کادراس موسسه کادراس
پژوهشگران حوزه اعتیاد، پدیده اعتیاد را امری پیچیده و چند وجهی می دانند و این امر در خصوص اعتیاد زنان به مراتب پررنگ تر است. اعتیاد زنان تبعات مستقیم و غیرمستقیمی بر خانواده و جامعه تحمیل می کند که نیازمند برنامه‌ریزی ها و تدوین سیاست های پیشگیرانه است. اگر سالیان سال در جامعه ایران طول کشید تا نگاه جرم انگارانه به فرد معتاد به نگاه بیمارگونه تغییر یابد؛ اکنون درباره زنان در ابتدای راه هستیم. نگاه جرم انگارانه در اعتیاد زنان و از سوی دیگر طرد شدگی و عدم پذیرش اعتیاد زنان موجب شده تا نهادها و متولیان امر به سوی تدوین سیاست های همزمان با هدف کاهش اعتیاد میان زنان حرکت کنند. بر اساس آمار و اطلاعات رسمی اکنون حدود ۱۰ درصد جمعیت معتادان را زنان تشکیل می دهند. به گونه ای که زنان طی دو سال مصرف به طور کامل به مصرف مواد وابسته و این اتفاق در مردان طی هشت سال است.
بررسی تحلیلی «کتاب سال ۱۳۹۴» ستاد مبارزه با مواد مخدر نشان می دهد، تعداد زنان معتاد بین سال های ۸۶ تا ۹۲ ، ۷۳ درصد افزایش و تعداد زنانی که در اثر سوءمصرف جان خود را از دست داده اند نیز ۱۵ درصد رشد داشته است. از سوی دیگر ما شاهد کاهش سن اعتیاد میان زنان نیز هستیم، به طوری که میانگین سن اعتیاد زنان در رده سنی ۲۰ تا ۳۶ سال است که اغلب آنها مواد مخدر تریاک، شیشه، الکل و کراک مصرف می کنند. بر این اساس می توان گفت ۴۹ درصد از زنان مصرف کننده مواد مخدر و روان گردان ها زیر ۳۵ سال سن دارند.
تغییرات هویتی زنان و درک آنـان از خود اجتماعی و فردی و بازتعریف نقش های زنانه و دخترانه در نتیجه تحولات جامعه مدرن از دلایل اصلی تغییرات مداوم الگوی مصرف در چهار دوره اصلی است که در ادامه بدان اشاره خواهم کرد. همچنین، زنان ایرانـی نسـبت بـه گذشـته بیشتر در محیط های اجتماعی مدرن حضور دارند و در ارتباط با مردان هستند. بالا رفـتن تحصـیلات و اشتغال آنـان در کنـار دگرگـونی هـا و تحولات ارزشی جامعه ایرانی، بر حضور زنان در جامعه افزوده و گاه آنان را در برخـی رفتارهـا و اعمال به مردان نزدیک ساخته است. عـلاوه بـرفـراهم تـر شـدن فضــاها و محــیط هــای تجربــه وتغییــردر اجتماعــات کوچــک و چنــدنفره دخترانــه و در دسترسی آسان تر به مواد برای دختران، حضور زنان در دورهمی های مختلف کـه در آن مواد مصرف می شود نیز به عنوان عاملی مهم در میانه علل نوظهور اعتیاد زنان معرفی می شود. یکـی دیگـر از عوامل مهمی که نمی توان آن را نادیده گرفت، اعتیاد همسران اسـت کـه مستقیم یا غیرمستقیم می تواند بر مصرف مواد میان زنان و آسیب های بعدی اثرگذار باشد.
