کادراس موسسه کادراس
پاکستان و افغانستان دارای ۲۴۳۰ کیلومتر مرز مشترک هستند. بی ثباتی در این مناطق مرزی، ناشی از تداوم بحران در دو کشور، به ویژه در افغانستان، باعث گردیده تا مناسب‌ترین شرایط برای فعالیت گروه‌‌های قاچاق در دو سوی مرز، فراهم شده و مدیریت و کنترل قاچاق از درون پاکستان توسط گروه‌‌های جرایم سازمان یافته، صورت گیرد. استان‌های بدخشان، نورستان، کونار، ننگرهار، پکتیا، خوست، پکتیکا، زابل، قندهار، هلمند و نیمروز در افغانستان در همجواری با مرز با پاکستان قرار دارند.
در طول نوار مرزی نیز پشتون‌ها در همجواری دو کشور استقرار یافته، و به صورت مؤثر و قابل توجهی بر تحولات غیر قانونی این منطقه تأثیر می‌گذارند. با توجه به نفوذ پاکستان بر قوم پشتون که به صورت سنتی وجود داشته است، اسلام‌آباد به راحتی بر تحولات افغانستان و حتی آسیای مرکزی، اثر گذارده و این در حالی است که به لحاظ دیدگاه کلان ژئوپلیتیکی، رقابت‌‌های کشورهای منطقه در مدیریت و کنترل اقوام مختلف در افغانستان متمرکز بوده، که از جمله می‌توان به رقابت میان پاکستان با کشورهای ایران، روسیه و هند در استفاده از ظرفیت‌‌های تاجیک‌ها در مناطق مرکزی و شمالی اشاره نمود.
نقاط مرزی عمده‌ی تردد میان دو کشور، غالباً در دو نقطه‌ی تورخام بین پیشاور و جلال‌آباد، و اسپین بولداگ میان قندهار و کویته، قرار گرفته است. خط مرزی دیوراند که در سال ۱۸۹۳ میان افغانستان و حاکم انگلیسی هند تعیین شد، هیچ‌گاه مورد تایید و شناسایی دولت افغانستان قرار نداشته، اما به صورت نیمه رسمی و دو فاکتو، همان کارکرد مرزی را داشته است. اقوام پشتون و بلوچ، دو قومی هستند که عمدتاً و شاید صرفاً در منطقه‌ی مرزی دیوراند سکنا گزیده‌اند. لازم به ذکر است که قوم پشتون با ۴۲ درصد، اکثریت غالب قومی را در افغانستان دارد، اما در پاکستان از ۴/۱۵ درصد فراتر نمی‌رود. قوم پشتون در افغانستان غالباً در استان‌های کابل، قندهار و جلال‌آباد ساکن بوده و در پاکستان نیز عمدتاً در ایالت سرحدغربی استقرار یافته‌اند؛ البته تعداد قابل توجهی از این قوم نیز در ایالت بلوچستان زندگی می‌کنند.
به لحاظ مذهبی، سنی‌ها در پاکستان و افغانستان در اکثریت هستند، و ۱۹درصد از جمعیت افغانستان و ۲۰ درصد از جمعیت پاکستان را شیعیان تشکیل می‌دهند. در مورد وضعیت قوم پشتون در پاکستان و افغانستان، لازم است به این نکته نیز اشاره گردد که با توجه به وجود اکثریت قوم پشتون در افغانستان و ادعای دائمی آن کشور در مورد نامعتبر بودن مرز دیوراند، اسلام‌آباد همواره از وضعیت مرزی میان دو کشور و اتحاد نهایی اقوام پشتون پاکستان و افغانستان نگران بوده به نحوی که از هیچ اقدامی که بتواند از وقوع این وضعیت جلوگیری نماید، فروگذار ننموده است.
طبق آمار منتشر شده از سوی دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد، ۸۰ درصد کشت خشخاش و تولید تریاک در افغانستان، در استان‌های همجوار با پاکستان صورت می‌گیرد که به قرار ذیل‌اند: هلمند، قندهار، ننگرهار، اورزگان، زابل و نیمروز.
نقشه کشت خشخاش در افغانستان
با نگاهی به نقشه، می‌توان به این نتیجه رسید که بالاترین میزان کشت و تولید تریاک در افغانستان در همجواری با مرزهای پاکستان می‌باشد. به لحاظ وضعیت استراتژیک قاچاق در این شرایط، ایالت بلوچستان پاکستان در توزیع محمولههای زمینی و دریایی قاچاق مواد مخدر تولید شده در افغانستان، نقش به سزایی دارد.
