کادراس موسسه کادراس
گزارش پیشرو تلاش می کند که استراتژی، نقش و عملکرد دفاتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل (UNODC) را در چهار کشور افغانستان – عراق – ترکیه و پاکستان مورد بررسی قرار داده و از این طریق مشترکات اقدامات و وجوه تمایز آنها را ارائه دهد. مطلب پیشرو استراتژی کلی سازمان ملل، و استراتژی‌های ویژه آن درباره افغانستان و کشورهای همجوار آن است. از این رو به‌جای ورود به جزئیات ترجیحاً استراتژی سازمان مذکور در هریک از این کشور ها مورد بر رسی قرار می گیرد.
گزارش پیشرفت کار اجرای استراتژی مواد و جرم در افغانستان
پس از چند دهه جنگ و درگیری داخلی و بحران‌های انسانی افغانستان اکنون در نقطه عطفی قرار گرفته است، و برای رسیدن به توسعه پایدار و پیوستن به جامعه بین‌المللی نیازمند حمایت بالای بین‌المللی است.
این سند به بررسی اجرای استراتژی مقابله با مواد و جرم سازمان ملل متحد در افغانستان (ODCCP’s)[۱] که از اوایل سال ۲۰۰۲ عرضه و با طرح تطبیق آن برای دوره پیش رو اجرا شد، می‌پردازد. در این سند، سهم عمده کشورهای کمک‌کننده نیز مورد تایید است.
در اجرای این استراتژی، سازمان ملل متحد همکاری نزدیکی با بریتانیا به عنوان مدیر هماهنگ کننده کمک‌های کنترل مواد در افغانستان، ایتالیا به عنوان مدیر بازسازی سیستم قضایی افغانستان و آلمان به عنوان کشور اصلی در ساخت و بازسازی پلیس افغانستان دارد.
تحولات مهم اخیر
نماینده دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل متحد در افغانستان از اول سپتامبر ۲۰۰۲ به عنوان نماینده ویژه دبیر کل سازمان ملل متحد در امور مربوط به مقابله با مواد منصوب گردید. نماینده ویژه اطمینان می‌دهد دفتر کمک‌های سازمان ملل در افغانستان[۲] و خود سازمان ملل متحد کاملاً در رسیدن به این هدف با یکدیگر مشارکت کنند. دفتر مقابله با جرم و مواد در کابل در سال ۲۰۰۲ تاسیس و مشغول به کار شده است.
اهداف استراتژی
استراتژی دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل متحد در افغانستان، در مارس ۲۰۰۲ در نشستی با حضور کمک‌کنندگان اصلی به افغانستان مجموعه‌ای از اهداف خود را مشخص و ارائه داد. از زمان تهیه این استراتژی و در نتیجه ارزیابی‌های مبنایی، نیاز فوری به کنترل مواد و نهادهای قضایی مربوط بدان برای دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل در افغانستان به عنوان نهادی که صلاحیت رسیدگی به این امر را دارد، آشکار گردیده است. همچنین، نیاز به گزارشی از وضعیت مواد و جرم در کل منطقه و در عین حال هماهنگی با فعالیتهای دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل در افغانستان امری ضروری است. بنابراین اهدافی که در ادامه می‌آید، شامل اهداف مندرج در استراتژی مقابله با جرم و مواد در افغانستان در مارس ۲۰۰۲، همراه با اهداف بیشتری در مورد تقویت نهادهای ملی و ایجاد سازوکارهای هماهنگی جهت طراحی و اجرای برنامه‌های کمک به افغانستان و کشورهای اطراف آن است.
- امنیت و ثبات کشور.
- توسعه اقدامات موثر برای مقابله با قاچاق مواد و جرایم سازمان‌یافته از جمله فساد.
- کاهش و ریشه‌کنی کشت غیرقانونی خشخاش، تولید و فرایند فرآوری غیرقانونی مواد مخدر.
- معیشت جایگزین برای خانواده‌ها و جامعه درگیر در کشت خشخاش.
- اطلاعات دقیق و جامع در مورد میزان کشت و تولید غیرقانونی اوپیوم.
- اقدامات ملی جهت پیشگیری و کاهش سوء مصرف مواد مخدر.
- تقویت نهادهای ملی برای مقابله با جرم و مواد و عدالت کیفری.
