محموله‌های ورودی مواد از افغانستان

محموله های ورودی مواد ، باید به مقصدی برسند ؛ مقصدی که در هدفگذاری شبکه جهانی قاچاق مواد مخدر افغانستان ، پایان مسیر تلقی می شود ؛ قاره اروپا با بیش از ۷۵۰ میلیون نفر جمعیت ، بازار گسترده ای است با  ذائقه ای نسبتا ثابت که در طول دهه های گذشته ، هرویین افغانی را به باقی محرک ها و حتی مخدرهای عرب پسند همچون حشیش ، ترجیح داده و طبیعی است که شبکه تجارت مواد مخدر افغانستان ، برای تغذیه این بازار همیشه پول ساز ، برنامه ریزی پویا و دراز مدت داشته باشد .  میز اجرای این برنامه ها ، جایی نیست جز همان کشورهایی که شبکه جهانی ، آنها را به عنوان طعمه ترابری شناسایی کرده است . حتی در ۱۷ ماه گذشته که به دنبال شیوع جهانی کووید ۱۹ ، مرزهای زمینی ایران و افغانستان مسدود شد و این انسداد ، در کوتاه مدت ، بر ترابری قاچاق هم تاثیر گذاشت ، اتفاقات بعدی ؛ کاهش درامد دولت های دو کشور ، تاثیر مستقیم و غیر مستقیم تحریم های اقتصادی بر معیشت مردم ایران و بحران گرسنگی در افغانستان ، فرض خوش بینانه تزلزل قدرت شبکه تجارت مواد مخدر افغانستان را بسیار سریع تر از آنچه پیش بینی می شد ، باطل کرد .  نتایج گزارش های منتشر شده  در نیمه اول سال ۲۰۲۰ ، خبر از افزایش  قاچاق مواد مخدر با هدف درامد زایی هر چه بیشتر برای تازه واردانی می داد که  به دلیل بیکاری  و مشکلات اقتصادی و ناتوانی دولت های دو کشور در سامان دهی اقتصاد خانوار ، می خواستند شریک درامد خرده فروشی تجارت مواد مخدر به اقصی نقاط جهان باشند . در همین ایام ، تقاضای بازار اروپا برای مخدرهای افغانی هم به دلیل بحران فراگیر اختلالات روانی در قاره سبز ، افزایش یافت و امروز که  ۱۷ ماه از شیوع کووید ۱۹ در جهان می گذرد و بازار اروپا ، برای هرویین افغانی ، گرسنه تر از ایام پیش از ژانویه ۲۰۲۰ است ، گزارش UNODC  درباره افزایش ۳۷ درصدی کشت خشخاش در سال ویروس زده ، باورپذیرتر شده است .

مسیرهای اصلی ترانزیت مواد مخدر افغانستان به سمت اروپا ” مسیر غربی ( اصلی ) که قدیمی ترین و رایج ترین مسیر قاچاق است شامل  تهران ، غرب آذربایجان ، ارومیه   به مقصد  ترکیه و شامل دو مسیر  فرعی تهران ، آذربایجان شرقی  ،جمهوری آذربایجان به مقصد    ترکیه و خراسان  ،  مازندران یا گیلان   ،  اردبیل      ، جمهوری آذربایجان  به مقصد  ترکیه است . مسیر شمالی هم مسیر جدیدی است که با هدف  دور زدن کنترل های شدید ایران شکل گرفته و  حمل مواد از ایران به آسیای میانه و از  مسیر خراسان به ترکمنستان ، از این مسیر انجام می شود. اما از طریق مسیر جنوبی که شامل مسیر فرعی بندر عباس به مقصد امارات متحده عربی یا سواحل جنوب ایران به مقصد کویت یا عراق است ، حشیش افغانستان به خلیج فارس، بازارهای اروپایی و امریکایی می رسد . مسیر شرق هم ، شاهراهی  است که مواد مخدر افغانستان را از خوزستان به ، سمت کرمانشاه رسانده و سپس ، به مقصد عراق و بازارهای خاورمیانه  بارگیری می شود  . ”

نکته مهم در چرایی تعدد مسیرهای فرعی و اصلی ترانزیت مواد مخدر افغانستان است ؛  مسیرهای داخلی ترانزیت مواد مخدر  افغانستان ، معابر اصلی و فرعی در استان هایی است که در همه این سال ها با تابلوی ” منطقه محروم و کم برخوردار ” شناخته شده است . تشدید محرومیت و فقر در این استان ها ، چه به دنبال وقوع حوادث طبیعی ( خشکسالی ، سیل ، زلزله ، کم ابی و از بین رفتن کشاورزی و دامداری ) و چه به دلیل رخدادهای انسان ساخت ( فساد اداری و آب رفتن اعتبارات استانی در راهروهای پنهان )  ، دلیلی بوده که برخی ساکنان این مناطق برای جبران فقری که ناخواسته در آن گرفتار شده اند ، به دامان شبکه قاچاق مواد مخدر پناه برده اند تا کولبر و قاصد تجارت چمدانی و خرده بری مواد مخدر افغانستان به سمت مقصد نهایی و مرزهای غربی شوند .

