کادراس موسسه کادراس
کشت خشخاش به عنوان محصولی که ارزآوری بالایی دارد، محصولی جذاب در میان تمامی گروه‌های غیرقانونی است. کشت این محصول در پاکستان و به‌ویژه در منطقه بلوچستان، مناطق قبایلی (فتا) و خیبرپختونووا رواج دارد. از دوران جنگ شوروی که کشت خشخاش به‌عنوان محصولی ارزشمند در افغانستان آغاز شد و حدوداً از ۱۹۸۰ کشت خشخاش در مناطق خیبر، مناطق قبایلی، کوهستان، کالای داکا پنجاب و بلوچستان رشد یافت. عملیات مخفی سیا در دوران جنگ با شوروی در افغانستان، مرزهای پاکستان را به‌عنوان مهم‌ترین مسیر عبور ترانزیت به افغانستان موردتوجه قرارداد که در آن میان ترانزیت مواد مخدر و قاچاق با سرعت در حال گسترش یافت. اقتصاد سایه تریاک در پاکستان از این دوران شکل گرفت و توسعه یافت و پاکستان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده مواد مخدر معرفی شد. اداره مبارزه با مواد مخدر ایالات‌متحده در این رابطه ۴۰ تأمین‌کننده اصلی فروش مواد مخدر غیرقانونی را شناسایی کرد؛ اما نکته حائز اهمیت در رابطه با کشت و تولید تریاک در پاکستان این است که کشت تریاک و کسب درآمد حاصل از آن به لایه‌های اجتماعی این کشور واردشده که بخش بزرگی از نیازهای اجتماعی و اقتصادی‌شان از این راه تأمین می‌شود و به‌سختی می‌توان در کشوری که ساختار اقتصادی ضعیف و فاسدی دارد در کوتاه‌مدت درآمدزایی مشابهی برای عامه مردم ایجاد کرد.
مناطق قبایلی و خیبرپختونخوا مناطق اصلی کشت خشخاش در پاکستان هستند. ناامنی و فعالیت‌های افراطی مانع اصلی بر سر بررسی دقیق سطوح زیرکشت در این مناطق است. بر اساس گزارش [۱]ANF در ۱۰ ماهه اول سال ۲۰۱۷ قریب به ۲۴۰ هکتار در میانه ۲۰۱۶-۲۰۱۷ زیر کشت این محصول رفته‌اند که نزدیک به ۱۴۹ هکتار آن امحاء شده است. با این‌حال بر اساس برآورد دولت امریکا در سال ۲۰۱۶ حدود ۱۴۰۰ هکتار خشخاش به‌صورت سنتی کشت شده است. معیشت جایگزین، برنامه توسعه برای کشاورزان ازجمله توزیع دانه‌ها، آموزش کشاورزی و ساخت جاده و پروژه‌های آبیاری در برخی از مناطق خیبر و قبایلی موجب توقف کشت خشخاش شده است.
بر اساس گزارش سال ۲۰۰۹ UNODC (که آخرین آمار ازاین‌دست است) ۱۶۰ تا ۲۰۰ تن هروئین و ۳۵۰ تا ۵۰۰ تن تریاک سالانه از افغانستان به پاکستان منتقل می‌شود. با وجود تمامی تلاش‌های صورت گرفته، پاکستان تنها قادر به ممانعت از ورود بخشی از این محموله عظیم است. بر اساس گزارش ANF تنها نیم درصد از افراد دخیل در این موضوع آموزش‌های لازم را دیده‌اند و حدود ۶۰۰ هزار نیروی پلیس، نیروهای شبه‌نظامی پاکستان و مقامات قانون‌گذاری فاقد آموزش‌های لازم و دقیق در ممنوعیت مواد مخدر هستند و به همین علت بسیاری از آن‌ها از انجام مأموریت سرباز می‌زنند.
طبق آخرین برآوردهای موجود در ایالت متحده، کل کشت خشخاش در پاکستان در فاصله زمانی ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۶ به میزان ۵۱ درصد افزایش یافته است. بیشتر کشت خشخاش در مناطق قبایلی فدرال (فتا) و خبیر پختونخوا همچنان ادامه دارد و در سطح پایین توسعه اقتصادی و امنیت شهری در این مناطق فعال است.
کشت خشخاش در پاکستان در دهه نود نزدیک صفر رسید. تعهد چشمگیر دولت پاکستان برای از میان بردن کشت خشخاش علت اصلی این موفقیت بود. همچنین پروژه‌های توسعه جایگزین که از سوی جامعه بین‌المللی موردحمایت قرار می‌گرفت منجر به کاهش کشت خشخاش از حدود ۹۴۴۱ هکتار در سال ۱۹۹۲ به حدود ۲۱۳ در سال ۲۰۰۱ شد؛ اما با ممنوعیت طالبان بر کشت خشخاش در افغانستان و افزایش قیمت آن شاهد توسعه کشت آن در سال‌های پس از ۲۰۰۱ در پاکستان بوده‌ایم. در سال ۲۰۰۳ کشت خشخاش به حدود ۶۷۰۳ هکتار رسید ازجمله برای اولین بار در استان بلوچستان نیز گزارش‌هایی از کشت خشخاش به دست رسید. کل منطقه تحت کشت از عدد ابتدایی ۲۳۰۶ هکتار کمتر بوده و این در گزارش ماه می سال ۲۰۰۷ به‌عنوان یکی از نتایج توسعه جایگزین باهدف ریشه‌کنی کشت مواد مخدر موردتوجه قرار گرفت[۲].
درگذشته بسیاری از آزمایشگاه‌های پردازش تریاک در پاکستان به‌ویژه در استان شمال غربی قرار داشت. این آزمایشگاه‌ها به دلیل نزدیکی به محل کشت تریاک و جلوگیری از اقدامات دولتی برای مقابله با آن به افغانستان منتقل شد.
برابر با گزارش سازمان شفافیت بین‌المللی[۳] بسیاری از کارکنان نظامی انتظامی و نمایندگان پاکستانی با مسیرهای مرتبط با درآمدهای حاصل از مواد مخدر همسو هستند و این امر به یکی از مهم‌ترین موانع پیش روی مقابله جدی با تجارت این ماده در پاکستان بدل شده است. آمار دقیقی از میزان درآمد حاصل از تولید و ترانزیت مواد مخدر در پاکستان موجود نیست اما اقتصاد سایه تریاک به‌طور قطع مسئول جابجایی میلیاردها دلاری خواهد بود که از ترانزیت مواد مخدر به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، ایران، اروپا و امریکا به دست می‌آید. ترانزیت مواد مخدر افغانستان شامل هروئین، تریاک، مورفین و حشیش از طریق ایران و دریا راهی که کشورهای حوزه خلیج‌فارس، آسیا، افریقا و کشورهای اروپایی را در بر می‌گیرد.
پی‌نوشت‌ها
برگرفته از اطلس پاکستان تولیدی موسسه کادراس، مرداد ۱۳۹۸
[۱] Anti Narcotics Force
[۲] https://www.globalsecurity.org/military/world/pakistan/drugs.htm
[۳] Transparency International (TI)
بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع «کادراس» بلامانع است
