کادراس موسسه کادراس
با تشدید جنگ داخلی در میانمار و از بین رفتن ثبات اقتصادی در منطقه مثلث طلایی، کشاورزان این کشور تصمبم گرفتند تا برای پیشبرد زندگی عادی خود روی به کشت هر چه بیشتر خشخاش و تولید انواع مواد مخدر؛ به ویژه تریاک متمرکز شوند. در سلسله گزارشات دفتر مبارزه با جرم و مواد سازمان ملل همواره از منطقه «مثلث طلائی» به عنوان یکی از محدوده‌های کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر در منطقه شرق و جنوب شرق آسیا یاد می‌شود. این منطقه در آستانه مرزهای سه کشور تایلند، لائوس و میانمار قرار دارد. براساس آمارهای منتشر از سوی دفتر مبارزه با جرم و مواد سازمان ملل میزان درآمد میانمار از «اقتصاد مخدری» رقمی بین ۱ الی ۲.۴ میلیارد دلار معادل ۱.۷ الی ۴.۱ درصد GDP این کشور در سال گذشته میلادی بوده است. برخی آمارها از تولید و قاچاق ۱۵۴ تن هروئین از مبدا میانمار خبر می‌دهد که درآمد ۲.۲۰۰ مییلیارد دلار برای این کشور به ارمغان آورده است. میانمار در حالی گوی سبقت را از افغانستان در زمینه تولید و قاچاق مواد مخدر ربوده است که سازمان ملل پیش از این هشدار داده بود که اگر قانون ممنوعیت مواد در افغانستان به صورت جدی از سوی طالبان اجرای شود، جنوب شرق آسیا برای جبران کمبود بازار وارد عمل شده و به سمت افزایش کشت، تولید و قاچاق خشخاش و مشتقات آن حرکت خواهد کرد.
طی سال‌های اخیر همواره از افغانستان به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده خشخاش، تریاک و هروئین در جهان یاد شده است. براساس آمارهای بین‌المللی پیش روی کارآمدن امارت اسلامی، ۸۰ درصد تریاک و ۹۵ درصد هروئین مصرفی اروپا در افغانستان تولید می‌شد. با این حال پس از قدرت گیری طالبان و سپس ممنوعیت کشت، تولید و انواع مواد مخدر و محرک در جغرافیای افغانستان این الگوی تغییر جدی پیدا کرد. براساس آمارهای منتشر شده از سوی نهادهای بین‌المللی مانند موسسه تحقیقاتی «الکیس» کشت خشخاش در افغانستان کاهش ۹۰ درصدی را تجربه کرده است. به دنبال این تغییر تولید تریاک در افغانستان نیز با کاهش ۹۵ درصدی به ۳۳۰ تن در سال جاری میلادی رسیده است. حال در جدیدترین گزارش UNODC در روزهای پایانی سال ۲۰۲۳ میلادی، میانمار با تولید ۱۰۸۰ تن تریاک بدل به بزرگ‌ترین تولیدکننده این ماده افیونی در سراسر جهان شده است. این کشور آسیایی در سال ۲۰۲۲ تنها ۷۹۰ تن تریاک تولید کرده بود. این آمار افزایش ۳۶ درصدی تولید این ماده مخدر در میانمار را نشان می‌دهد. کارشناسان معتقدند علت اصلی افزایش تولید تریاک در میانمار، افزایش ۱۸ درصدی زمین‌های زیر کشت خشخاش در ایالت «شان» در شمال میانمار است. کارشناسان معتقدند افزایش نقش میانمار در بازار مواد مخدر جلوی افزایش افسارگسیخته قیمت در بازارهای جهانی را گرفته و به تنظیم قیمت‌ها کمک شایانی خواهد کرد و اجازه نخواهد داد تا قیمت هر یک کیلوگرم تریاک از مرز ۳۶۰ دلار فراتر رود.
