سیاست های دولت افغانستان برای مقابله با مواد مخدر

می ­توان سیاست­های مقابله ای با مواد که از سوی دولت­ها دارای وجاهت بین المللی است به طور کلی به چهار دسته «ممنوع سازی و تقویت ضمانت اجرای قوانین»، «امحاء و ریشه‌کنی فیزیکی مزارع خشخاش»، «برنامه ­های معطوف به کشت جایگزین» و نهایتاً «نهادسازی و جلب حمایت سیاسی نهادهای بومی» تقسیم نمود.

با وجود قول مساعد دولت­های فرامنطقه ای و سازمان­های بین المللی برای کمک به دولت نوپای افغانستان در جهت تغییر دادن وضعیت اقتصادی این کشور و از میان بردن تولید مواد مخدر، مشخص بود که این کشور نیازمند یک استراتژی و عزم ملی و بومی برای به نتیجه رساندن این پروژه­های دشوار است. با این وجود ناکارآمدی، ضعف مفرط و نیز فساد موجود در دولت افغانستان نیز مزید بر علت شده و اجازه نداد تصمیمات اتخاذ شده و قوانینی که از تصویب گذشته بودند در عمل تأثیر چندانی ایجاد کنند. در سال ۲۰۰۶ نخستین استراتژی ملی کنترل مواد مخدر توسط دولت افغانستان تدوین شد. این سند ۸ اصل را مبنای کار خود معرفی می­کرد: آگاهی بخشی عمومی،  همکاری­های بین المللی و منطقه ای، امرار معاش جایگزین، کاهش تقاضا، تضمین اجرای قوانین، عدالت کیفری و نهادسازی.این اصول برای حمایت از چهار اولویت استراتژی تعریف شده بودند: قطع کردن تجارت مواد مخدر، تقویت کردن و تنوع بخشیدن به روش­های امرار معاش قانونی روستایی، کاهش تقاضا برای مواد مخدر غیرقانونی و درمان مصرف کنندگان مواد مخدر و نیز نهایتاً توسعه نهادهای دولتی^[۱].

این استراتژی سپس و در سال ۲۰۱۵ مورد بازنگری قرار گرفت و سه هدف اصلی را برای خود تعیین کرد: اولاً کاهش سطح کشت خشخاش، ثانیاً کاهش تولید و قاچاق تریاک و ثالثاً کاهش تقاضای مواد مخدر غیرقانونی در افغانستان.این اهداف در واقع بازتاب دهنده اصول استراتژی پیشین بود، از جمله نهادینه کردن جایگزین­های قانونی به جای خشخاش، امحای هدفمند، افزایش ظرفیت­های ممنوعیت و ضمانت اجرای قوانین، اقدامات ضد پولشویی، همکاری­های بین المللی و منطقه ای و نیز گسترش درمان و پیشگیری از مصرف مواد مخدر و نیز تشکیل پویش­های اطلاع رسانی عمومی.

 

سال	میزان امحاء مزارع خشخاش (به هکتار)
۲۰۰۳	۲۱٫۴۳۰
۲۰۰۴	-*
۲۰۰۵	۵٫۱۰۳
۲۰۰۶	۱۵٫۳۰۰
۲۰۰۷	۱۹٫۰۴۷
۲۰۰۸	۵٫۴۸۰
۲۰۰۹	۵٫۳۵۱
۲۰۱۰	۲٫۳۱۶
۲۰۱۱	۳٫۸۱۰
۲۰۱۲	۹٫۶۷۲
۲۰۱۳	۷٫۳۴۸
۲۰۱۴	۲٫۶۹۲
۲۰۱۵	۳٫۷۶۰
۲۰۱۶	۳۵۵
۲۰۱۷	۷۵۰
۲۰۱۸	۴۰۶

