کادراس موسسه کادراس
قاچاق غیرقانونی و سوء مصرف مواد افیونی و امروزه مواد صنعتی و شیمیایی از نگرانی‌های گسترده روسیه است و حتی به موضوعی امنیتی تبدیل شده است. در هر منطقه روسیه، انواع مواد به راحتی و با هزینه‌ای نسبتاً کم در دسترس است. تخمین زده می‌شود بیش از ۹۰ درصد مواد افیونی موجود در بازار روسیه از افغانستان و سایر کشورهای آسیای میانه به این کشور قاچاق می‌شود.
به طور کلی در دسترس بودن مواد و قاچاق آن در روسیه با چند موضع مهم منطقه‌ای و جهانی گره خورده است:
- مرزهای درهم تنیده ( به ویژه مرز میان روسیه و قزاقزستان)، باعث افزایش فزاینده حمل و نقل بار و مسافر شده است و به عبارتی مرزبانان به شدت تحت فشار این شرایط قرار دارند؛
- سطح بالای فقر در افغانستان به عنوان بزرگترین تولیدکننده مواد افیونی در دنیا و همچنین کشورهای آسیای میانه، قاچاق مواد را برای مردمان این نواحی جذاب و پرسود کرده است؛
- قاچاقچیانی که مشغول قاچاق مواد افیونی از افغانستان و کشورهای آسیای میانه به روسیه هستند، بازار روسیه را بسیار جذاب‌تر و سودآورتر از بازارهای محلی و داخلی می‌دانند، زیرا قیمت هروئین در روسیه ۱۵ تا ۲۰ برابر بالاتر و عموماً قاچاق هروئین بیشتر توسط گروه‌های سازمان‌یافته حوزه جرایم مواد مخدر انجام می‌شود.
هروئین سودآورترین ماده قاچاق به روسیه است که هر روز به تعداد قاچاقچیانی که در چارچوب گروه‌های سازمان‌یافته فعالیت می‌کنند، افزوده می‌شود. به عنوان یک قاعده، با توجه به اینکه تشکیلات بسیاری از این گروه‌ها به صورت خانوادگی و در ارتباط نزدیک با دیگر اتباع مانند تاجیک‌ها، اتباع آذری و حتی کولی‌های روسی فعالیت می‌کنند؛ همین امر مانع عمده‌ای در تشخیص هویت واقعی این افراد برای ماموران مرزی و انتظامی شده است. در این رابطه یکی از نگرانی‌های عمده، بدتر شدن وضعیت امنیت در مرز تاجیکستان و افغانستان است، چرا که در سال‌های اخیر مرزبانان روسی از تأمین امنیت مرزی بین این دو کشور عقب‌نشینی کرده‌اند. همچنین، نگرانی مهم دیگر وضعیت مرزی فدراسیون روسیه با قزاقزستان است؛ زیرا، مهمترین مسیر قاچاق مواد افیونی از افغانستان به روسیه مسیر قزاقزستان است که با توجه به ناکافی بودن تعداد نگهبانان مرزی و عدم امنیت کافی در این مسیر، مقابله با قاچاقچیان سخت است.
گفتنی است، از قاچاق گسترده کانابیس در این منطقه نیر کاسته نشده است؛ دلیل اصلی این امر هم رشد خودرو و طبیعی کانابیس در برخی از مناطق روسیه و قزاقستان است که این دو کشور را تبدیل به بزرگترین مناطق جهان در رشد خودرو و طبیعی کانابیس کرده است. بر اساس تخمین مقامات روسی حدود یک میلیون هکتار کانابیس خودرو در این کشور تولید می‌شود. از سال ۱۹۹۲ کشفیات کانابیس به طور پیوسته سالانه حدود ۸ درصد افزایش داشته و امروزه کانابیس دومین ماده پرمصرف در روسیه به شمار می‌رود.[۱]
یکی از ویژگی‌های وضعیت مخدری فعلی فدراسیون روسیه روند رو به رشد قاچاق مواد غیرقانونی از چندین مرز به داخل این کشور است. هر چند تعداد دستگیری‌ها و مجازات خرده‌فروشان در داخل روسیه افزایش داشته، اما شبکه‌های بین‌المللی قاچاق مواد روز به روز قدرتمندتر و فعال‌تر شده‌اند؛ گویی بازیگران اصلی قاچاق مواد همچنان به صورت ناپدید و پنهان بازی خود را ادامه و سود خود را هر سال افزایش می‌دهند.
بخش اعظم فعالیت‌های قاچاق تریاک از مسیر شمالی از طریق زمینی و از افغانستان به سوی آسیای مرکزی و سپس از آسیای مرکزی به فدراسیون روسیه انجام می‌شود. مسیر شمالی تأمین کننده تریاکی است که عمدتاً به صورت هروئین به مقصد فدراسیون روسیه قاچاق می‌شود، حال آن‌که کشورهای حوزه آسیای مرکزی سهم کمتر و کوچکتری در مسیر ترانزیت و بازار این ماده دارند. بر اساس تخمین و ارزیابی های صورت گرفته میان سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵، سالانه حدود ۴۲٫۵ تا ۷۴٫۵ تن هروئین خالص از افغانستان وارد مسیر شمالی شده است. مسیر عمده قاچاق هروئین از افغانستان به فدراسیون روسیه از طریق تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان است که این مسیر موسوم به « مسیر شمالی» است. مسیر مهمی دیگری نیز وجود دارد که کمتر مورد بهره‌برداری قرار می گیرد و آن «مسیر مرکزی» یعنی افغانستان- تاجیکستان- ازبکستان- قزاقستان است. البته گوناگونی‌هایی در مسیر قاچاق نیز وجود دارد، به عنوان نمونه برخی قاچاقچیان به طور مستقیم از افغانستان بدون عبور از تاجیکستان به کشورهای واقع در آسیای مرکزی تردد می کنند. مسیر سوم موسوم به مسیر «شمال غربی» است که از افغانستان به ترکمنستان می‌رود. به رغم نبود اطلاعات و داده هایی مرتبط با کشف مواد در این مسیر برای تأیید قاچاق مواد اما ممکن است این مسیر هم چنان فعال باشد.
نقشه ۱) مسیرهای قاچاق مواد از افغانستان به روسیه و اروپا
پی‌نوشت‌ها
برگرفته از اطلس مخدری روسیه تولید شده توسط موسسه کادراس- تیرماه ۱۳۹۹
[۱] Illicit Drug Trends in the Russian Federation, UNITED NATIONS Office on Drugs and Crime, Regional Office for Russia and Belarus, 2008
بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع «کادراس» بلامانع است
