کادراس موسسه کادراس
طبق تعریف کنوانسیون مقابله با جرایم سازمان‌یافته فراملی، گروه جرایم سازمان‌یافته یک گروه ساختارمند متشکل از سه نفر یا بیشتر است که برای یک دوره زمانی وجود دارد و با هماهنگی در راستای ارتکاب یک یا چند جرم جدی به منظور به دست آوردن منفعت مادی و مالی اقدام می‌کنند. این گروه‌های سازمان‌یافته نیاز به تشکیلاتی بین‌المللی دارند. کنوانسیون مقابله با جرایم سازمان‌یافته فراملی بیان می‌دارد که این گروه‌ها به منظور پوشش فعالیت‌ها و عملکردهای مجرمانه خود ممکن است در دو یا چند کشور عملیات مشترک انجام دهند. همچنین جرایمی که این گروه‌ها انجام می‌دهند نه تنها در کشوری که انجام می‌گیرد، بلکه در کشورهای دیگر نیز تأثیرات خود را به همراه دارد[۱].
عرصه فعالیت‌های این گروه‌ها بسیار گسترده و وسیع است. این عرصه‌ها شامل قاچاق مواد مخدر، پولشویی، قاچاق اسلحه، دزدی بین‌المللی اتومبیل، نزول خواری، قاچاق عتیقه‌جات و آثار هنری، سنگواره‌های نایاب و همچنین جرایم زیست محیطی همچون تجارت مواد هسته‌ای در بازار سیاه و دفع غیرقانونی زباله‌های خطرناک، قاچاق حیوانات و گونه‌های گیاهی در معرض خطر انقراض، روسپی‌گری و هرزه‌نگاری (شامل هرزه‌نگاری در اینترنت)، قاچاق مهاجرین غیرقانونی و تجارت اعضای بدن انسان، جرایم رایانه‌ای، کار اجبـاری و… است.
شاخص جهانی جرایم سازمان‌یافته در سال ۲۰۲۳ افزایش مداوم جرایم سازمان‌یافته در سطح جهانی را نشان می‌دهد؛ به طوری که ۸۳ درصد جمعیت جهان در شرایط جرم‌خیزی بالا زندگی می‌کنند. در مقابل، تعداد افرادی که در شرایط تاب‌آوری در برابر جرایم سازمان‌یافته جهانی زندگی می‌کنند به طور چشمگیری کاهش یافته است. در این گزارش به شکاف فزاینده میان میزان جرایم سازمان‌یافته و تلاش‌های جمعی برای افزایش تاب‌آوری تأکید شده است[۲]. در این گزارش شاخص جرایم سازمان‌یافته بین صفر تا ۱۰ برای هر کشور تعیین شده است که ما به اجمال به برخی از کشورهای خاورمیانه اشاره می‌کنیم.
شاخص جرایم سازمان‌یافته ایران از ۱۰/۷ در سال ۲۰۲۱ به ۰۳/۷ در سال ۲۰۲۳ رسیده که از میان ۱۹۳ کشور، ایران از رتبه ۶ به ۱۴ رسید که نشان‌دهنده بهبود نسبی این شاخص است. شاخص تاب‌آوری ایران نیز ۱۳/۳ تعیین شده که رتبه ۱۶۶ را برای ایران در جهان نشان می‌دهد. این شاخص برای عربستان سعودی در سال ۲۰۲۱، ۰۱/۶ بوده که در سال ۲۰۲۳ به ۲۳/۶ رسیده است. این شاخص نشان می‌دهد که جایگاه این کشور از ۴۱ در سال ۲۰۲۱ به ۳۸ در سال ۲۰۲۳ رسیده که حاکی از آسیب‌پذیری بیشتر این کشور در دو سال اخیر است. همچنین شاخص تاب‌آوری این کشور ۴ تعیین شده که نشان‌دهنده رتبه ۱۳۲ برای عربستان سعودی در جهان است. شاخص جرایم سازمان‌یافته برای ترکیه در سال ۲۰۲۱، ۸۹/۶ بوده که در سال ۲۰۲۳ به ۰۳/۷ رسیده است.
