کادراس موسسه کادراس
اواخر ماه مارس ۲۰۲۲ گزارش سالانه سازمان ملل متحد درباره وضعیت تولید تریاک و مشتقات آن تحت عنوان مألوف «پیمایش تریاک افغانستان ۲۰۲۱» منتشر شد. این سند پنج فصل دارد؛ پس از مقدمه به «سطح کشت» پرداخته می‌شود و در سومین فصل کتاب «میزان تولید بالقوه و بالفعل تریاک» در افغانستان از نظر گذرانده می‌شود. «ارزش سرِ زمین تریاک و ارزش تولید و صادرات اوپی‌یت‌ها» جستار فصل چهارم این سند را تشکیل می‌دهد و در فصل آخر روش‌شناسی جمع آوری داده‌ها و تحلیل آن به بحث گذاشته شده است.
یافته های کلیدی این گزارش که همه ساله توسط دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل منتشر می شود، نشان از کاهش کشت تریاک و افزایش قیمت آن دارد و همچنان تولید مواد مخدر ( تریاک، مورفین و هروئین) بزرگترین فعالیت غیر قانونی اقتصادی در افغانستان به حساب می آید. به عبارتی، تولید ناخالص اقتصاد غیرقانونی مواد مخدر افغانستان در سال ۲۰۲۱ ۱.۸ تا ۲.۷ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود که ۹ درصد تولید ناخالص داخلی افغانستان در سال ۲۰۲۰ را به خود اختصاص داده است.
در پایان فصل کشت سالانه تریاک در ژوئیه ۲۰۲۱، سطح زیر کشت تریاک در افغانستان ۱۷۷۰۰۰ هزار هکتار برآورد شد که با کاهش ۲۱ درصدی نسبت به سال ۲۰۲۰ همراه بوده است، در واقع نشان از کاهشی ۴۷۰۰۰ هزار هکتاری دارد. کشت خشخاش در دو دهه گذشته به طور متوسط افزایشی ۴۰۰۰ هزار هکتاری را سالانه تجربه کرده است، به نحوی که در سال ۲۰۲۰ با وجود شیوع کرونا افزایشی ۳۷ درصدی داشته است.
بیشترین کشت خشخاش در سال ۲۰۲۱ در منطقه جنوب غربی با ۷۹ درصد و پس از آن در مناطق غربی با ۱۰ و مناطق شمالی با ۶ درصد بوده است. مناطق شرقی و شمال شرق هر کدام ۲ درصد از کل کشت را به خود اختصاص داده اند. همچنین، مناطق جنوبی و مرکزی روی هم ۰.۸ درصد از کل کشت را داشته‌اند.
در سال ۲۰۲۱ کشت خشخاش کاهش داشته است که به تفکیک مناطق بدین گونه بوده است: منطقه غربی ۵۰ درصد کاهش (۱۸۱۰۰ هکتار)، منطقه جنوب غربی ۹ درصد کاهش (۱۳۲۰۰ هکتار)، منطقه شمالی ۵۷ درصد کاهش (۱۳۰۰۰ هکتار) و منطقه شمال شرق ۴۶ درصد کاهش (۳۱۰۰ هکتار).
هلمند همچنان ولایتی است که بیشترین کشت خشخاش را دارد و پس از آن قندهار، فراه، اورزگان، بادغیس، فاریاب، بدخشان، نیمروز و بلخ قرار داردند. تعداد ولایات عاری از کشت خشخاش در سال ۲۰۲۱ از ۱۲ ولایت به ۱۱ ولایت کاهش یافته است و ولایت سمنگان که در سال های پیش عاری از کشت خشخاش بود در سال ۲۰۲۱ به زیر کشت رفته است. همچنین تعداد ولایات متأثر از کشت خشخاش از ۲۲ ولایت به ۲۳ ولایت افزایش یافته است.
مقایسه دو سال میلادی ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ نشان می دهد، کاهش کشت خشخاش در سال ۲۰۲۱ در حالی است که در سال ۲۰۲۰ در همه مناطق افغانستان به غیر از منطقه شرقی، روند رو بهافزایش بوده است. درسال ۲۰۲۰ در تمام مناطق افغانستان به جز منطقه شرقی، افزایش کشت خشخاش مشهود بوده و بیشترین افزایش نسبی در مناطق جنوبی و پس از آن مناطق غربی، شمال شرقی، شمالی و مرکز و جنوب غرب به وقوع پیوسته است. همچنین کشت خشخاش در مناطق شرقی ۲۸ درصد کاهش یافته است. این امر در حالی روی داده که مناطق جنوبی و غربی در صدر کاشت خشخاش برای سال ۲۰۲۱ قرار داشته اند.
