کادراس موسسه کادراس
دفتر مبارزه با جرم و مواد سازمان ملل متحد به مانند هر سال اقدام به انتشار گزارش سالانه خود در خصوص آخرین وضعیت تولید، کشت، مصرف، کشف و آخرین روندهای دولتی- غیردولتی مرتبط با انواع مواد مخدر، محرک و روان گردان کرده است. در گزارش امسال علاوه بر انتشار کتابچه‌های موضوعی، امکان جستجو بر خط مبتنی بر اطلاعات موجود در اینترنت تا سال ۲۰۲۱ پیش‌بینی شده است. این سند در حالی از سوی این سازمان بین‌المللی منتشر شده است که بسیاری از کارشناسان معتقدند روندهای نوظهور مخدی مانند قانونی سازی کانابییس، بحران فنتانیل در آمریکای شمالی، روی کارآمدن طالبان در افغانستان و کاهش احتمالی کشت خشخاش، تشدید بیش مصرفی انواع مت‌آمفتامین و بحران قاچاق کپتاگون در منطقه غرب آسیا از جمله چالش‌های پبش‌رو دولت‌ها و سازمان، موسسات و سمن‌های بین‌المللی در سراسر جهان است[i].
در کتابچه شماره ۲ نویسندگان سند سعی دارند تا به ارائه نکات کلیدی و تحلیل‌های برآمده از بررسی آخری روندها و برآوردهای بخش آنلاین در مسائل مخدری معاصر پبردازند. چالش‌های جهانی مرتبط با مواد مخدر مانعی جدی بر سر توسعه همه‌جانبه و پایدار، از صلح و عدالت تا سلامت، حقوق بشر، محیط زیست و برابری می‌شود. همچنین سرمایه گذاری در حوزه سلامت عمومی باید متناسب با سرعت روندهای جدید در چهارچوب قوانین کنترل و مبارزه با مواد مخدر؛ به ویژه در زمینه مصرف پزشکی، با هدف تاثیرگذاری بر سیاست گذاری‌ها دنبال شود. براساس برآوردهای گزارش امسال، پیشگیری و دسترسی به درمان ایدز و هپاتیت سی باید در دسترسی افراد آسیب پذیر قرار بگیرد؛ در غیر این صورت چالش‌های مرتبط با مواد مخدر افراد بیشتری را زمین‌گیر می‌کند. نوع اقدام مجریان قانون باید متناسب با مدل تجارت مجرمانه و گسترش انواع مواد مخدر مصنوعی که ارزان و سریع وارد بازار می‌شود؛ انعطاف و سرعت بیشتری پیدا کند[ii].
تا سال ۲۰۲۱ تعداد معتادان در جهان به رقم ۲۹۶ میلیون نفر رسیده است که در روند ۱۰ ساله افزایش ۲۳ درصدی را نشان می‌دهد. از این تعداد ۲۱۹ میلیون نفر کانابیس، ۶۰ میلیون نفر اوپیوئیدها، ۳۶ میلیون نفر آمفتامین‌ها، ۲۲ میلیون نفر کوکائین و ۲۰ میلیون نفر قرص‌های روان گردان اکستازی مصرف می‌کنند. در مدت مشابه میزان مصرف انواع مواد با تمرکز بر زنان عبارت اند است از؛ ۴۷ درصد مصرف غیرپزشکی داروهای اوپیوئیدی، ۴۵ درصد آمفتامین‌ها، ۳۸ درصد اکستازی، ۳۰ درصد کانابیس، ۲۷ درصد کوکائین و ۲۵ درصد اوپیوئیت‌ها. در سال ۲۰۲۱ قریب به ۱۳.۲ میلیون نفر از معتادان از طریق تزریق مواد اقدام به استعمال مواد می‌کردند. از این رقم ۶.۶ میلیون نفر مبتلا به هپاتیت C، ۱.۶ میلیون مبتلا به ایدز و ۱.۴ میلیون نفر هم‌زمان به بیماری‌های هپاتیت C و ایدز مبتلا شدند. همچنین ۳۹.۵ میلیون نفر دچار بیش مصرفی مواد هستند که این آمار افزایش ۴۵ درصد را طی یک دهه اخیر نشان می‌دهد.
علاوه بر این در بخش درمان یا ترک مواد نیز اطلاعات قابل توجهی به ثبت رسیده است. براساس آمارهای منتشر شده از هر ۵ معتاد ۱ نفر در مرحله درمان قرار دارد. در سال ۲۰۲۱ افراد تحت درمان زیر ۲۵ سال عمدتا از قاره‌های آمریکای جنوبی با ۵۲ درصد، آمریکای مرکزی و حوزه کارائیب با ۳۷ درصد، شرق و جنوب‌شرقی اروپا با ۳۴ درصد، استرالیا و نیوزلند با ۳۴ درصد، آفریقا با ۲۷ درصد، آمریکای شمالی با ۱۷ درصد، آسیا با ۱۶ درصد و غرب- مرکز اروپا با ۱۴ درصد را تشکیل می‌دهند. میزان زنانی که در مرحله درمان قرار دارند به تفکیک منطقه جغرافیای عبارت‌اند از؛ اقیانوسیه ۳۷ درصد، ۳۴ درصد آمریکا، ۱۷ درصد اروپا، ۹ درصد آفریقا و ۳ درصد آسیا.
در حوزه بررسی «کشت جهانی[۱]» سطح زیر کشت بوته کوکا[۲] از سال ۲۰۲۰ الی ۲۰۲۱ رشد ۳۵ درصدی را ثبت و رقم ۳۱۵ هزار ۲۰۰ کیلوگرم رسانده است. اما میزان کشت خشخاش[۳] از سال ۲۰۲۱ الی ۲۰۲۲ رشد ۲۸ درصدی را با عدد ۳۱۵ هزار و ۸۰۰ کیلوگرم نشان می‌دهد. در روندی ۱۵ ساله میزان تولید کوکائین رشد ۱۶ درصدی را با افزایش ۳ هزار و ۳۰۴ تن و کاهش ۳ درصدی تولید تریاک به میزان ۷ هزار و هشتصد تن نشان می‌دهد. میزان تریاک فرآوری شده برای تولید هروئین در سال ۲۰۲۲ بین ۶۰۷۷- ۶۳۸۴ تن بوده است. در نهایت میزان هروئین تولید شده در بازار بین ۵۰۹ الی ۷۳۹ تن ارزیابی می‌شود.
کشفیات انواع گیاه کانابیس ۵ هزار ۲۲۶ هزار تن، کانابیس رزین ۲ هزار ۱۴ تن، اوپیوم ۸۹۲ تن، اوپیوئیدهای دارویی ۳۵۶ تن، هروئین ۱۱۲ تن، کوکائین ۲ هزار ۲۶ تن، اکستازی ۱۰ تن، آمفتامین ۱۱۴ تن و مت‌آمفتامین ۳۹۳ تن در سال ۲۰۲۱ به ثبت رسیده است.
[۱] Global cultivation
[۲] coca bush
[۳] opium poppy
[i] https://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/world-drug-report-2023.html
[ii] https://www.unodc.org/res/WDR-2023/Special_Points_WDR2023_web_DP.pdf
