رابطه نابرابریهای اجتماعی-اقتصادی با اختلالات مصرف مواد مخدر اغلب در محیطهای پردرآمدی که ثابت شده شرایط اجتماعی-اقتصادی افراد، محلهها و جوامع، با الگوهای اختلالات مصرف مواد مخدر ارتباط دارد، مورد مطالعه قرار گرفته است. مطالعات محدود انجامگرفته در کشورهای با درآمد متوسط و کم، نشان میدهد که ارتباط بین آسیب اجتماعی-اقتصادی و خطر ابتلا به اختلالات مصرف مواد مخدر در چنین محیطهایی ضعیفتر است.
نکته مهم این است که در محیطهای پردرآمد، خطر ابتلا به اختلالات مصرف مواد مخدر فقط در بین محرومترین اقشار جامعه متمرکز نیست، بلکه از یک شیب اجتماعی-اقتصادی پیروی میکند: در مقایسه با مرفهترین اقشار، افرادی که به گروههای محروم تعلق دارند بالاترین سطح نسبی احتمال ابتلا به اختلالات مصرف مواد مخدر را دارند؛ در حالی که افرادی که در گروههای با درآمد متوسط قرار دارند، دارای سطح متوسط خطر ابتلا هستند.
چندین چارچوب مفهومی به توصیف این مسئله پرداختهاند که نابرابریهای اقتصادی-اجتماعی در حیطه سلامت، چگونه شاخصهای اجتماعی-اقتصادی فرد و جامعه را با هم ادغام میکند. مفهوم گسترده «توسعهیافته» که توسط مارگارت وایتهد و گوران دالگرن ایجاد شد، بیان میکند که سلامت افراد نهتنها به ویژگیهای زیستشناختی، جمعیت شناختی و بنیادی آنها ارتباط دارد، بلکه همچنین به عوامل مرتبط با سبک زندگی، که تا حدودی توسط شبکههای اجتماعی-اقتصادی شکل میگیرند، و تحت تأثیر شرایط زندگی و کار و عوامل گسترده اجتماعی-اقتصادی، فرهنگی و محیطی قرار دارند نیز مربوط میشود. شاخصهای اجتماعی-اقتصادی در سطح فردی، جوامع، و کشورها، میتواند بهطور مستقیم (بهعنوان مثال، مشخص شده است که بروز رکود اقتصادی، و افزایش سطح بیکاری در پی رکود، میتواند از طریق فشار روانی-اجتماعی، با افزایش سطح اختلالات مصرف مواد مخدر ارتباط داشته باشد) یا از طریق مکانیسمهای واسطهای (بهعنوان مثال، نابرابری درآمد در سطح محله، میتواند از طریق توزیع جغرافیایی نابرابر امکانات بهداشتی، با اوردوز اوپیوئیدها مرتبط باشد)، بر مصرف مواد مخدر و الگوهای اختلال مصرف مواد مخدر تأثیر بگذارد. علاوه بر این، شاخصهای اجتماعی-اقتصادی در سطح فردی، خانوادگی، اجتماعی و ملی، میتوانند با هم تعامل داشته باشند و اقشار خاصی را در برابر پیامدهای نابرابریهای اجتماعی-اقتصادی به طور خاص آسیبپذیر سازد. بهعنوان مثال، اگرچه شیوع اختلالات مصرف مواد مخدر در زنان کمتر از مردان است، اما به نظر میرسد زنانی که از چنین اختلالاتی رنج میبرند، بسیار آسیبپذیر هستند. در نهایت، تجربه سختیهای مرتبط با نابرابریهای اجتماعی-اقتصادی از دوران کودکی، احتمالاً در تمامی طول عمر فرد، بر میزان خطر ابتلا به اختلال مصرف مواد مخدر، و بروز آسیب اجتماعی-اقتصادی در بازه بلندمدت تأثیر میگذارد.۹ این مسئله وجود چرخه معیوب بین نابرابری اجتماعی-اقتصادی و اختلالات مصرف مواد مخدر را نشان میدهد.