- سازوکارهای هماهنگی برای کمک به افغانستان و کشورهای اطراف آن که نشانه‌های از جرم و مواد در آنها دیده شده و رو به پیشرفت است از طریق مشارکت بیشتر برای اطلاح قضایی و قانونی در افغانستان. (توجه داشته باشید که دو هدف اخیر در زمره اهداف اصلی که در استراتژی مارس ۲۰۰۲ تصویب شد، نبوده اما در سال های اخیر پیشرفت فوق العاده ای داشته است).
الف – فعالیت های جدید
دفتر مقابله با جرم سو مواد سازمان ملل متحد در افغانستان در زمینه‌های زیر به مقامات افغانستان مشاوره و کمک می‌دهد:
۱ – چارچوب قانونی و قضایی
کار دفتر مقابله با جرم و مواد در افغانستان در زمینه قانونی و قضایی بر توسعه خط‌مشی و قانون‌گذاری متمرکز است. این کار به طور فشرده با همکاری همه شرکاء به ویژه ایتالیا و نیز کمیسیون قضایی افغانستان انجام می‌گیرد؛ حمایت عملی این اقدام از سوی وزارت دادگستری و سازمان کنترل ملی مواد صورت می‌گیرد. این فضا منافع ویژه دادگستری نوپا را تامین می‌کند.
فعالیتهای ویژه استراتژی مصوب مارس ۲۰۰۲ شامل موارد زیر است:
- تدوین سیاست دولتی کنترل مواد و جرم و تقویت ساختارهای ملی کنترل مواد.
- ارائه مشاوره و راهنمایی حقوقی برای تقویت قوانین ملی در مورد مواد مخدر، جرایم سازمان‌یافته و سایر جرایم جدی مرتبط با آن و نیز همکاری با سیستم‌های قضایی بین‌المللی.
- حمایت از وزارت دادگستری جهت هماهنگی، برنامه‌ریزی و طراحی اصلاحات سیستم قضایی نوپا افغانستان
جهت رسیدن به این هدف دو پروژه برنامه‌ریزی شده است:
افغانستان/گروه ۲۴، ظرفیت‌سازی برای کنترل مواد ( توسعه چارچوب‌های قانونی و قضایی، تقویت کمیسیون عالی دولت جهت کنترل مواد، واحدهای استانی و معرفی سیاست ملی کنترل مواد).
افغانستان/ CICP ، « ظرفیت‌سازی در بخش دادگستری افغانستان: اصلاحات در سیستم نوپای قضایی و زندان»
۲ – اجرای قانون مواد
در زمینه اجرای قانون مواد کمک‌های عملی با هدف ایجاد یک پلیس کارآمد دارای ظرفیت کنترل مواد از یک سو، و تاسیس پلیس مدرن کنترل مواد از سوی دیگر می‌تواند در برنامه باشد.
نزدیکترین کشورهای مشارکت کننده آلمان و بریتانیا و نیز ایالات متحده آمریکا هستند که می‌توانند همدیگر را کمک کنند. تاکید بر حفظ رویکرد مبتنی بر حقوق بشر در رویه و عمل پلیس است.
امور پیش‌بینی شده در این استراتژی عبارتند از:
- ارائه مشاوره، آموزش و لوازم رسیدن به اهداف توسعه و بهبود اثربخشی واحد اجرای قانون مقابله با مواد در کابل.
- ارائه مشاوره، آموزش و لوازم رسیدن به اهداف توسعه و بهبود اثربخشی دفاتر کاهواره‌ای کلیدی و ارزیابی ایجاد اماکن کلیدی بیشتر.
- ارائه مشاوره و کمک به تقویت هماهنگی منطقه‌ای و همکاری مرزی بین افغانستان و همسایگانش.
- ایجاد ظرفیت در تجزیه و تحلیل مواد مخدر و پیش‌سازها در کابل و دفاتر ماهواره‌ای بر اساس ارزیابی نیازها.
جهت رسیدن به اهداف بالا، پروژه‌های زیر برنامه ریزی شده است:
افغانستان – گروه۳۸: « تقویت ظرفیت‌های اجرای قانون مبارزه با مواد مخدر در افغانستان».
