منطقه اي و جهاني  نشان مي دهد كشت خشخاش و  توليد ترياك در كشور ازبكستان هم چون ساير كشورهاي اين منطقه بسيار ناچيز و بعبارتي در محاسبات آماري بشمار نمي آيد و از اهميت ويژه اي برخوردار نيست.

3-1)قاچاق و ترانزيت:

در آسياي مركزي 75-70درصد از ترياك و مشتقات آن از طريق خطوط جاده اي بوسيله كاميون ها و وسائط نقليه از كشورهاي آسياي مركزي گذشته و از طريق ازبكستان به شهرهاي مهم در جنوب غربي روسيه و غرب منطقه سيبري حمل و قاچاق مي شود. 25-15 درصد از قاچاق مواد مخدر در منطقه آسياي ميانه از طريق خطوط ريلي و هوايي صورت مي پذيرد. اين در شرايطي است كه در سال 2011 ميلادي در كشور ازبكستان ميزان كشفيات مواد مخدر از خطوط ريلي و راه آهن افزايش چشمگيري داشته است.

برآوردهاي مندرج در گزارش جهاني سال 2012 ميلادي سازمان ملل متحد نشان مي دهد كه بين 10-8 تن از هروئين توليدي افغانستان در سال 2010 ميلادي به ازبكستان قاچاق شده است. سهم اين كشور در قاچاق ترياك توليدي افغانستان به اين كشور در سال 2010 ميلادي معادل 17-15 تن بوده است.

4-1)كشفيات مواد مخدر و روانگردان ها:

ميزان كشفيات هروئين و ترياك كشور ازبكستان در سال 2010 ميلادي به ترتيب معادل 39 و 23 درصد از مجموع كشفيات اين دو ماده مخدر در منطقه آسياي مركزي است.

5-1)جرائم و دستگيري ها:

بر اساس آخرین گزارشات سازمان ملل متحد تعداد کل جرائم مرتبط با مواد مخدر در کشور ازبکستان طی سال 2009 میلادی اعم از خرید و فروش، نگهداری، قاچاق، کشت و تولید و … معادل 8854 مورد بوده است.

6-1)زنداني:

تعداد کل زندانیان کشور ازبکستان در سال 2012 میلادی معادل 42000 نفر بوده است یعنی به ازای هر 100 هزار نفر جمعیت این کشور تعداد  152 نفر زندانی را شامل می گردد. این کشور دارای 53 زندان با ظرفیت پذیرش 56300 نفر زندانی است که در سال 2000 میلادی فضای اشغال زندان های این کشور 5/113درصد اعلام شده است.

7-1)شيوع مصرف:

بر اساس گزارش جهاني مواد مخدر سال 2010 ميلادي دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد(UNODC)، نرخ شيوع مصرف ترياك و مشتقات آن در كشور ازبكستان 8/0 درصد از جمعيت 64-15 سال اين كشور را تشكيل مي دهد. بر اساس همين گزارش نرخ شيوع مصرف كانابيس در اين كشور نيز 2/4 درصد گزارش شده است.

نرخ شیوع تزریق مواد مخدر در ازبکستان معادل 47/0 درصد است و در سال 2008 میلادی حدود 83500 نفر معتاد تزریقی در این کشور وجود داشته است که نرخ شیوع ایدز در میان مصرف کنندگان تزریقی مواد مخدر در این کشور معادل 6/15 درصد است.

در گزاش جهاني سال 2012 ميلادي دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد(UNODC) محققان و كارشناسان مختلف كشورهاي آسياي ميانه و قفقاز از جمله ازبكستان، افزايش مصرف كانابيس را در كشورهاي خود طي دوره 2010-2009 ميلادي گزارش نموده اند.

8-1) ایدز و بیماری های عفونی:

آخرین گزارشات اعلامی نشان می دهد طی سال 2009 میلادی تعداد موارد آلودگی به ویروس ایدز ثبت شده در کشورازبکستان معادل 16968 نفر بوده است.تعداد مواردجدید ابتلا به ایدز در سال 2009 میلادی در این کشور 4016 مورد بوده است.

9-1)مرگ و ميرهای مرتبط با مواد مخدر:

آخرين گزارشات دريافتي در سال 2011 ميلادي ازطريق پرسشنامه سازمان ملل متحد(ARQ) نشان مي دهد كه تعداد متوفيات مرتبط با مواد مخدر در كشور ازبكستان در سال 2010 ميلادي معادل 549  نفر بوده است كه اين ميزان به معناي مرگ و مير بيش از 30 نفر در هر يك ميليون نفر جمعيت 64-15 سال اين كشورمي باشد. جمعيت 64-15 سالازبكستان بيش از 18 ميليون نفر است.

11 درصد از مرگ ومير هاي معتادان در اين كشور در نتيجه مصرف بيش از حد يا اوردوز (Overdoses) گزارش شده است.

10-1)درمان و کاهش آسیب:

بر اساس گزارش سال 2010 ميلادي دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد(UNODC)، ماده اوليه مصرف 8/78 درصد از مراجعه كنندگان به مراكز درماني در كشور ازبكستان، ترياك و مشتقات آن بوده است و 8/16 درصد كانابيس، 9/0 درصد مواد استنشاقي و 6/0 درصد نيز مواد آرام بخش را بعنوان مواد اوليه مصرف خود اعلام نموده اند.

در این کشور تعداد 235 سایت توزیع سوزن و سرنگ(NSP) وجود دارد که طی 12 ماه تعداد بیش از 3 میلیون سرنگ و سوزن را میان معتادان تزریقی توزیع نموده است. که به ازای هر نفر 36 سرنگ و سوزن طی یکسال توزیع شده است. معادل 18 درصد از معتادان تزریقی بطور داوطلبانه تست ایدز داده اند.

11-1)برنامه و استراتژي ملي مبارزه با مواد مخدر:

اهداف برنامه ملی مبارزه با مواد مخدر کشور ازبکستان برای دوره 2010-2007 میلادی عبارتند از:

• کاهش تقاضای مواد مخدر در فالب توسعه سبک زندگی سالم، اشتغال و حمایت های اجتماعی
• ارتقاء و توانمند سازی دستگاه های اجرایی مقابله با عرضه و سایر دستگاه های دولتی مرتبط
• حمایت از تدابیر لازم برای پیشگیری از وقوع جرم
• اجرای منظم رصد و ارزیابی میزان شیوع مصرف انواع مواد مخدر غیر قانونی
• ارتقاء تدابیر درمانی و حمایتی و اجرای شیوه های نوین برای درمان و کاهش آسیب معتادان
• تقویت تدابیر قضایی مبتنی بر تجزیه و تحلیل جرم در زمینه قاچاق مواد مخدر، روانگردان ها و پیش سازها
• فعال سازی و تقویت همکاری های بین المللی برای مبارزه با مواد مخدر