کادراس موسسه کادراس
رشد فزاینده تولید و قاچاق کپتاگون در منطقه شامات موجب افزایش آسیب‌پذیری حوزه «امنیت مخدری» کشورهای خاورمیانه عربی شده است. براساس آمارهای منتشر شده از سوی گمرکات و مقامات مسئول حوزه مبارزه با مواد مخدر، عربستان سعودی، اردن، لبنان، امارات و … در معرض قاچاق این ماده محرک هستند. در ادامه این یادداشت نگاهی به وضعیت قاچاق و کشفیات کپتاگون در برخی کشورهای منطقه خواهیم داشت.
در بازه زمانی ۲۰۱۳- ۲۰۱۸ کشفیات سالانه آمفتامین در جهان بین ۴۵ تا ۷۱ تن سیال بود. با این حال میزان فراوانی کشفیات عمدتا مربوط به کشورهای خاورمیانه (بزرگ‌ترین بازار مصرف آمفتامین جهان) است. در میان کشورهای منطقه بیشتین آمار کشف و ضبط این مواد مربوط به کشورهای لبنان، عربستان سعودی و امارات عربی متحده است. امروز به صورت غیرقانونی قرص‌های به نام کپتاگون در برخی مناطق اروپا، سوریه و لبنان تولید و عرضه می‌شود که فاقد فن‌اتیلین است و به همین «کپتاگون جعلی» محسوب می‌شود. در گزارش جهانی نهاد مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل در سال ۲۰۲۲ آماده است که اروپا مقصد ترانزیت قرص‌های کپتاگون از مقصد حوزه منطقه مدیترانه شرقی و شبه جزیره عربستان است.
در برخی کشفیات صورت گرفته در عربستان سعودی، قاره اروپا به عنوان مبدا صادرات این مواد اعلام شده است. در ژانویه و فرویه ۲۰۱۷، ۳۵۰ هزار قرص کپتاگون در فرودگاه شارل دوگل فرانسه کشف و ضبط شد. این محموله مخفی قرار بود در قالب محصولات صنعتی از طریق لبنان به چک، از چک به ترکیه و منطقه آناتولی راهی عربستان سعودی شود. در دسامبر ۲۰۱۸، مقامات یونانی از کشف ۳ میلیون قرص کپتاگون که راهی لیبی بود خبر دادند. در ژوئن و جولای ۲۰۱۹، ۳۳ میلیون قرص کپتاگون دیگر توسط مقامات یونانی در بندر پیرئوس کشف و ضبط شد. مقصد نهایی این محوله بازار چین بود. در فوریه همین سال ۳۸۴ هزار قرص کپتاگون در بندر نوتردام هلند که راهی بندر جده عربستان بود کشف و ضبط شد. در ژوئیه ۲۰۲۰، ۱۴ تن آمفتامین، از جمله بیش از ۸۴ میلیون کپتاگون توسط مقامات ایتالیایی کشف و ضبط شد. به گفته مقامات این کشور این مواد از طرف عناصر داعش راهی بازارهای اروپایی شده بود تا از این طریق منبع درآمدی جدیدی برای این گروه تروریستی فراهم شود.
طی چند ماه اخیر قاچاق کپتاگون به مقصد بازارهای اردن تشدید شده است. کپتاگون ماده ای شیمیایی است که سیستم اعصاب مرکزی را تحریک می کند و تا حد زیادی باعث اعتیاد می شود و مشکلات جدی جسمی و روانی را به دنبال دارد که به مرگ منجر می شود. این ماده در سطح بین المللی ممنوع است و در فهرست مواد مخدر قرار دارد. نزدیکی به منطقه شامات، سوء استفاده گروه‌های نارکوتروریستی از بحران داخلی سوریه و مطالبه بازار مخدری اردن (به‌ویژه نسل جوان) سه متغیر تاثیرگذار در تشدید قاچاق کپتاگون به اردن هاشمی است.
روز ۲۵ دسامبر گمرک مرزی «الکرامه» اردن از کشف بزرگ‌ترین محموله قاچاق کپتاگون در عملیاتی ویژه خبر داد. در این عملیات قریب به ۶ میلیون عدد قرص کپتاگون (وزن یک تن) در داخل بار خرما کشف و ضبط شد. گذرگاه مرزی الکرامه یا مجتمع مرزی طریبیل تنها گذرگاه مرزی بین اردن و عراق است که میان شهر الرویشد اردن در استان المفرق و شهر طریبیل عراق در استان الانبار واقع شده است و حدود ۳۲۰ کیلومتر از پایتخت اردن، و ۵۷۵ کیلومتر از پایتخت عراق فاصله دارد. در بازرسی دقیق دو کامیون «براد» با پلاک خارجی که از کشور همسایه می آمدند، قرص های مخدر کپتاگون که به طور حرفه ای داخل خرما جاسازی شده بودند و تشخیص آنها سخت بود، کشف و ضبط شدند. حدود ۵۰۹ کیلوگرم از قرص های مخدر کپتاگون در اولین کامیون و حدود ۴۸۳ کیلوگرم نیز از کامیون دوم کشف و ضبط شد.
در ۱۶ دسامبر ۲۰۲۲ مقامات سعودی خبر از دستگیری ۴۲۱ نفر به اتهام تلاش برای قاچاق مقادیر زیاد مواد مخدر در ۴ منطقه این کشور خبر داد. از این تعداد ۳۴۲ یمنی، ۳۹ شهروند سعودی، ۳۸ اتیوپیایی و ۲ نفر عراقی بودند. در همین رابطه سرهنگ مصطفی القرینی سخنگوی رسمی اداره کل مرزبانی سعودی گفت:«گشت‌های زمینی در منطقه نجران، جیزان، عسیر و مرزهای شمالی تلاش برای قاچاق ۵۲.۴ تن مواد قات و ۸۰۷ کیلوگرم مواد مخدر ناکام گذاشتند.»در این محموله مقادیر زیادی کانابیس، قرص‌های امفتامین و قرص‌های نیازمند تایید پزشک وجود داشته است.
شاهزاده ها و افسران سعودی نقش پر رنگی در محلی قاچاق کپتاگون دارند. حتی طی گزارشی اداره مبارزه با فساد اداری عربستان، افسران خود را متهم به گرفتن رشوه از قاچاقچیان برای چشم پوشی بر فعالیت های غیرقانونی آنها کرده است. در سال ۱۹۹۹ یک شاهزاده سرشناس سعودی ۲ تُن کوکائین را از ونزوئلا به فرانسه قاچاق کرد و در سال ۲۰۰۷ بصورت غیابی به ۱۰ سال حبس و ۱۰۰ میلیون دلار جریمه محکوم شد. مقامات آمریکا همچنین او را به توطئه برای توزیع مواد مخدر در داخل آمریکا متهم کردند.