براساس داده‌های منتشر شده از سوی این مرکز سیاست «سرکوب» کشت خشخاش در افغانستان با آنکه باید در سال‌های پیاپی مورد بررسی قرار بگیرد اما به نظر می‌رسد این خط مشی در کوتاه مدت سبب تغییر بازار مواد مخدر در افغانستان شده است. کشف و ضبط مواد مخدر مصنوعی و انواع مت‌آمفتامین‌ها در سراسر منطقه نشان دهنده تغییر الگوی تولید مواد از سنتی به صنعتی در جغرافیای افغانستان است. طی سال‌های اخیر با کشف گیاه افدرا وابستگی این کشور به پیش‌ساز وارداتی برای تولید مت‌آمفتامین از بین رفته است. حال به نظر می‌رسد نسل جدید تولید کنندگان و قاچاقچیان مواد در افغانستان به دنبال تولید مواد صنعتی با هدف کسب سودبیشتر و ریسک کمتر هستند. این تغییر روند می‌تواند واکنشی به تغییر بازارهای مخدری و روی آوردن نسل جدید به انواع محرک، صنعتی و توهم زا باشد.
در حالی که دفتر مبارزه با جرم و مواد سازمان ملل متحد در گزارش ۲۰۲۲ خبر از افزایش ۳۳ درصدی کشت خشخاش نسبت به سال ۲۰۲۱ در افغاستان داده بود؛ اما امروز با گذشت چندماه از سال ۲۰۲۳ موسسه‌ای انگلیسی «الکیس» مدعی شد که با استناد به تصاویر ماهواره‌ای به داده‌های جدیدی دست یافته که نشان می‌دهد، کشت مزارع خشخاش در افغانستان با کاهش ۸۰ درصدی مواجه شده است. به عبارت دیگر میزان تولید کشت خشخاش در افغانستان به پبش از میزان تولید در سال ۲۰۰۱ رسیده است. این نهاد تخصصی بر این اعتقاد است که ظاهرا طالبان بر اجرای حکم ممنوعیت هبت‌الله آخوندزاده اراده جدی دارد. برای اولین بار کابل به گروهی از خبرنگاران بی‌بی‌سی و کارشناسان اجازه داد تا به همراه واحد مبارزه با مواد مخدر به استان ننگرهار در شرق افغانستان بروند و از نزدیک روند نابودی مزارع کشت خشخاش را ثبت و راستی‌آزمایی کنند. این گروه خارجی به استان‌های قندهار و هلمند نیز سفر کردند و از نزدیک مبارزه طالبان با مواد مخدر را برای جهانیان به نمایش گذاشتند. در تحلیل دیوید منسفیلد از تصاویر ماهواره‌ای بر میآید که کشت خشخاش در استان هلمند با کاهش ۹۹ درصدی مواجه بوده است! به عبارت دیگر ۱۲۹ هزار هکتار مزرعه خشخاش به میزان ۷۴۰ هکتار در سال ۲۰۲۳ کاهش یافته است.
بهره سخن
تغییر روندهای مخدری در افغانستان سبب تاثیرگذاری بر روی بازار مواد مخدر، به‌ویژه در منطقه مثلث طلایی شده است. در حال حاضر تولیدکنندگان مواد در افغانستان به سمت دایر کردن آشپزخانه‌های تولید مت‌آمفتامین حرکت کرده و قصد دارند تا از الگوهای سنتی کشت خشخاش و تولید تریاک- هروئین فاصله بگیرند. کاهش چشمگیر کشت خشخاش در افغانستان سبب تاثیرگذاری بر روی قیمت جهانی این مواد و مشتقات آن شده است. همین مسئله فضای لازم برای افزایش تولید خشخاش در میانمار را فراهم کرده است. اکنون به نظر می‌رسد اگر طالبان همچنان قصد اجرای فتوای هبت الله آخوندزاده را داشته باشد باید منتظر روندی صعودی کشت خشخاش در منطقه مثلث طلایی باشیم.
