کادراس موسسه کادراس
مرکز اروپایی نظارت بر مواد مخدر و اعتیاد (EMCDDA) روز دوشنبه ۲۱ نوامبر ۲۰۲۲ اقدام به انتشار گزارشی جامع در خصوص وضعیت بازارهای مخدری همسایگان شرقی و غربی اتحادیه اروپا کرد. در این گزارش به موضوعاتی همچون پیدایش مسیرهای جدید قاچاق مواد مخدر، گسترش بازارهای آنلاین، دسترسی به طیف وسیعی از مواد مخدر و … اشاره شده است. در این متن قرار است به تهدیدات خاص مرتبط با موا مخدر و پیامدهای بالقوه آن در حوزه امنیت و سلامت پرداخته شود. دیگر چالش‌های مورد نظر این پژوهش ناامنی اقتصادی، فساد و درگیری با شبکه‌های جرائم سازمان یافته در سطح محیط بین‌المللی است.
بین سال‌های ۲۰۱۹- ۲۰۲۲، مرکز اروپایی نظات بر مواد مخدر و اعتیاد در مطالعه‌ای میدانی به مصاحبه با ۱۰۰ نفر از اقشار افسران گمرک و امنیتی، ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی، پژوهشگران، سازمان‌های غیر دولتی، نمایندگان دولت و سازمان‌های بین‌المللی پرداخته است. این مطالعه با منابع ثانویه همچون مقالات علمی، گزارش‌های رسانه‌ای و مطالب منبع آزاد تکمیل شده است.
مناطق شرقی اتحادیه اروپا، حوزه جدی ترانزیت مواد مخدر غیرقانونی محسوب می‌شوند، زیرا چندین مسیر اصلی قاچاق از طریق آن جریان دارد. بلاروس، مولداوی و اوکراین هم مرز با اتحادیه اروپا هستند و در مسیر شمالی قاچاق هروئین واقع شدند. در همین حال کشورهای قفقاز جنوبی، ارمنستان، آذربایجان و گرجستان که در نزدیکی مرزهای افغانستان به عنوان مرکز جهانی تولید تریاک، هروئین و اخیرا مت‌آمفتامین واقع شدند. دو مسیر اصلی قاچاق هروئین از افغانستان (بالکان و مسیر شمالی) بر اتحادیه اروپا تاثیر مستقیم برجای می‌گذارد.
براساس این گزارش در مناطق بلاروس، مولداوی و اوکراین مصرف هروئین روند کاهشی و مصرف مواد صنعتی (مانند متادون خیابانی) روند افزایشی را ثبت کرده است. با توجه به مطالعات انجام شده به نظر می‌رسد مصرف و کشفیات کوکائین در این منطقه اندک و محدود باشد؛ با این حال نشانه‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد اخیرا مسیر جدیدی برای قاچاق کوکائین ایجاد شده که به موجب آن مواد مخدر آمریکای جنوبی از طریق کشورهای همسایه دریای سیاه به بازارهای اروپایی قاچاق می‌شود. اوکراین بیشترین مقادیر کوکائین کشف شده را در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ گزارش کرده است (۲۰۱۹؛ ۸۳۷ کیلوگرم و ۲۰۲۰؛ ۱۶۶ کیلوگرم). در حالی که اطلاعات مربوط به شبکه‌های جنایتکار در منطقه محدود است، در سال ۲۰۲۲ از کشتی ایتالیایی «ندرانگتا» در بتدر اودسا اوکراین ۱۲۰ کیلوگرم کوکائین کشف و ضبط شده است.
با توجه به اطلاعات به دست آمده به نظر می‌رسد گسترش بازارهای آنلاین مخدری در سطح منطقه‌ای در حال گسترش باشد. در حال حاضر این بازارها نقش مهمی در خرید و فروش مواد در ارمنستان، بلاروس، گرجستان، مولداوی و تا همین اواخر در اوکراین ایفا می‌کردند. این توسعه بازارهای آنلاین با افزایش در دسترس بودن برخی «ان پی اس»ها در ارتباط است.
شبکه‌های جنایتکار سازمان یافته در تولید مواد مخدر مصنوعی در برخی کشورهای منطقه نقش دارند. این موضوع شامل کشور جمهوری آذربایجان نیز می‌شود، جایی که تولید مت‌آمفتامین از سال ۲۰۱۸ روند افزایشی داشته است. تهدیدی بالقوه برای این منطقه می‌تواند تولید و قاچاق مواد مخدر مصنوعی از منشاء اتحادیه اروپا باشد. برخی شواهد غیر مستقیم به افزایش مصرف «ام دی ام ای» در برخی کشورهای اروپایی- خاورمیانه‌ای نیز ارتباط دارد.
همچنین این گزارش دارای بخش مربوط به تاثیر احتمالی جنگ اوکراین بر بازارهای مخدری این منطقه است. انتظار می‌رود که در کوتاه مدت ترانزیت محموله‌های مواد مخدر از اوکراین کاهش یابد. علاوه بر این ممکن است افزایش استفاده از مبادی ورودی برای محموله‌های مخدری در منطقه دریای سیاه تشدید شود. در این گزارش تداوم مراقبت از کسانی که ا ز جنگ فرار می‌کنند نیز به عنوان یک اولویت در نظر گرفته شده است.
در مرزهای جنوبی اروپا، مطالعات این مرکز بر روی کشورهای رژیم صهیونیستی، اردن، لبنان، لیبی، مراکش، فلسطین، سوریه و تونس متمرکز است. براساس این مطالعات برخی از مراکز اصلی تولید جهانی کانابیس در کشورهایی همچون مراکش و تولید قرص‌های کپتاگون د منطقه شامات واقع است. همچنین این منطقه دارای چندین مرکز قاچاق مواد مخدر می‌باشد که به نظر می‌رسد اهمیت آنها در حال افزایش است.
کشت کانابیس در شمال آفریقا امری پایدار و مستمر به نظر می‌رسد، این در حالی می‌باشد که کشت این مواد در رژیم صهیونیستی، لبنان، سوریه و فلسطین روندی افزایشی داشته است. کانابیس گیاهی و رزین کانابیس از جمله موادی هستند که بیشترین آمار قاچاق را در تقریبا تمامی کشورهای این منطقه به ثبت رساندند. به نظر می‌رسد الگوی مصرف مواد مخدر در این منطقه به سمت طیف وسیعی از مواد همچون «ان پی اس»ها و برخی روان گردان‌ها تغییر کرده است. محرک‌های مصنوعی همچون آمفتامین در زمره این مواد ها قرار دارند. همچنین در خاورمیانه، برخی مناطق همچون الجزایر، رژیم صهیونیستی، مراکش و تونس حضور دارند که اسناد محکمی در خصوص مصرف هروئین در آنها وجود دارد.
