کادراس موسسه کادراس
مصرف انواع مواد غیرقانونی یک رفتار پیچیده، وابسته به فرد، محیط و نوع مواد مصرفی است. بازارهای مواد در تمام سطوح تحت تاثیر متقابل تقاضای مواد و در دسترس بودن آنها هستند. هدف اصلی هر دو استراتژی کاهش عرضه و تقاضا یکی است و آن به حداقل رساندن یا از بین بردن مصرف انواع مواد است. تلاش‌های اولیه در مبارزه با سوء مصرف مواد اعم از ابزارهای بین‌المللی کنترل مواد مخدر بر کاهش عرضه تاکید می‌کردند ارتباط آشکاری میان دسترسی به مواد و مصرف آن در بازار وجود دارد. در ساده‌ترین شکل، این موضوع بدین معناست که عرضه مواد، تقاضای آن را برآورده می‌سازد و تقاضای مواد عرضه آن را تأمین کرده و یک عرضه جدید به وجود می‌آورد. علیرغم تلاش‌های فراوان جهت تغییر نگرش‌ها و بکارگیری شیوه‌های مختلف آموزشی و پیشگیری، می‌توان به وجود و دسترسی به الکل و نیکوتین و مشکلات و پیامدهای مرتبط با مصرف آن اشاره کرد. همین استدلال را می‌توان برای انواع مواد نیز به کار برد. مثلاً در برخی از موارد هنگامی که ماده اعتیادآور بیشتر در دسترس قرار میگیرد، تعداد افراد آسیب‌پذیر بیشتری در معرض آن ماده قرار خواهند گرفت و احتمال تجربه آن افزایش خواهد یافت و بنابراین، مشکلات و معضلات مرتبط با سوء مصرف برجسته‌تر خواهد شد.
باید گفت این دیدگاه تک بعدی پیچیدگی‌هایی در تاثیر متقابل عرضه و تقاضای مواد دربر دارد. عواملی مانند، منابع و مواد جایگزین، بازارها و مصرف کنندگان جدید و چالش‌های اجتماعی، ایدئولوژیکی و اقتصادی بر بازار مصرف و تقاضای مواد تاثیر دارد. علیرغم اینکه تلاش‌های فردی کاهش عرضه و تقاضا تاثیر مثبت داشته‌اند، ولی بسیاری از این تلاش‌ها محدود به مدت، مکان یا نوع ماده مصرفی بوده‌اند. تقاضای مصرف‌کنندگان سابقه‌دار و آنهایی که از وجود تقاضا در جامعه سود می‌برند، قاچاقچیان را به جستجوی منابعی دیگر سوق داده‌اند. قاچاقچیان مواد مخدر تلاش می‌کنند، بازارهای جدید مواد مخدر را به وجود آورند و از طریق به دست آوردن مصرف‌کنندگان جدید و بازاریابی با مواد جدید، بازارهای فعلی را گسترش دهند. این موضوع که عرضه چگونه می‌تواند تقاضا را به وجود آورد از طریق گسترش ظهور و مصرف مواد جدید و یا مواد صنعتی لابراتوری توضیح داده می‌شود.
بر اساس روندهای موجود، تقاضای مصرف مواد صنعتی و شیمیایی روز به روز در سطح جهان در حال افزایش است. اغلب اوقات سیاست‌گذاران دسترسی و وجود بازارهای فعال حوزه مواد را مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده و گسترش پیامدهای مهم سوء مصرف مواد عنوان می‌کنند. به طور کلی بازارهای مواد غیرقانونی ممکن است جدید، نوظهور، قدیمی یا جاافتاده باشند. این بازارها بر حسب نوع ماده، تعداد و نوع مصرف‌کنندگان متنوع است. بازارهای جاافتاده متشکل از نسبت کوچکی از مصرف‌کنندگان حرفه‌ای و دائمی مواد مخدر با حجم بالای مصرف و تعداد بالای مصرف‌کنندگان با حجم کم مصرف هستند که معمولاً در همجواری جوامع محلی به صورت تک منطقه‌ای یا در گروهی از مناطق مختلف وجود دارند. در واقع شناخت نوع بازارهای مواد در یک منطقه خاص، سیاست‌گذاران را در اتخاذ استراتژی‌های متمرکز عرضه و تقاضای مواد توانمند می‌سازد.
تفاوت‌هایی اساسی در پویایی عرضه و تقاضای بازارهای تثبیت شده و نوظهور مواد مخدر وجود دارد. فعالیت‌های ممنوع سازی زمانی موثر است که به منظور برهم زدن بازارهای تثبیت شده مواد در سطح محلی، ملی و یا بین‌المللی باشد. دستگیری یا به زندان انداختن تعداد کثیر مصرف‌کنندگان مواد و یا حتی بازداشت فروشندگان خیابانی یا بازار جا افتاده به مراتب از ارزش کمتری برخوردار است. دستگیری تعداد کمتری از توزیع‌کنندگان بزرگ و یا خلافکاران خشن که در چارچوب سازمان‌های تبهکاری فعال هستند بسیار موثرتر است، زیرا که زنجیره عرضه را کند می‌کند. در واقع مصرف‌کنندگان دائمی انواع مواد بخش عمده زنجیره تقاضا و مصرف مواد را تشکیل می‌دهند.
بخش اندک این مصرف‌کنندگان دائمی، بخش اعظم از حجم مواد یک بازار تثبیت شده را مصرف می‌کنند و عرضه و تقاضا را تحت تاثیر قرار میدهد. بدین ترتیب تقاضای مواد در این جمعیت تحت تاثیر برنامه‌های پیشگیری آموزش محور قرار نمی‌گیرد. اقدامات درمانی سوء مصرف کنندگان معمولاً زمانی آغاز می‌شود که فرد را به دلیل یک مشکل وابسته به اعتیاد مانند اقدام مجرمانه، ایمنی محل کار بیماری عفونی مورد توجه قرار دهند. دسترسی و دستیابی به واحدهای درمانی با کیفیت بالا و برنامه‌های مربوطه از تعداد مصرف‌کنندگان مواد، میزان مواد مصرف شده و بنابراین قاچاق و عرضه مواد خواهد کاست.
از سوی دیگر، کاهش دسترس‌پذیری به مواد مخدر در یک بازار تثبیت شده باعث می‌شود، مصرف‌کنندگان سابقه‌دار در پی درمان بوده و از میزان تقاضا کاشته شود. در بازارهای نوظهور مواد، عرضه و تقاضا در برابر اولین اقدامات کاهش دسترسی بسیار حساس است. فعالیت‌های اجرای قانون، نیاز به قدرت تمرکز، پیگیری و اقدامات سریع دارد و تنها منحصر به معضل مواد است. اقدامات زودهنگام در این حوزه تاثیر بازدارند قابل توجهی داشته و از بسط و گسترش میزان تقاضا جلوگیری خواهد کرد. اگرچه مقامات رسمی در تشخیص مجدد منابع به بازارهای نوظهور مواد تا زمان تشخیص کامل مسأله تردید می‌کنند، اما اقدامات سریع از اهمیت بالایی برخوردار است. دستگیری متصدیان آزمایشگاه‌های غیرقانونی و برچیدن آزمایشگاه‌های تولید مواد مصنوعی جدید در کنار فعالیت‌های کنترل مواد و هشدارهای بهداشتی عمومی، به طور قابل توجهی از رشد و گسترش بازارها و معضل مواد مخدر جلوگیری کرده‌اند.