گفتنی است، در حالیکه در سال ۲۰۲۰ قیمت سرِ زمین به پایین ترین بهای خود در چند سال اخیر رسیده بود، یعنی کاهش ۱۸ درصدی، اما در سال ۲۰۲۱ قیمت سرِ زمین تریاک در همه مناطق افغانستان افزایش داشه است. علیرغم افزایش ۱۳ درصدی میانگین قیمت تریاک، اما قیمت سرِ زمین این محصول در سال ۲۰۲۱ در مقایسه با قیمت در داخل افغانستان و همچنین بهای جهانی آن بسیار کم بوده است.
تداوم سطح بالای تولید تریاک که باعث اشباع بازار شده، احتمالاً از عوامل اصلی کاهش میانگین قیمت‌های سرِ زمین به حساب می‌آید؛ چنانچه میانگین قیمت‌های سرِ زمین در سال ۲۰۲۱ با وجود افزایش ۱۳ درصدی، بسیار پایین باقی ماند. در واقع در سال ۲۰۲۰ هر کیلو تریاک در موقع برداشت ۵۵ دلار بود که به ۶۳ دلار افزایش یافت. این درحالیست قیمت‌های زیر ۱۰۰ دلار آمریکا آخرین بار در سال ۲۰۰۹ برای هر کیلو دیده شده بود (البته نرخ تورم بر این رقم اعمال نشده است).
ارزش تخمینی تولید تریاک سر زمین در سال ۲۰۲۱ در افغانستان بیش از ۴۲۵ میلیون دلار بوده که نسبت به سال ۲۰۲۰ که برآوردی ۳۵۰ دلاری ذکر شده است، ۲۳ درصد افزایش قیمت را تجربه کرده است. این میزان در سال ۲۰۲۰ میلادی برابر با ۲۰ درصد ارزش کلی تولید ناخالص داخلی افغانستان بوده است. همچنین تنها در هلمند، بزرگترین ولایت تولید تریاک در افغانستان، درآمد حاصل از تولید تریاک بالغ بر ۲۵۰ میلیون دلار بوده که معادل ۵۷ درصد کل ارزش تولید تریاک در این کشور است. در ارزیابی سطح زیر کشت خشخاش در سال ۲۰۱۷ در افغانستان، میزان سطح کشت خشخاش براساس مکانیزم تفکیکی به ولایات رتبه بندی و طبقه بندی شده است. از ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۷ میزان کشت به دو برابر افزایش یافت و نگرانی های بسیاری را در سطح جهانی برانگیخت. به طور عمده افزایش کشت خشخاش در سال ۲۰۱۷ در ولایت هایی انجام شده که مرکز کشت به حساب می آیند. از این میان بیشترین افزایش کشت در ولایت هلمند اتفاق افتاده که نسبت به سال گذشته ۶۳٫۷۰۰ هکتار افزایش (بیش از ۷۹ درصد) را نشان می دهد. این ولایت به تنهایی نیمی از افزایش کشت خشخاش افغانستان در سال های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ را به خود اختصاص داده است.
با بازگشت طالبان به قدرت بهای تریاک نیز شدیداً افزایش یافته است؛ مقدار زیادی از تریاک تولید شده در افغانستان که ماده اولیه تولید هروئین به حساب می‌آید نیز، به خارج از این کشور قاچاق می‌شود و موجب شده تا تحرکات جهانی برای تولید هروئین با افزایش چشم گیری همراه باشد. بر اساس گزارشات دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل متحد، در سال گذشته میلادی بین ۱.۸ تا ۲.۷ میلیارد دلار درآمد حاصل از تجارت مواد مخدر بوده است که نشان دهنده اتکای اقتصاد افغانستان به تجارت این محصول است. در حالی کاهش تولید تریاک در سال ۲۰۲۱ همراه با افزایش چشم گیر قیمت آن بوده است و پیش بینی می شود در سال جاری میلادی بازار کشت و تولید این محصول در افغانستان تحت تاثیر حضور طالبان بسیار پر چالش باشد.
بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع «کادراس» بلامانع است.