در این باره باید ایالت‌‌های سرحد غربی و فاتا را نیز به مجموعه‌ی مزبور اضافه کرد. در واقع و به عبارتی، دینامیسم فعالیت قاچاق مواد مخدر (سلاح و انسان) در پاکستان را می‌توان در تعامل و ارتباط میان پنج استان همجوار با پاکستان و سه ایالت یاد شده در همسایگی افغانستان دانست، ضمن آن‌که نباید از نقش ایالت پنجاب در پاکستان در قاچاق انسان و اسلحه در آن کشور غافل بود.
پاکستان دارای ۲۴۳۰ کیلومتر مرز مشترک با افغانستان است. سه نقطه‌ی مرزی اصلی میان دو کشور عبارتند از: تورخم در ننگرهار، غلام خان در خوست و اسپین بولداک در قندهار. به لحاظ توپوگرافیک، این مناطق با ویژگی کوهستانی از مسیرهای اصلی قاچاق مواد مخدر در مرز به شمار می‌روند؛ علاوه بر این، تعداد زیادی گذرگاه عبوری طبیعی در این مناطق وجود دارند که یا فاقد سکنه هستند و یا این‌که نظارت و کنترلی در مورد آن‌ها صورت نمی‌گیرد. خیلی از این گذرگاه‌ها برای قاچاق مواد و اسلحه مورد استفاده قرار می‌گیرند و این کار توسط کامیون‌ها و یا وسائل نقلیه‌ی سبک و همچنین چهارپایان انجام می‌شود. برخی از مسیرهای واقع در شرق، به ایالت بلوچستان پاکستان تغییر یافته است؛ به عبارتی از موقعیت و وضعیت کوهستانی به وضعیت بیابانی تغییر وضعیت داده است.
بنا به برآورد بانک جهانی، طالبان در سال ۱۹۹۷ بیش از ۷۵ میلیون دلار از محل قاچاق مواد مخدر درآمد داشته است. با حضور طالبان و القاعده در خط مرزی و فرضی دیوراند، موقعیت این منطقه برای قاچاق مواد مخدر تسهیل گردیده است. حضور این دو گروه موجب گردیده تا کنترل قاچاق مواد مخدر با مشکلاتی جدی مواجه گردد. بیش از ۱۵۰ تن هروئین و ۸۰ تن تریاک از این منطقه عبور کرده و در مسیر غربی وارد خاک جمهوری اسلامی ایران می‌گردد. در مسیر کوهستانی، محمولههای مواد مخدر از شمال به چین وارد می‌شود و در مسیر جنوبی به آب‌های گرم در جنوب پاکستان می‌رسند و از آن‌جا به اروپا، خلیج فارس و امریکا قاچاق میگردند.
۸۰ درصد قوم پشتون بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون نفر به غیر از ۳ میلیون نفر آواره‌ی افغانی مقیم پاکستان، در این کشور زندگی می‌کنند. تخمین‌های غیر رسمی حاکی از وجود ۴ میلیون پشتون در ایالت قبیله‌ای فدرال پاکستان می‌باشند. برآورد شده که ۷ تا ۱۶ میلیون نفر از پشتون‌ها در ایالت سرحد غربی پاکستان زندگی کنند. دیگر مناطق پشتون نشین در پاکستان بدین قرارند: کویته در ایالت بلوچستان با جمعیت بالغ بر ۴۵۰۰۰۰ نفر، لاهور در ایالت پنجاب با یک میلیون نفر و همچنین کراچی واقع در بندر سند با ۳ میلیون نفر.
این واقعیت، غیر قابل انکار است که قوم پشتون در مناطق مرزی میان افغانستان و پاکستان، دارای تسلط و کنترل کافی بوده و تجارت منطقه و نقل و انتقالات را نظارت می‌کنند. به استثنای نورستان، تمامی استان‌های مرزی مشترک افغانستان و پاکستان تحت تسلط و کنترل پشتون‌ها می‌باشند. این استان‌ها عبارتند از کونار، ننگرهار، پکتیا، خوست، پکتیکا، زابل، قندهار، هلمند و نیمروز.
پی‌نوشت:
برگرفته از اطلس مخدری پاکستان تولید شده توسط موسسه کادراس _ مرداد ۱۳۹۸
بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع و لینک «کادراس» بلامانع است.