با توجه به جایگاه دیگر کشورها که در آن‌ها میزان آسیب‌پذیری در دو سال اخیر به میزان قابل توجهی رشد یافته، رتبه ترکیه از ۱۲ در سال ۲۰۲۱ به ۱۴ در سال ۲۰۲۳ رسیده است. همچنین شاخص تاب‌آوری این کشور ۳۸/۳ تعیین شده که نشان‌دهنده رتبه ۱۵۳ برای ترکیه در جهان است. شاخص جرایم سازمان‌یافته برای افغانستان در سال ۲۰۲۱، ۰۸/۷ بوده که در سال ۲۰۲۳ به ۱۰/۷ رسیده است. بر این اساس، رتبه افغانستان در جرایم سازمان‌یافته از رتبه ۷ در ۲۰۲۱ به ۹ در ۲۰۲۳ تنزل یافته که حاکی از بهبود -هر چند اندک- وضعیت این کشور در دو سال اخیر است. همچنین شاخص تاب‌آوری این کشور ۵۰/۱ تعیین شده که وضعیت نابسامان و نگران‌کننده افغانستان را نشان می‌دهد. با عنایت به میزان این شاخص، جایگاه این کشور در جهان ۱۹۳ -آخرین کشور- در رتبه‌بندی جهانی است. شاخص جرایم سازمان‌یافته برای عراق در سال ۲۰۲۱، ۰۵/۷ بوده که در سال ۲۰۲۳ به ۱۳/۷ رسیده است. بر این اساس با توجه به رشد جرایم سازمان‌یافته در جهان و تغییر رتبه کشورهای دیگر با وجود افزایش نرخ این جرایم در عراق، رتبه این کشور در میان کشورهای جهان همچنان در جایگاه ۸ باقی مانده است. همچنین شاخص تاب‌آوری این کشور ۷۹/۳ است که رتبه ۱۴۲ را جهان دارا است. شاخص امارات متحده عربی در جرایم سازمان‌یافته از ۷۵/۵ در سال ۲۰۲۱ به ۳۷/۶ در سال ۲۰۲۳ رسیده است. این شاخص که رشد فزاینده را در دو سال اخیر نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۱ حائز رتبه ۵۷ و در سال ۲۰۲۳ حائز رتبه ۳۳ در جهان بوده است. شاخص تاب‌آوری این کشور نیز ۱۳/۵ در سال ۲۰۲۳ است که حائز رتبه ۸۴ در سطح جهانی است.
| Country | Criminality score | Global ranking | Resilience score | Global ranking | Variations index |
| Iran | ۷/۰۳ | ۱۴ | ۳/۱۳ | ۱۶۶ | positive |
| Saudi Arabia | ۶/۲۳ | ۳۸ | ۴/۰۰ | ۱۳۲ | negative |
| Turkey | ۷/۰۳ | ۱۴ | ۳/۳۸ | ۱۵۳ | negative |
| Afghanistan | ۷/۱۰ | ۹ | ۱/۵۰ | ۱۹۳ | negative |
| Iraq | ۷/۱۳ | ۸ | ۳/۷۹ | ۱۴۲ | negative |
| UAE | ۶/۳۷ | ۳۳ | ۵/۱۳ | ۸۴ | negative |
سیدرضا حسینی، دانش‌آموخته دکتری اندیشه سیاسی دانشگاه شهید بهشتی
[۱] Research Report, Global Initiative against Transnational Organized Crime, Organized Crime: A Cross-Cutting Threat to Sustainable Development, Geneva, 2015.
[۲] https://reliefweb.int/report/world/global-organized-crime-index-2023?gclid=CjwKCAjwyY6pBhA9EiwAMzmfwe0DY9Nmuy-84kYi7fCCmSswHb6IyMLUffvumlDGBYHYnIeakVnl4RoCxrAQAvD_BwE