باید گفت، تبعات خشکسالی در برخی استان های در مسیر اصلی ترانزیت و بخصوص ، فقر و محرومیت مردم این مناطق ، عامل موثری در هموار شدن مسیر کاروان های قاچاق بوده و در بررسی مسیرهای داخلی ترانزیت مواد مخدر  ، متوجه می شویم که چهار استان در کشور ما جایگاه بسیار مهمی دارد ؛  سیستان و بلوچستان ، خراسان ، کرمان و هرمزگان . البته استان های دیگری همچون یزد ، تهران و قم هم در مسیر ترانزیت مواد مخدر قرار می گیرند اما  سیستان و بلوچستان ، خراسان ، کرمان و هرمزگان به سه دلیل ، جایگاه مهم تری دارند ؛ کشفیات مواد در این چهار استان بسیار بالاست ، هر چهار استان ،  موقعیت جغرافیایی خاص دارند و تاثیرپذیری هر چهار استان از ترانزیت مواد مخدر هم بسیار قابل توجه است به این معنا که ترانزیت مواد مخدر از این استان ها ، باعث شده که آمار اعتیاد  هم در این استان ها بالا باشد . علاوه بر این ،  همجواری استان سیستان و بلوچستان با ایالت بلوچستان پاکستان ، به دلیل قرابت و اشتراکات زبانی ، فرهنگی ، مذهبی و طایفه ای بسیار وسیع ، وضعیت قاچاق مواد را در این منطقه بسیار پیچیده کرده و بنابراین ، اگرچه تاثیرپذیری منطقه خراسان از مرز زمینی بسیار طولانی با کشور افغانستان نباید نادیده گرفته شود اما  مردمان جنوب استان سیستان و بلوچستان قرابت‌های فرهنگی ، قومی ، طایفه‌ای ، و زبانی با ساکنان آن سوی مرز – ایالت بلوچستان پاکستان –  دارند به نحوی که بخشی از ساکنان بلوچستان ایران ، با اهالی بلوچستان پاکستان ، فامیل و از یک طایفه هستند . بنابراین ،  در این منطقه ، انتقال کالاهای قاچاق و مواد مخدر بسیار سهل و آسان است . استان  سیستان و بلوچستان علاوه بر این که یکی از محروم ترین استان های کشور است، بیشترین کشفیات مواد مخدر در کشور هم مربوط به این استان است و البته آمار اعتیاد در این استان نسبت به سرانه ملی و کشوری هم ، بسیار بالاست . مجموع این داده ها تایید می کند که مردم این استان ، بخشی از درآمد خود را از طریق قاچاق مواد مخدر کسب می کنند و حتی ممکن است همکاری های طایفه ای و قومی هم در انتقال مواد مخدر داشته باشند .در این استان متاسفانه شاهد فقر و حاشیه نشینی هستیم و مردم این استان ، به دلیل حجم  بالای  محرومیت و نابرابری های اجتماعی که تحمل می کنند ، نسبت به حاکمیت مرکزی گله مند هستند و این عوامل هم مزید بر این است که استان سیستان و بلوچستان ، یک منطقه ویژه  در انتقال مواد مخدر به داخل کشور باشد . در استان سیستان و  بلوچستان ، ۵۰ مسیر فرعی در کنار چند شهر کلیدی وجود دارد و حجم بالایی از ترانزیت مواد از طریق این شهرهای کلیدی اتفاق می افتد که از جمله این شهرهای کلیدی می توان به میرجاوه ، ایرانشهر ، سراوان ، خاش و زاهدان اشاره کرد ..  استان کرمان  هم ، نزدیک ترین و پر اهمیت ترین استان کشور برای انتقال مواد مخدر از سیستان و بلوچستان به استان های مرکزی مثل یزد ، اصفهان ، قم و تهران است و  یکی از مهم ترین دلایل هم ، مجاورت استان کرمان  با سیستان و بلوچستان است . اشتراکات مذهبی ، فرهنگی و زبانی که استان سیستان بلوچستان ، از بلوچستان پاکستان گرفته به کرمان هم منتقل و منجر به تداوم نوعی پیچیدگی وضعیت جغرافیایی اجتماعی اقتصادی و فرهنگی در این استان شده و استان کرمان را برای ترانزیت مواد مخدر مستعد کرده است . کرمان نهمین استان پر جمعیت کشور است که نه تنها حدود ۱۱ درصد کشفیات انواع مواد در کرمان است ،  در استان کرمان هم ، همان حد از آسیب پذیری جغرافیایی استان سیستان بلوچستان به دلیل همجواری با پاکستان را شاهد هستیم چون  استان  کرمان هم  یک استان  خشک ، کم آب ، کم گیاه و فقیر از نظر سکنه اما  پهناور است . در واقع ،  بخشی از نواحی مرکزی ایران همین اقلیم نامساعد را دارد و وقتی  شرایط اقلیمی ، نامساعد باشد ، تعداد جمعیت هم در آن منطقه کم است و در نتیجه ، منطقه ، از بابت انتقال و توزیع مواد مخدر برای قاچاقچیان بسیار جذاب خواهد بود . “