دولت مخدری چیست و چگونه کار می‌کند؟

با توجه به اینکه موضوعاتی همچون تروریسم مخدری، دولت مخدری، جنبش مخدری، اقتصاد مخدری از مهم‌ترین مفاهیم حوزه مطالعات بین المللی مواد مخدر به حساب می‌آید تلاش خواهیم کرد در چند مقاله به بررسی تعاریف، ابعاد مختلف و مصادیق هریک از آنها بپردازیم. ارائه حاضر به موضوع دولت مخدری اختصاص پیدا کرده که از مفاهیم هم‌پیوند با تروریسم مخدری است.

مفهوم دولت مخدری یا Narco-state از جمله مفاهیم بسیاری جنجالی سال‌های اخیر است. با گسترش تجارت انواع مواد مخدر در سراسر جهان، این مفهوم که ریشه‌های سیاسی و اقتصادی دارد. رفته رفته به وجود آمد و به دولت‌هایی اطلاق شد که «در آن‌های نهادهای مشروع و قانونی تحت نفوذ قدرت و ثروت تجارت مواد غیرقانونی قرار گرفته است.»[۱] این مفهوم نخستین بار برای توصیف بولیوی در پی کودتای لوئیس گارسیا مزا در سال ۱۹۸۰ به کار رفت. وی به طور عمده از سوی کارتل های مواد مخدر تأمین مالی می‌شد.

گفته می‌شود که دولت های مخدری به اعتبار میزان اتکایشان به تجارت مواد و تهدیدات ناشی از آن ۵ دسته تقسیم می‌شوند؛ اولیه، در حال توسعه، جدی، بحرانی و پیشرفته.

با این وجود کاربردهای اخیر این مفهوم به دلیل استفاده گسترده و بدون ضابطه از سوی برخی اندیشمندان زیر سوال رفته است. به ویژه کاربرد گسترده مفهوم دولت مخدری توسط رسانه ها درباره گینه بیسائو به «عنوان نخستین دولت مخدری جهان» در سال ۲۰۰۸ مورد انتقاد برخی اندیشمندان قرار گرفته است[۲]، زیرا از یکسو برای اطلاق درست این مفهوم تجارت مواد مخدر باید دولتی باشد و از سوی دیگر باید اکثریت GDP  کشور نیز برآمده از پول مواد غیرقانونی باشد.[۳]

مثلاً «پی‌یر آرنواد چووی»، پژوهشگر فرانسوی معتقد است: «با وجود کاربرد مکرر در متن‌های مختلف، هیچ‌گاه به طور کافی وافی تعریف نشده است. در واقع، موجودیت دولت‌های مخدری همواره بدون داشتن برهان قاطع مفروض گرفته می‌شود.» آنواد چووی می‌افزاید که کاربرد این مفهوم به پوشاندن برخی از واقعیت‌های سیاسی و اقتصادی کشور مورد نظر و یا ساده سازی آن می‌انجامد.

به دلایل متنوعی شماری قابل توجه از مردم در سراسر جهان به مصرف مواد غیرقانونی علاقه پیدا کرده اند. در میان همه کشورها، ایالات متحده به طور خاص اشتهای زیادی برای کوکائین نشان داده و ۴۰ درصد تولید کل کوکائین جهان را مصرف می‌کند.[۴]  از سوی دیگر قاره اروپا که تنها ۱۱ درصد جمعیت جهان را در خود جای داده است، تقریباً یک سوم معتادان به هروئین جهان را به خود اختصاص داده است.[۵]

همچنین به‌خاطر علاقه مستمر غرب به مواد، بهای آنها نسبت به سایر مناطق جهان پایین‌تر است. برای مثال در ایالات متحده آمریکا کوکائین با خلوص پایین کیلویی ۲۲ هزار دلار به فروش می‌رسد، درحالیکه هر کیلوگرم از آن در خیابان های مسکو ۱۲۰ هزار دلار مبادله می‌شود.[۶]  البته هزینه‌های دیگری را نیز باید به قیمت تمام شده مواد غیرقانونی اضافه کنیم، از جمله هزینه‌های مراقبت‌های درمانی که برای مثال در سال ۲۰۰۸ بیش از ۸۰ میلیون دلار برای آمریکایی‌ها آب خورده است.[۷]  این ارقام گزاف البته در مقایسه با تلفات جانی که در محل‌های تولید مواد غیرقانونی به‌وجود می‌آید، هیچ است. در واقع سوای مبالغ دلار، پوند یا یورویی که برای خرید مواد هزینه می‌شود، زنجیره عرضه از درگاه‌های تولید آغاز شده و با خون‌ریزی و نگون بختی انسان همراه می‌‎شود.

