کادراس موسسه کادراس
سیطره گروه های تروریستی در بخش هایی از خاک سوریه، شمال عراق و افغانستان زمینه های گسترش تبادل و عبور انواع مواد مخدری از کشورهای نامبرده به همسایگان و حتی فراتر از محدوده جغرافیایی غرب آسیا فراهم کرده است. عراق به عنوان یکی از کشورهای متاثر از نقل و انتقال و مصرف مواد مخدر در خاورمیانه سیاست هایی را جهت مبارزه با این امر به کار برده که در ادامه به تحلیل این سیاست ها خواهیم پرداخت.
مواد مخدر در دوران حکومت بعث عراق
نزد مردم عراق مشهور است که دوران سلطه صدام حسین ۱۹۶۸-[۱]۲۰۰۳، میزان اعتیاد و مصرف مواد مخدر در عراق نزدیک به صفر بوده چرا که جرم انگاری که حکومت بعث در قبال برخی تجار مواد مخدر و مصرف کنندگان اعمال می کرده صرفا براساس اعدام فرد محدود می شد. این موضوع سبب شد تا نزد مردم عام مصرف مواد مخدر به یک قبح عمومی تبدیل شود. لکن این مسئله باعث نمی شود که صدام را کاملا مبرا از مسائل مربوط به مواد مخدر دانست. پیش از حمله عراق به کویت یکی از اصلی ترین عواملی که سبب شد صدام بر حکام عرب برتری یابد، ارتباط با برخی تجار مواد مخدری در منطقه بود. به نقل از نایب رئیس سابق پارلمان عراق حاکم الزاملی، در زمانیکه صدام حسین دستگاه اطلاعاتی را به خدمت خود در اورده بود، شبکه ای را از تجار مواد مخدر تاسیس کرده بود تا بتواند از طریق آن بر کشورهای خلیجی و همسایگان عربی اعمال قدرت کند. روابط با تعداد محدودی از تجار مواد مخدر منافع متقابلی را با دولت عراق مشخص می کرد که هم نفع مالی و هم سیاسی را در بر داشت.
مواد مخدر پس از سقوط نظام بعث
سقوط نظام بعث، عراق را با چالش های جدیدی روبرو می ساخت. ورود ائتلاف بین المللی به مرکزیت و رهبری امریکا و بریتانیا از یک سمت، ظهور مجاهدین تکفیریِ تبعیدی در غرب عراق و فعالیت های ضد امریکایی گروهی از شیعیان در جنوب و مرکز این کشور فضایی را فراهم کرد که هر سه گروه نامبرده را در مقابل یکدیگر و گاها دو گروه را با گروهی دیگر درگیر می کرد تا به مرور زمان و با جلب حمایت کشورهای خارجی عرصه پیدایش القاعده و نهادن بذر شاخه های این سازمان تروریستی در عراق شد. با تشکیل دولت های موقتی و ائتلافی و جای خالی حاکم مقتدر، عراق را به یک کشور بی دولت در مفهوم خاص آن تبدیل کرد.
در منطقه خاورمیانه به دلیل وجود منابع و ظرفیت تولید مواد مخدر، هر کدام از کشورها سعی دارند نقش معبر را برای خود تعریف کنند این عامل ارتباط مستقیم با اقتدار دولت دارد که با اتخاذ چه تدابیری قادر است چنین نقشی ایفا بکند. در مدت زمان عدم وجود دولت در عراق، همسایگان را به این نتیجه رساند که با ایفای نقش معبر، عراق را به عنوان مقصد انتخاب کنند. وجود گروهک های تروریستی و اقبالی که رهبران آن ها از مواد مخدر برای پیشبرد عملیات های تروریستی داشتند نیز باعث انتخاب عراق به عنوان مقصد محبوب تجار مواد مخدر شد.
مبارزه با مواد مخدر در دولت کنونی
رابطه مستقیم تروریسم و مواد مخدر زمینه هایی را برای دولت عراق فراهم کرده که مبارزه با تروریسم را در توازی با مبارزه با توزیع و مصرف مواد مخدر قرار دهد. از جمله اقداماتی که دولت محمد شیاع السودانی در دستور کار قرار داده گنجاندن مسئله مبارزه با ورود مواد مخدر به عراق از سوی ایران در توافقنامه امنیتی بین دو کشور، در مقابل انتظاراتی که دولت ایران برای مبارزه با مخالفین و اپوزیسیون مسلح حاضر در مناطق کوهستانی از دولت عراق دارد، است. این هوشیاری از جانب عراق این مفهوم را به ما می رساند که رابطه بین تروریسم تکفیری و مواد مخدر را به خوبی دریافته و به دنبال این است همچون کشورهای همسایه، معبری برای گذر مواد مخدر باشد یا در غیر اینصورت اقدام به امحا یا نگهداری و پخش آن در کشورهایی چون عربستان سعودی و اردن به سان اهرم فشار اشاره کرد.
نتیجه گیری
کاهش فعالیت های تروریستی در منطقه غرب آسیا کشورها را در پی آن داشته تا نقش گذرگاه در مواد مخدر ایفا کنند چرا که عدم وجود گروه تروریستی در یک کشور موجب انتشار مواد مخدر در سطح جامعه می شود. کشورهای منطقه با درک این مسئله اقداماتی را در مرزهایشان اعمال کرده اند. برای مثال عربستان سعودی در نظر دارد تا مرزش با عراق را به صورت یکطرفه در کنترل خود در آورد اما تاکنون مسئولان امنیتی عراق موافقت نکرده اند. درخصوص مرز ایران اقداماتی را طرفین آغاز کرده اند مانند نصب دوربین های حرارتی و حصارکشی برخی از مناطق جهت کنترل عبور و مرور؛ اما با وجود گروه های مختلف نظامی و سیاسی و وسعت و پراکندگی منافع این گروه ها به نسبت دولت عراق، به طور قطع نمی توان گفت که این کشور در مبارزه با مواد مخدر موفقیت حتمی را بدست خواهد آورد.
[۱] دوران سلطه صدام حسین از سال ۱۹۶۸ که به مقام معاونت ریاست جمهوری منصوب شد، به شمار می رود. برخی از محققان دوران سلطه وی بر عراق را از زمانی می دانند که به کرسی ریاست دستگاه امنیت ملی، تکیه زد.