افغانستان: « سازوکارهای هماهنگی جهت تهیه برنامه‌های کمک به افغانستان و کشورهای اطراف آن»
۳ – اهمیت یابی مولفه کنترل مواد در کمک به توسعه افغانستان
یکی از کلیدهای موفقیت بلند مدت در افغانستان کمک در ایجاد معشیت جایگزین برای کشاورزان و قبایل محلی است. این تلاشی است که بسیاری از همکاران و شرکای طرح درگیر آن هستند. دفتر مقابله با جرم و مواد در افغانستان تلاشهای خود را معطوف به حمایت از هماهنگی در چارچوب هئیت کمک به افغانستان سازمان ملل (UNAMA)، ارائه مشاوره تخصصی و انجام مطالعات و پروژه‌های آزمایشی کرده است.
مهمترین فعالیتهای مورد نظر استراتژی عبارتند از:
- حمایت از تمامی طرح‌های کنترل مواد در همه سطوح.
- مشارکت در تاسیس واحد اطلاعات مدیریتی به منظور افزایش هماهنگی درپیشرفت برنامه‌ها و فعالیتهای توسعه به ویژه در مناطق کشت خشخاش با همکاری اداره هماهنگی افغانستان و سازمان ملل متحد.
- ارائه مشاوره تخصصی و مشارکت در برنامه‌های سایر سازمان‌ها.
- انجام مطالعات بر روی مواد معین مرتبط با موضوع برای استفاده سایر سازمان‌ها و موسسات به منظور مداخله در طراحی اهدافشان.
- انجام پروژه‌های آزمایشی در قندهار و بدخشان برای حمایت از کشاورزانی که کشت خشاخش را جایگزین منایع درآمدی نقدی خود کرده‌اند.
- پروژه فشرده سریع برای فراهم آوردن درآمد جایگزین برای مجتمع های کشت خشخاش در استان ننگرهار تحت شرایط اجرای ممنوعیت بر اساس تصمیمات دولت (قانون) منع کشت خشخاش.
برای این منظور طرح های زیر به اجرا درآمد:
- افغانستان – جی ۳۷ «تعمیر و باز سازی جاده ها و سیستم آبیاری در مناطق رودات و چاپارهار، استان ننگرهار».
- افغانستان- « برنامه فشرده اجتماعی برای کشاورزان در استان های قندهار و بدخشان” نظریه پروژه»
۴– کاهش تقاضای مواد
بر اساس شواهد موجود مسئله سوء مصرف مواد در افغانستان هر چند امری مهم اما چندان جای نگرانی ندارد. بر این اساس اولویت اول دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل متحد گسترش اطلاعات در مورد میزان و ماهیت مصرف مواد مخدر این کشور است. این طرح به موجب انجام برنامه‌هایی پیشگیری از سوء مصرف مواد، درمان و توانبخشی به جمعیتی که سوء مصرف مواد دارند و به عنوان یک مشکل اصلی شناخته می‌شود، تکمیل خواهد شد. تلاشهای طولانی مدت برای کمک به توسعه افغانستان در کنار توجه به کاهش تقاضای مواد مخدر برای سازمان‌های ملی مشغول در این حوزه تکمیل خواهد شد.
طرح‌های پیش‌بینی شده در این استراتژی:
- انجام ارزیابی‌های آزمایشی در مورد سوء مصرف مواد برای تهیه مداخلات هدفمند در زمینه پیشگیری و کاهش سوء مصرف مواد.
- ارائه خدمات کاهش تقاضای مواد در زنان افغانستانی در اردوگاه‌های پناهندگی پاکستان.
برای این منظور طرح های زیر به اجرا در آمدند:
- افغانستان/ جی۲۶ « اطلاعات در مورد کاهش تقاضای مواد، مشاوره، وخدمات آموزشی برای افغانستان».
- افغانستان/ اف۵۵ « اطلاعات در مورد کاهش تقاضای مواد، مشاوره، وخدمات آموزشی برای زنان افغانی در اردوگاه بلوچستان و استان شمال شرقی پاکستان».
۵- نظارت و ارزیابی
هدف اساسی این استراتژی رهایی افغانستان از وابستگی به اقتصاد مخدری است و ارزیابی تاثیر تلاشهای ملی و بین‌المللی ( هم از منظر سطح زیر کشت و ثبات در میزان کشت سالیانه)، اطلاعات کلیدی برای همه شرکای طرح فراهم می‌کند. این استراتژی شامل موارد زیر می‌شود:
- انجام بررسی جامع در میزان کشت خشخاش در گزارش الیانه سال ۲۰۰۲ و ارائه یک ارزیابی دقیق از وضعیت افغانستان برای مقامات افغانی و جامعه بین‌المللی. نتایج اولیه گزارش سالیانه نشان می‌دهد کشت خشخاش در مقیاس نسبتاً وسعی از سر گرفته شده است.