ماریجوانا و حشیشی که در دیترویت و الپاسو دود می‌شود. کوکائینی که در کلوپ‌های ایبیزا و فرانکفورت و آتلانتا استنشاق می‌شود. هروئینی که در طبقه‌های زیرزمینی نیویورک، لندن و لس‌آنجلس تزریق می‌شود. همچنین مت آمفتامینی (شیشه) که افراد در بانکوک و نشویل می‌کشند یا تزریق می‌کنند، همگی از جایی آمده‌اند که خود نیز آن ها را از جای دیگری گرفته است.

همچنین این امر شبیه آن است که تصور کنیم کانابیس و مت آمفتامینی که مصرف کنندگان آمریکایی مصرف می‌کنند نیز در خانه هایی در حومه شهرها و نیز آزمایشگاه های قابل انتقال در مناطق مرزی آمریکا تولید شده اند، در حالیکه به نظر می‌رسد هر دو از مکزیک به آمریکا قاچاق شده اند. از سوی دیگر شانس کشت  هروئین و کوکائین در آمریکا بسیار کم است، بنابراین هر دو گیاه در آسیای شرقی و آمریکای لاتین کشت می‌شود.

برای رسیدن از محل تولید به شهرک ها و ظهرهایی که خریداران اقدام به خرید آنها می‌کنند، مواد باید از ایستگاه هایی عبور کنند که هر کدام یک دولت مخدری نامیده می شود. اینها کشورها و مناطقی هستند که فعالیت‌های دولتی مستقیماً زیر نفوذ (چه از طریق فساد اداری و چه از طریق خشونت ورزی) قاچاق‌چیان، تولیدکنندگان مواد یا خود مواد قرار می‌گیرد.[۸] کار اصلی این دولت ها عبارت از تجارت مواد است که سالانه بیش از ۳۰۰ هزار میلیارد دلار پول تولید می‌کند. اصولاً دولت‌های مخدری، پایتخت هایی هستند که روی نقشه تجارت مواد به صورتی برجسته درآمده و در اقصی نقاط جهان می‌توان نمونه های آن را دید.

اصولاً قرار است دولت از شهروندان محافظت کند و شهروندان در ازای این محافظت بخشی از حقوق خود را به دولت ها واگذار می‌کنند. «توماس هابز»، فیلسوف انگلیسی این معامله را یک «قرارداد اجتماعی» می‌نامد. یکی از این حقوق مختص به دولت ها حق اعمال خشونت است: در واقع دولت تنها نهادی است که حق صدور حکم اعدام و یا حبس برای یک شهروند را دارد.

 

به عبارت دیگر دولت انحصار خشونت را که صورتی دقیق مقررات گذاری شده برعهده دارد، زیرا نظام حقوقی هر ملت، موظف است شهروندانش را در برابر حبس ها و احکام غیرقانونی محافظت کند. از سوی دیگر این قرارداد اجتماعی وسیله‌ای برای جلوگیری از هرج و مرج هم به حساب می‌آید.

البته دولت‌های مخدری نیز ظاهری از این قرارداد اجتماعی را حفظ می‌کنند، اما در نهایت در راستای منافع قاچاق چیان حرکت می کنند تا شهروندان. اگرچه تا زمانی که محافظت از شهروندان با سازوکار دولتی قاچاق مواد در تضاد قرار نگیرد، مشکل چندانی به وجود نمی‌آید.

