کادراس موسسه کادراس
گسترش مصرف انواع مواد امروزه در بیشتر نقاط دنیا همراه با مشکلات عدیده اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی به ویژه در میان جوانان و زنان همراه است. در میان افغانستان به عنوان بزرگترین تولیید‌کننده مواد مخدر دنیا که حدود ۹۰ درصد تریاک جهان را تولید می‌کند با مشکلات بزرگی از جمله اعتیاد کودکان و زنان دست به گریبان است.
زنان که بیشتر از نیمی از جمعیت جامعه سنتی افغانستان را تشکیل می‌دهند، با مشکلات جنسیتی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و ساختاری بیشتری نسبت به مردان روبرو هستند. یکی از مشکلاتی که در سال‌های اخیر جامعه افغانستان را به شدت تحت تاثیر قرار داده، وجود بیش از هشتصد هزار زن معتاد در جامعه سه ونیم میلیونی معتادان افغانستانی خود زنگ خطر جدی در سیوع اعتیاد زنان است. . بر اساس گزارش‌های موجود تنها تعداد معتادان زن در ولایت بلخ این کشور حدود ۷ هزار نفر است. در ریشهیابی دلایل شیوع اعتیاد زنان افغانستانی چند عامل مهم دخیل است.
از مهمترین دلایل شیوع اعتیاد در زنان افغانستانی می‌توان به جامعه سنتی و بسته، چند دهه جنگ و کشمکش داخلی، بیسوادی،بیکاری، خشونت گسترده علیه زنان، فقر، نابرابری شدید میان زنان و مردان در حوزه‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، آموزشی اشاره کرد.
جنگ
ادامه بیش از چهار دهه جنگ و ویرانی تاثیر زیادی بر زندگی، کار و فعالیت زنان و دختران افغانستانی داشته است. به ویژه اینکه در جنگ بیشتر مردان به کام مرگ می‌روند و زنان مجبور به ادامه زندگی و تامین معاش خانواده خود می‌شوند. در بسیاری از موارد ناتوانی زنان در مبارزه با مشکلات اقتصادی و خانوادگی آنان را بدون اینکه خود بخواهند به اعتیاد می‌کشاند و این وضع به به طور مستقیم در تربیت و پرورش فرزندان تاثیر می‌گذارد. ادامه جنگ نیز خود باعث شیوع مصرف مواد در زنان شده است. بر اساس گزارش سال ۲۰۱۸ دفتر مبارزه با جرم و مواد مخدر سازمان ملل متحد، کشت و تولید گسترده تریاک در مناطقی از افغانستان شیوع گسترده دارد که در آن زنان از نظام آموزشی و حقوق اجتماعی محروم‌اند؛ همچنین آنها به عنوان نیروی کار بدون مزد تنها برای تامین معاش خانواده خود و داشتن سرپناهی در مزارع کشت تریاک مشغول به کارند که از منظر برابری حقوقی و دستمزد با مردان قابل مقایسه نمی‌باشد.
بیسوادی
گرچه بیسوادی در افغانستان در میان زنان و مردان نسبت به دیگر کشورهای جهان در سطح بالایی قرار دارد، اما نداشتن سواد کافی و بیسوادی عمده‌ترین چالش دختران و زنان را تشکیل می‌دهد. اما مشکل مهمتر برخوردهای سنتی، مذهبی و سطح پایین فرهنگ و درک نادرست جامعه مردانه افغانستان از آموزش و سوادآموزی زنان است که همین مانع بزرگی در سوادآموزی زنان به شمار می‌رود. نتیجه این امر برای زنانی که از آموزش و سواد دورند، عدم آگاهی از حقوق، نحوه تربیت و پرورش فرزندان است. به نظر می‌رسد قدم اول در پیشگیری از شیوع مصرف مواد در زنان افزایش سوادآموزی و سپس ارائه آموزش‌های لازم در مورد مضرات مصرف مواد است.