- مطالعه در خصوص اقتصاد وابسته به اوپیوم در افغانستان و تاثیر آن بر کشورهای همسایه آن در حال انجام است. این مطالعه در حال آماده سازی است و انتظار می‌رود تا پایام اکتبر ۲۰۰۲ برای ارائه تکمیل شود. این گزارش کلیه مولفه‌های اقتصادی، اجتماعی و ساختاری چرخه تولید، فرآوری و تجرات تریاک را پوشش می‌دهد.
برای این منظور طرح های زیر به اجرا درآمدند:
افغانستان/ اف ۹۸ «نظارت بر تولید تریاک در افغانستان».
GLO/ C93 « حمایت از پیشرفت مکانیزم نظارت بین‌المللی برای کشت غیر قانونی مواد مخدر».
ب)فعالیت های آتی و مسیر پیشرو پروژه
در دوره پیشرو، فعالیتهای دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل متحد در افغانستان همچنان با توجه به شرایط این کشور که مدام در حال تحول است ادامه خواهد داشت. همچنین تقویت هماهنگی میان تمامی پشتیبانان و کمک کنندگان نیز مهم خواهد بود. نقش بسیار مهم نمانیهد ویژه دبیر کل سازمان ملل متحد و حمایتشان از طریق دفتر دبیر کل در منطقه و تلاشهای مداوم برای مرحله‌های مختلف طرح در کنار همکاری هر یک از شرکاء و کشورهای همکاری کننده ضروری است.
پس از تأسیس دولت انتقالی افغانستان به دنبال نشست لویه جرگه در ژوئن ۲۰۰۲ حمایت بین المللی احتمالاً برای تقویت دولت، ایجاد ساختارهای اداری و اطلاح ساختارهای فعلی متمرکز خواهد بود. اصلاح ساختارهای فعلی با مدیریت بخش عمومی در دفاتر ملی مستحکم خواهد شد.
ملاحظات
- با توجه به اینکه این متن یکی از نخستین استراتژی های سازمان ملل در قبال کشت، تولید و توزیع مواد در کشور تازه اشغال شده افغانستان را نشان می دهد، به وضوح می توان دید تا چه اندازه برداشت ها و برنامه ریزی های سازمان ملل خوشبینانه و همسو با برنامه قدرت های اشغالگر این کشور بوده است.
- در پی اشغال افغانستان و سقوط دولت طالبان در این کشور برخی کشورهای پیشرو در امر مبارزه با مواد مخدر از جمله بریتانیا، با ارائه برنامه ای بلند پروازانه از ریشه کنی مواد در افغانستان ظرف ۱۰ سال (تا سال ۲۰۱۲) خبر دادند. اما نه تنها چنین وعده ای محقق نشد، حتی به مرز تحقق نیز نرسید و روند تولید تریاک در افغانستان تا سال های اخیر نیز صعودی بوده است.
- یکی دیگر از نقاط اغفال که در این استراتژی نیز بدان اشاره شده، موضوع «کشت جایگزین» می باشد. در سال های نخستین سقوط دولت طالبان سازمان ملل متحد می کوشید برای افغانستان از این مدل توسعه استفاده کند. در این راستا سرمایه گذاری هایی نیز از سوی کشورهای غربی و نیز جمهوری اسلامی ایران برای تغییر کشت کلان افغانستان از خشخاش به گندم، انواع میوه و یا زعفران صورت گرفت که به دلایل مختلف به نتیجه نرسید و با شکست رو به رو شد. از همین رو در سال های بعد در مباحث توسعه نیز تحولی پدید آمد که از آن به «جایگزینی برای توسعه جایگزین» یاد می شود.
پی‌نوشت‌ها
[۱] United Nations Strategy on Drugs and Crime in Afghanistan (ODCCP’s)
[۲] UNITED NATIONS ASSISTANCE MISSION IN AFGHANISTAN (UNAMA)
بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع «کادراس» بلامانع است.