 

مهم‌ترین مصادیق دولت مخدری در جهان

• گینه بیسائو

به دلیل اینکه مقامات دولتی در این کشور واقع در غرب آفریقا از قاچاق چیان رشوه های هنگفتی برای نادیده گرفتن تجارت غیرقانونی دریافت می‌کنند، گینه بیسائو چند سالی است که یک دولت مخدری نامیده می‌شود.[۹] کارتل های کلمبیایی مواد سواحل غرب آفریقا مانند جامائیکا و پاناما را به طور فزاینده ای به کانون فعالیت‌های خود مبدل کرده اند. روزنامه گاردین در این خصوص می‌نویسد: کمبود زندان، نیروهای پلیس و فقر گسترده باعث جذب قاچاق چیان شده است.[۱۰]

 

• مکزیک

فساد در دولت مکزیک برای سال‌های سال یک مسئله عمده بوده است. امروزه دیگر تردیدی وجود ندارد که کارتل های مواد در مکزیک نفوذ زیادی بر سیاست و جریان پول در این کشور دارند. سیاست مدارا با کارتل های مخدری در مکزیک به قرن بیستم باز می‌گردد. در سال ۱۹۲۹ حزب حاکم یعنی «حزب انقلابی – نهادی» به منظور تقویت نفوذ سیاسی خود روابطش را با گروه‌های مختلف افزایش داد که در میان آنها قاچاق چیان مواد نیز دیده می‌شدند. ظرف مدت چند روابط این حزب با عمده فروشان مواد به قدری گسترش یافت که به طور رسمی وارد یک ائتلاف شدند و این گروه ها مجوزهایی برای فعالیت قانونی دریافت کردند.

این وضعیت در مکزیک تا اوایل سده بیست و یکم میلادی ادامه یافت و تنها از سال ۲۰۰۶ سیاست جنگ با مواد تحت زعامت رئیس جمهور «فیلیپه کالدرون» در دستور کار قرار گرفت.

 

• سورینام

این کشور واقع در شمال آمریکای جنوبی نیز به دلیل اقدامات «دسی بوترسه»،رئیس جمهور و ورود خانواده او به قاچاق مواد به صفت «دولت مخدری» متصف شده است. بوترسه در سال ۲۰۱۵ از سوی یوروپل به دلیل قاچاق ۴۷۴ کیلوگرم کوکائین در دادگاهی غیابی در هلند به ۱۱ سال زندان محکوم شد اما به دلیل برخورداری از مصونیت قضایی در کشورش، تا کنون دستگیر نشده است. همچنین پسر او تا کنون دو بار در کشورهای مختلف دستگیر شده و توسط دادگاه ایالات متحده به ۱۶ سال زندان به جرم قاچاق مواد محکوم شده است

 

• افغانستان

تجربه حمله دو ابرقدرت شرق و غرب و ظهور یک دولت تروریستی در حد فاصل سال های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ باعث تبدیل شدن افغانستان به یکی از قطب های تولید مواد مخدر جهان شد. این کشور در حال حاضر ۹۰ درصد تریاک و هروئین جهان را تولید می‌کند و دولت مرکزی تا کنون از مقابله موثر با کشت، تولید و قاچاق مواد در این کشور ناتوان مانده است.

 

 

پی‌نوشت‌ها

[۱] Islamic State of Afghanistan: Rebuilding a Macroeconomic Framework for Reconstruction and Growth (Report). International Monetary Fund. 2003.

[۲] . Vulliamy, Ed (2008-03-09). “How a tiny West African country became the world’s first narco state”. The Guardian. London. Retrieved 2018-01-28.

[۳] . Chouvy, Pierre-Arnaud (2016). “The myth of the narco-state”. Space & Polity. 20 (Issue 1: Drugs, law, people, place and the state: ongoing regulation, resistance and change): 26–۳۸٫ doi:10.1080/13562576.2015.1052348.

[۴] . https://www.newstatesman.com/200601160040

[۵] . https://yaleglobal.yale.edu/special-reports/us-election-world?id=

[۶] . https://time.com/time/magazine/article/0,9171,1637719,00.html

[۷] . http://www.dailymail.co.uk/news/article-1089823/Drug-addicts-incapacity-benefits-cost-40m-year.html

[۸] . http://www.ewi.info/pdf/NarcoterrorismFINAL13FEB.pdf

[۹] . Washington Post newspaper: Guinea-Bissau coup: Prime minister arrested for helping drug trade, military says

[۱۰] . Vulliamy, Ed (2008-03-09). “How a tiny West African country became the world’s first narco state”. The Guardian.

 

بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع و لینک «کادراس» بلامانع است.