بیکاری
بیکاری یکی از مهمترین مشکلات کشور افغانستان محسوب می‌شود. در این میان بیکاری در زنان به دلیل جامعه سنتی افغانستان و اعطای نقش‌های کلیشه‌ای همواره چالشی جدی به شمار می‌رفته است. در حال حاضر در افغانستان از هر ۳۰ نفر یک فرد معتاد به مواد مخدر وجود دارد و بیکاری و مشکلات روانی عامل اصلی اعتیاد به ویژه در جوانان است. در افغانستان ادامه جنگ و ناامنی، زمینه بیکار شدن و تعطیلی پروژه‌های بزرگ زیرساختی و پیشرفت کشور را رقم زده است. در واقع بیکاری گسترده موجب شده تا بسیاری به کشت و زرع کوکنار بپردازند و به صورت خانوادگی بر روی مزارع کار کنند. بخشی از نیروی کار این مزارع زنان هستند و در مواقعی از آنجا که آنها امور مربوط به خانواده و فرزندآوری و فرزندپروی را بر عهده دارند و توانایی کافی را برای رسیدگی به همه این امور ندارند به مصرف تریاک می‌پردازند و حتی در گزارش‌ها آمده است کودکان برخی از خانواده‌ها نیز به واسطه خوراندن تریاک توسط والدینشان معتاد هستند.
از سوی دیگر با توجه به سنتی و بسته بودن جامعه افغانستان، زنان به راحتی نمی‌توانند در مشاغل اجتماعی فعالیت کنند و مجبورند فعالیت‌های خود را محدود به خانه کنند. در واقع در فرهنگ افغانستان کار بیرون از خانه تنها به طور مطلق متعلق به مردان است و زنان نمی‌توانند مشترک با مردان در بنیه اقتصادی خانواده و کشور نیز شریک شوند. تعداد کمی از زنان که به کارهای صنعتی مانند قالی‌بافی، خیاطی، دست دوزی و غیره مشغولند، به دلیل نداشتن شرایط مناسب کاری و حمایت اجتماعی مانند نبود مهدهای نگه‌داری کودکان، طولانی بودن ساعات کار،نبود تجهیزات مدرن کاری و غیره، مجبوراً برای حل مشکلات و تقویت بنیه جسمی خود در کوتاه‌مدت به مواد روی آورند که نتیجه بلند مدت آن صدمه‌های غیرقابل جبران به زنان و بنیان خانواده است. به عنوان مثال بر اساس گزارش دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل متحد، زنانی افغانستانی که در کار قالین بافی فعالیت دارند، جهت رسیدگی به کلیه امور زندگی خود و رفع خستگی هم خودشان تریاک می‌خورند و هم به کودکانشان تریاک می‌خورانند. نتیجه این امر گسترش اعتیاد در بین زنان سنتی افغانستان و شیوع اعتیاد کودکان است.
عواملی مانند بیسوادی و ناآگاهی والدین، نبود آموزش و پرورش جمعی و دولتی گسترده برای همه کودکان و ضعف اقتصادی خانواده‌ها از دلایل مهمی است که کودکان به کارهای سخت اقتصادی گمارده می‌شوند و حتی برای انجام آنها توسط والدین یا به خواست خودشان به مصرف تریاک روی می‌آورند.
بر اساس برنامه‌های پیشگیرانه و کمک‌های بین‌المللی به افغانستان جهت کنترل قاچاق مواد و اعتیاد در این کشور؛ از دولت خواسته شده تا برنامه‌های پیشگیرانه را به ویژه برای جوانان با قدرت طراحی و اجرا کند. همچنین در زمینه درمان معتادان در سال‌های اخیر مراکز دارای امکانات نسبی تاسیس شده است؛ اما همچنان برای جامعه افغانستان کم و ناکافی است.
بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع «کادراس» بلامانع است.