مهمترین پیامدهای نوظهور اعتیاد میان زنان که می توان بر آن ادعا نمود و در سال های اخیر بسیار مشهود است، عبارتند از:
- افزایش آمار زنان مصرف کننده به مواد
بر اساس طرح پیمایش ملی اعتیاد در سال ۹۵ توسط «سازمان بهزیستی کشور» ، آمار زنان مصرف کننده مواد مدام در حال تغییر و افزایش است. این موضوع امری طبیعی در روند ملی و جهانی شیوع شناسی اعتیاد است، به این معنا که افزایش آمار اعتیاد در زنان دائم در حال تغییر و چون در این حوزه آمار دقیق نداریم و دسترسی به آمار به روز در این حوزه بسیار سخت است، می توان ادعا کرد، اعتیاد میان زنان از جنبه آماری در حال افزایش و با عوامل نوظهوری در حال نمایان شدن است. بیشترین اطلاعات و آمار مربوط به اعتیاد در زنان در سال های اخیر مربوط به اطلاعات افرادی است که به مراکز درمانی سازمان بهزیستی مراجعه کرده اند، بر اساس این گزارش ها زنان بین ۲ تا ۶ درصد مراجعه کنندگان را تشکیل می دهند. اما نکته بسیار مهم این است که بخش مهمی از زنان مصرف کننده به دلایلی مانند، مشکلات اجتماعی و اقتصادی، طردشدگی اجتماعی و خانوادگی و به طورکلی قبح اعتیاد زنان در جامعه، چندان تمایلی به بیان وضعیت خود ویا مراجعه به مراکز درمانی جهت بهبودی ندارند و همین امر از یک سو، دسترسی به آمار واقعی را با مشکل مواجه کرده و از سوی دیگر، سیاستگذاری و طراحی و اجرای برنامه های پیشگیرانه از اعتیاد را برای زنان به حاشیه رانده است.
- کاهش سن شروع اعتیاد میان زنان
با کاهش سن شروع اعتیاد میان زنان در سال های اخیر جدیدتریت آمارها میانگین مصرف مواد میان زنان را در سنین ۱۵ تا ۲۹ سال معرفی کرده و زنان در این گروه سنی بیشتر به مصرف مواد مخدر گرایش دارند .در این میان تریاک بیشترین ماده مصرفی در کشور است. همچنین ۵۱ درصد از مصرف‌کنندگان گل بین سنین ۱۵ تا ۲۹ سال قرار دارند. به طور میانگین ۲ درصد از زنان مصرف‌کننده تفننی و آزمایشی مواد مخدر که حداقل تجربه یک بار مصرف داشته‌اند، به ترتیب تریاک، حشیش و هروئین مصرف می‌کنند و این امر نشان از تغییرات الگوی مصرف و همچنین کاهش سن اعتیاد دارد. از جمله دلایل کاهش سن شروع اعتیاد و همچنین شروع مصرف مواد میان زنان را می توان در کسب لذت و کنجکاوی، به ویژه در گروه های سنی جوانان یعنی همان سنین ۱۵ تا ۲۹ سال دانست. همچنین می توان عوامل دیگری هم‌چون رفع مشکلات روحی، فشار دوستان و همسر، اختلافات خانوادگی و رفع مشکلات جسمی را هم اضافه کرد.
- تغییرات الگوی مصرف میان جامعه زنان مصرف کننده مواد
به طور کلی الگوی مصرف مواد میان زنان ایرانی مصرف کننده مواد با چهار دوره اصلی شناخته می شود. از الگوی مصرف تریاک به سوی الگوی مصرف هرویین و کراک، سپس به سوی الگوی مصرف شیشه و اکنون الگوی مصرف گل و حشیش . بر اساس اعلام سازمان بهزیستی کشور، ماده «گل» پرمصرف ترین ماده مخدر میان زنان بوده است، از بین معتادان زن کشور، ۱۵ درصد آنان مصرف کننده گل هستند. بر این اساس تغییرات الگوی مصرف مواد میان زنان حکایت از دو نکته بسیار مهم دارد: اول اینکه، بر اساس آمار و پژوهش های انجام شده، شروع اعتیاد زنان با ماده خطرناکی مثل شیشه و هرویین است و ممکن است زنی که در تمام عمرش حتی لب به قلیان و سیگار هم نزده، به شیشه معتاد شود. در مقابل مردانی که به مواد مخدر روی می آوردند، از مواد مخدر سبک مانند: سیگار و قلیان و حشیش شروع می کنند و بعد به مصرف مواد پر خطر مانند: شیشه و کراک می رسند. دوم اینکه، تغییرات الگوی مصرف در جامعه زنان مصرف کننده حکایت از شیوع چند ماده مصرفی دارد. جدیدترین آمار سازمان بهزیستی حکایت از آن دارد که حدود ۸۰ درصد مصرف کنندگان «گل» به طور همزمان مصرف قلیان، سیگار و خصوصاً مشروبات الکی را تجربه کرده اند. بررسی ها و پژوهش ها نشان می دهد ۲۰ درصد افراد مصرف کننده، تجربه مصرف بیش از دو نوع ماده مخدر، ۱۵ درصد مصرف سه نوع ماده مخدر، ۵ درصد مصرف بیش از پنج نوع ماده مخدر را دارند.
بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع و لینک «کادراس» بلامانع است.
