کادراس موسسه کادراس
محمد بیات، پژوهشگر ارشد موسسه کادراس در یادداشتی برای روزنامه اعتماد نوشت؛ در تعاریف جدید امنیت دید سنتی و محدود به مسائل نظامی- امنیتی از بین رفته و سایر تهدیدات اجتماعی- اقتصادی مانند تغییرات اقلیمی، پولشویی، تجارت مواد مخدر و پدیده قاچاق انسان نیز مورد توجه جامعه علمی و دستگاه‌های اجرایی در واحدهای سیاسی قرار گرفته است. قاچاق انسان عبارت است از استخدام، حمل‌ونقل، انتقال، پناه دادن غیرقانونی افراد به وسیله روش‌های همچون زور و فریب. به گزارش دفتر مبارزه با جرم و مواد سازمان ملل متحد مردان، زنان و کودکان در هر سن و شغلی می‌توانند طعمه وعده‌های جعلی، کاریابی‌های تقلبی و حتی کارتل‌های جنایتکار باشند. قربانیان قاچاق انسان عموماً در حوزه‌هایی همچون کار اجباری، باج گیری و سوء استفاده جنسی بدون دریافت دستمزد یا حقوق کافی در کارخانه‌ها، کارگاه‌های ساختمانی، زمین‌های کشاورزی و خانه افراد متمول مشغول به فعالیت هستند[i]. با وجود برجسته بودن جایگاه کسب سود مالی در جریان این فعالیت غیرقانونی اما این امکان وجود دارد که دولت‌های خارجی یا گروه‌های تروریستی با استفاده از ظرفیت این قاچاقیان به درون مرزهای ملی سایر کشورهای نفوذ کرده و اقدام به فعالیت‌هایی همچون ترور و خرابکاری کنند.
قاچاقچیان انسان برای فریب یا گروگان کردن افراد از روش‌های مختلفی بهره می‌برند. انتشار آگاهی استخدام جعلی، دادن وعده‌های عاشقانه، آدم ربایی، فرصت‌های شغلی غیرواقعی، خرید افراد از خانواده‌های فقیر و استخدام برده از بازار سیاه تنها بخشی از شیوه‌های کارتل‌های فعال در حوزه قاچاق انسان برای ربایش افراد مختلف است. گروه‌های تبهکار سعی دارند تا از طریق گرفتن مدارک شناسایی این افراد و عدم پرداخت وجه مناسب به آنها، همواره بر سرنوشت و اراده قربانیان سلطه داشته باشند. به عنوان مثال یکی از روش‌های این گروه‌های غیرقانونی اخذ انواع ضمانت (تصاویر شخصی و …) و چک از افراد دزدیده/فریب داده شده با هدف جلوگیری از فرار یا رجوع آنها به پلیس است.
گروه‌های فعال در زمینه قاچاق انسان نیز به مانند سایر شاخه‌های فعال در حوزه جرائم سازمان یافته سلسله اقدامات غیرقانونی یاد شده را با هدف کسب سود مالی دنبال می‌کنند. براساس برآورد صورت گرفته از سوی سازمان بین‌المللی کار سود ناشی از قاچاق انسان در سال‌های ۲۰۱۲- ۲۰۱۴ رقمی بالغ بر ۱۵۰ میلیارد دلار بوده است. یک دهه بعد یعنی در سال ۲۰۲۳ سود حاصل از این فعالیت غیرقانونی به ۲۴۵ میلیارد دلار رسیده است که معادل ۰.۲۶ درصد تولید ناخالص داخلی کشورهای جهان است. از این گردش مالی به ثبت رسیده ۹۹ میلیارد دلار به حوزه استثمار جنسی و ۵۱ میلیارد دلار به سایر حوزه‌های مرتبط با کار اجباری مانند مشاغل خانگی، کشاورزی، معدن، ماهیگیری، ساخت‌وساز و … اختصاص دارد. در آخرین برآورد صورت گرفته در سال ۲۰۲۳ سود حاصل از پدیده قاچاق انسان به ۲۴۵ میلیارد دلار رسیده است. ۱۶۹.۹ میلیارد دلار به حوزه تجارت جنسی و ۷۵.۹ میلیارد دلار به انواع کار اجباری اختصاص دارد. براساس آمارهای به روز شده در سال ۲۰۲۲ تعداد افراد درگیر در زمینه کار اجباری به ۲۳.۶ میلیون بوده؛ این در حالی است که در سال ۲۰۱۴ این آمار رقم ۱۸.۷ میلیون نفر را نشان می‌دهد. گردش مالی پدیده قاچاق انسان در یک دهه اخیر نشان دهنده ظرفیت بالای آن برای رشد فزاینده در سال‌های آینده است.
در تعریف جنگ ترکیبی آمده است که طرف متخاصم برای وارد کردن ضربه از انواع ابزارهای متقارن- نامتقارن جهت آسیب زدن به نقاط ضعف طرف مقابل بهره خواهد برد. برهمین اساس با وجود تعریف قاچاق انسان در زیرمجموعه‌های جرائم سازمان یافته و پررنگ بودن گردش مالی این اقدام غیرقانونی اما گاهاً ممکن است کارتل‌های فعال در این حوزه بدون اطلاع از اهداف کارفرمای خود دست به اقداماتی علیه امنیت و بین‌المللی بزنند. به عنوان مثال این امکان وجود دارد که در میان «جنگ سرد» میان دو رقیب منطقه‌ای، دولت «x» برای ترور، خرابکاری یا سرقت اسناد حیاتی دولت «Y» تصمیم بگیرد تا تعدادی از نیروهای نفوذی را وارد فضای سرزمینی دشمن کند. در صورت تحقق این سناریو قاچاقچیان محلی- بین‌المللی با هدف کسب «سود مالی» و عبور امن نیروهای دشمن خارجی مورد سوء استفاده قرار گرفته و دست به اقدام مستقیم علیه امنیت ملی بزنند. نمونه آشکار تهدیدات امنیتی قاچاقچیان انسان در جریان عبور امن عناصر وابسته به گروهک داعش شاخه خراسان از مرزهای شرقی کشور کاملاً قابل مشاهده است. به گزارش مراکز رسمی روزانه ده‌ها هزار نفر از مرز افغانستان به وسیله قاچاقچیان انسان وارد کشور می‌شوند، بی‌آنکه هویت یا اهداف این افراد برای ورود به کشور مشخص شود.
در جنگ‌های نوین پتانسیل بالقوه قاچاقچیان انسان در نظام تصمیم‌گیری سرویس‌های امنیتی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. واحدهای سیاسی برای مقابله با دشمنان و رقبای خود دیگر تمایلی برای رویایی مستقیم و جنگ‌های فرسایشی ندارند. برهمین اساس دولت‌ها ترجیح می‌دهند در محدوده «منطقه خاکستری» به دشمنان خود ضربه بزنند تا از طریق ضمن وارد کردن بیشتر صدمه به دشمن، کم‌ترین آسیب را دریافت نمایند. برهمین اساس قاچاقچیان انسان به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های جرائم سازمان یافته دارای جایگاه ویژه‌ای در نبردهای ترکیبی هستند. «جنگ سایه‌ها» میان ایران- اسرائیل و استفاده سرویس موساد از این پتانسیل برای رخنه در کشور و تهدید مراکز نظامی- اتمی یکی از مصادیق همکاری ناخواسته این گروه‌های تبهکار با کشورهای متخاصم است.
[i] https://hopeforjustice.org/news/how-much-money-is-made-by-human-trafficking-and-modern-slavery/