جدول ۴: مقایسه میزان اجرای سیاست امحاء در سال­های مختلف در افغانستان

در سال ۲۰۱۸ نیز روی هم رفته ۴۰۶ هکتار خشخاش توسط استانداری­های افغانستان امحاء شده، که این میزان نسبت به سال ۲۰۱۷، ۴۶ درصد کاهش را نشان می­دهد. گزارش UNODC در سال ۲۰۱۸ به طور کلی ۴۸۸۵ مزرعه در ۱۵۲ روستا که در ۴ ولایت (کنر، ننگرهار، قندهار و بدخشان) واقع شده بودند مورد امحاء قرار گرفته اند. در سال  ۲۰۱۷ اما سیاست ریشه کنی در ۳۱۷ روستا (۷٫۲۷۱ مزرعه) به اجرا درآمده بود که ۱۴ ولایت را شامل می­شد. بیشترین میزان امحاء در سال ۲۰۱۸ در ولایت ننگرهار با ۳۰۱ هکتار به ثبت رسیده و پس از آن بدخشان با ۸۵ هکتار در جایگاه دوم قرار دارد. در سال ۲۰۱۸ نیز ولایت هلمند که در صدر ولایات تولید کننده خشخاش قرار دارد، برای دومین سال پیاپی به دور از سیاست ریشه کنی ماند^[۲].

به رغم این‌که مساحت زیرکشت خشخاش در سال ۲۰۱۷ با افزایش ۶۳ درصدی به‌نسبت سال ۲۰۱۶ میلادی به یک رکورد جدید (۳۲۸ هزار هکتار) دست یافت^[۳]، در سال ۲۰۱۸ سطح زیر کشت با سیر نزولی روبه‌رو بود و با کاهش ۲۰ درصدی به مرز ۲۶۳ هزار هکتار رسید^[۴]. با نگاهی اجمالی به مطالعات و سنجش‌های نظام‌‌مند صورت‌گرفته پیرامون میزان کشت و تولید مواد در افغانستان از آغاز (۱۹۹۴) تا کنون، درمی‌یابیم طی دو سال پیاپی گذشته، نه‌تنها اقدامات و برنامه‌های بین‌المللی در راستای کاهش کشت و تولید مواد در افغانستان با موفقیت همراه نبوده، بلکه تا حد قابل توجهی با شکست مواجه شده است. اما این‌که چه عواملی دست ‌به دست هم داده که کشت خشخاش چنین رشد بی‌سابقه­ای را تجربه کردهاست، بی شک نمی‌توان تنها از یک علت خاص نام برد. این عوامل ماهیتی پیچیده و متنوع دارند. عوامل جغرافیایی، چالش‌های مرتبط با حاکمیت قانون از جمله بی‌ثباتی سیاسی،  فقدان و ضعف کنترل دولتی، عوامل اجتماعی اقتصادی از جمله کمبود فرصت‌های شغلی و کاریابی، مشکلات معیشتی، عدم نظام آموزش و پرورش با کیفیت و دسترسی به بازار و خدمات مالی از جمله عواملی هستند که دست به دست هم‌داده میزان آسیب‌پذیری کشاورزان افغانستانی را در برابر کشت خشخاش افزایش داده­اند^[۵]. از دیگر عواملی که منجر به تشدید وضعیت موجود در افغانستان شده‌است، تغییر راهبرد دولت افغانستان در معطوف‌سازی تلاش‌ها در مقابله با عناصر ضددولت^[۶] (AGE) در نواحی پرجمعیت است. این دگردیسی راهبردی جمعیت روستایی را در برابر نفوذ عناصرضد دولت آسیب‌پذیرتر کرده‌است^[۷].

پی‌نوشت‌ها:

برگرفته از اطلس مخدری افغانستان تولید شده توسط موسسه کادراس _ مرداد ۱۳۹۸

[۱] .The Special Inspector General for Afghanistan Reconstruction (SIGAR) quarterly report, June 2018

*برای سال ۲۰۰۴ در هیچ یک از گزارش های UNODC و وزارت مبارزه با مواد مخدر افغانستان رقم دقیقی از مزارع امحاء شده ارائه نشده است.

[۲].Afghan Opium Survey, 2018

[۳]  کادراس (۱۳۹۷). برگردان ۳  پیشمایش تریاک افغانستان ۲۰۱۷: کشت و تولید. تهران: هم‌اندیشی جهانی راه برتر

[۴].UNODC/ MCN (2018). Afghanistan Opium Survey 2018 Cultivation and Production. UNODC Research

[۵].UNODC/ MCN (2017). Afghanistan Opium Survey 2018 Challenges to sustainable development, peace and security. UNODC Research

[۶].Anti-government element

[۷].ibid: 4

 

بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع «کادراس» بلامانع است